چهارشنبه‌سوری؛ پریدن از آتش یا حادثه؟

به گزارش ایسنا، در شاهنامه فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان‌دهنده کهن بودن جشن چهارشنبه‌سوری است. مراسم سنتی مربوط به این جشن ملی، از دیرباز در فرهنگ سنتی مردمان ایران زنده نگه‌داشته شده‌ است.

 واژه «چهارشنبه‌سوری» از دو واژه چهارشنبه که نام یکی از روزهای هفته‌ است و سوری به معنی سرخ، تشکیل شده ‌است.

 طبق آئین باستان در این رو آتش بزرگی برافروخته شده و تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه‌داشته می‌شود که این آتش معمولاً در بعدازظهر زمانی‌که مردم آتش روشن می‌کنند و از روی آن می‌پرند، آغاز می‌شود و در زمان پریدن می‌خوانند «زردی من از تو، سرخی تو از من». این جمله نشانگر مراسمی برای تطهیر و پاک‌سازی مذهبی است که واژه «سوری» به معنی «سرخ» به آن اشاره دارد.

به بیان دیگر مردم خواهان آن هستند آتش تمام رنگ پریدیگی و زردی، بیماری و مشکلاتشان را بگیرد و به جای آن سرخی و گرمی و نیرو به آنها بدهد. چهارشنبه‌سوری جشنی نیست که وابسته به دین یا قومیّت افراد باشد و در میان بیشتر ایرانیان رواج دارد.

اما اکنون چهارشنبه‌سوری یعنی دلهره، ترس، خطر و فاجعه، دیگر چهارشنبه‌سوری به معنای پریدن از روی آتش نیست، پریدن از روی حادثه است. امروزه با منسوخ شدن این آئین‌های قدیمی ‌و جایگزین شدن آئین‌های پرخطر جدید، چهارشنبه‌سوری را از یک سنت دوست داشتنی و زیبا به جشنی وحشت‌آور و نازیبا تبدیل کرده است.

مدیر روابط عمومی مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی درباره وضعیت حوادث مربوط به چهارشنبه پایان سال در کشور اظهار کرد: در سال‌های اخیر حوادثی که به اورژانس گزارش شده، مبنی بر این است که 400 درصد از مصدومان را نوجوانان به خود اختصاص داده‌اند.

عباس اولیاسمیع در گفت‌وگو با ایسنا، منطقه همدان، عنوان کرد: بیشترین گروه سنی که آسیب دیده‌اند، گروه سنی 24-15 سال بوده که 41 درصد از مجموع مصدومان را به خود اختصاص داده‌اند به طوریکه فراوانی مصدومان در جنس مذکر 3.5 برابر جنس مونث بوده است.

وی در این سال‌ها ترقه، آتش و نارنجک با اختصاص 51 درصد حوادث بیشترین حادثه را ایجاد کرده است، افزود: در این ایام زخم، پارگی و بریدگی شایع‌ترین نوع آسیب است و سوختگی درجه یک، خراشیدگی و ساییدگی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

اولیاسمیع تصریح کرد: از نظر آسیب‌دیدگی نواحی بدن، دست با اختصاص 39 درصد و چشم با 21 درصد در صدر نواحی آسیب‌دیده قرار دارد که افراد می‌توانند از عینک‌های محافظ استفاده کنند.

پیشگیری از آسیب‌های چهارشنبه‌سوری

وی عنوان کرد: والدین و مسئولان واحدهای آموزشی باید با هشدار به نوجوانان و جوانان آنها را از خطرات و عوارض وحشتناک بازی با آتش و ترقه و مواد منفجره آگاه سازند.

اولیاسمیع افزود: به محض مشاهده خرید و فروش موادمحترقه به هر شکل به سرعت مأموران نیروی انتظامی را در جریان قرار دهید.

وی اضافه کرد: کبریت و مواد آتش‌زا مانند نفت و امثال آن را از دسترس کودکان دور کرده و اجازه ندهید با آتش زدن بوته و هیزم و امثال اینها در محیط خانه و پارکینگ برای جان خود و دیگران مخاطره ایجاد شود.

اولیاسمیع خاطرنشان کرد: معمولا کودکان خود زشتی آتش بازی را به علت خطرات آن درک کرده و به همین علت اغلب کبریت و ترقه و مواد آتش‌زا را در نقاط غیرقابل دید مثل انباری، زیرزمین و یا در داخل کمد و کیف و وسایل شخصی خود مخفی می‌کنند که این امر از عوامل اصلی بروز حادثه است بنابراین باید کنترل بیشتری اعمال شود.

وی عنوان کرد: کودکان در صورت عدم دسترسی به کبریت و مواد آتش‌زا در منزل برای تهیه موادمحترقه به فروشگاه‌های رنگ و موادشیمیایی و داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند بنابراین به فروشندگان این قبیل مواد توصیه می‌شود از فروش مواد آتش‌زا به کودکان و نوجوانان خودداری کنند.

وی توصیه کرد: همیشه در مواقع آتش‌بازی برای اطفای حریق آب در دسترس باشد همچنین رفتارهای ناهنجار و خطرناک را مراقبت کرده و در صورت لزوم مراتب را به واحدهای گشتی نیروی انتظامی یا پلیس 110 اطلاع دهید.

وی اظهار کرد: از مکان‌هایی که موادمحترقه در آن استفاده می‌شود، دوری کنید و بقایای مواد آتش‌سوزی را به سرعت جمع نکنید، حتما 20-15 دقیقه صبر کرده سپس آن را دفع کنید.

اولیاسمیع گفت: قبل از ترک محل از خاموش کردن آتش مطمئن شوید و از حمل موادمحترقه و آتش‌گیر و انفجاری حتی به مقادیر بسیار کم در جیب لباس و کیف جدا خودداری کنید.

وی با بیان اینکه از ریختن مواد سریع‌الاشتعال مانند نفت، بنزین و … بر روی مواد آتش‌گیر جدا خودداری کنید، ادامه داد: مواد آتش‌بازی را در ظروف شیشه‌ای یا فلزی قرار ندهید و هیچ‌گاه برای آتش‌گیری از الکل استفاده نکنید.

اولیاسمیع با اشاره به اینکه هیچ‌گاه ماده محترقه و منفجره‌ای که یک‌بار استفاده شده است را مجددا استفاده نکنید، افزود: از آتش زدن لاستیک، هیزم، کارتن خالی و امثال آن چه در واحدهای مسکونی و چه در معابر، کوچه و خیابان خودداری کنید.

وی اضافه کرد: از پرتاب مواد آتش‌زا مانند فشفشه و موشک بر روی درختان، بام و بالکن منازل که از عوامل عمده بروز آتش‌سوزی است، خودداری کنید.

اولیاسمیع با بیان اینکه از برپایی آتش های حجیم و غیر قابل مهار خودداری کنید، اظهار کرد: از برپایی آتش در معابر تاریک، و در نزدیکی های پست برق و یا ایستگاه های تقلیل فشار گاز و پارکینگ های عمومی پرهیز کنید.

تمهیدات مرکز پیشگیری از حوادث و فوریت‌های پزشکی در چهارشنبه آخر سال

وی از آمادگی بیمارستان‌ها برای پذیرش مصدومان و مجروحان احتمالی حوادث چهارشنبه‌سوری خبر داد و گفت: آمبولانس‌های اورژانس پیش‌بیمارستانی در نزدیکی محل‌های مراسم برای رسیدگی سریع‌تر به مصدومان مستقر خواهند بود.

وی افزود: جمع‌آوری و ارسال آمار حوادث مرتبط به مرکز مدیریت حوادث استان به فوریت‌های پزشکی کشور از اقدامات این مرکز است.

نکات ایمنی هنگام وقوع آتش‌سوزی

اولیاسمیع اظهار کرد: سرعت عمل هنگام روبرو شدن با آتش‌سوزی برای نجات جان خود و مصدومان احتمالی کاملا حیاتی است.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه آتش خیلی سریع انتشار می‌یابد بنابراین بلافاصله آتش‌نشانی و اورژانس 115 را خبر کنید و تا آنجا که می‌توانید اطلاعات کاملی در مورد بروز حادثه به آنها دهید همچنین سعی کنید افراد را از ساختمان بیرون ببرید.

اولیاسمیع تأکید کرد: در صورت بروز هر گونه حادثه و حریق خونسردی خود را حفظ کرده و به سرعت افراد مسن، کودکان و دیگر افراد را به جای امن منتقل کنید.

وی عنوان کرد: از قرار دادن سیب‌زمینی و خمیردندان روی محل سوختگی خودداری کنید و قبل از رسیدن نیروهای امدادی محل سوختگی را با آب سرد و تمیز شست‌وشو دهید.

وی اضافه کرد: انگشتر، النگو، کمربند، ساعت و سایر زیورآلات و وسایل تنگ و فشارنده فرد مصدوم را خارج کنید.

اولیاسمیع در بخش دیکری از گفت‌وگو توصیه کرد: تاول‌های سوخته را نترکانید بلکه با کمک یک پانسمان(گازاستریل) و یا یک پارچه تمیز بدون کرک محل سوختگی را به آرامی بپوشانید.

وی با تأکید بر اینکه لباس های عضو سوخته را خارج کرده و در محل‌هایی که به بدن چسبیده قیچی کنید، تصریح کرد: قبل از فرار از اتاقی که در آن بسته است، در را لمس کنید، اگر در داغ باشد از خروجی‌های دیگر استفاده کنید.

اولیاسمیع  یادآور شد: اگر در ساختمان آتش‌گرفته گرفتار شدید، فورا به اتاقی که دارای پنجره است، بروید و در را ببندید سپس پتویی زیر در قرار دهید تا دود وارد اتاق نشود، آنگاه از طریق پنجره تقاضای کمک کنید.

اولیاسمیع عنوان کرد: اگر دود، حرارت یا شعله‌های آتش مسیر خروجی شما را مسدود کرده است، در را ببندید و در اتاق بمانید و با استفاده از پارچه سفید از پنجره کمک بخواهید همچنین اگر در اتاق تلفن وجود دارد با اداره آتش‌نشانی تماس بگیرید.

وی افزود: لباس‌های دارای الیاف مصنوعی یا پلاستیکی را از خود دور کنید همچنین ظرف مشتعل را حرکت ندهید، شعله را با شن، نمک، پتوی نمناک یا پوشش‌های دیگر خفه کنید.

اقدامات لازم در صورت آسیب دیدن چشم و پلک‌ها

اولیاسمیع با بیان اینکه کوری چشم در اثر اصابت مستقیم ترکش‌های ناشی از انفجار موادمحترقه زیاد دیده می‌شود، تصریح کرد: در صورت بروز این حادثه از مالیدن چشم‌ها و پلک‌ها خودداری کنید و ‌حتما در نخستین فرصت به اورژانس چشم پزشکی مراجعه کنید.

وی اظهار کرد: چشم فرد آسیب‌دیده را با لیوان یک‌بار مصرف یا مقوایی که به شکل مخروط درآورده‌اید، بپوشانید، به دستمال، پنبه یا گاز نیاز نیست.

وی با تأکید بر اینکه از پماد یا قطره چشمی استفاده نکنید و چشم را نشویید چرا که آسیب وارده را شدیدتر می‌کند، اضافه کرد: به مصدوم موادغذایی ندهید تا در صورت نیاز به جراحی بتوان این کار را در نخستین فرصت انجام داد همچنین از آسپرین، بروفن و موارد مشابه تا رسیدن به اورژانس چشم پزشکی خودداری کنید.

وی در ادامه گفت: اگر پس از شنیدن صدای بلند ناهنجار دچار تپش قلب یا وزوزگوش یا کاهش شنوایی و علائمی شبیه اینها شدید، تنها کاری که باید بکنید این است که در یک فضای آرام استراحت کنید. در صورت ادامه علائم بیش از 24 ساعت به پزشک مراجعه کنید.

اولیاسمیع گفت: زنان باردار بهتر است در این شب به جز موارد ضروری از منزل خارج نشوند چرا که شوک ناشی از انفجارهای موادمحترقه باعث سقط جنین می‌شود.

اقدامات حمایتی اولیه در زمان زخم سوختگی

وی با بیان اینکه متوقف کردن روند سوختگی، خنک کردن زخم سوختگی و متوقف کردن روند سوختگی از اقدامات حمایتی اولیه در زمان سوختگی است، دور کردن بیمار از منبع آسیب‌زا، متوقف کردن روند سوختگی و جلوگیری از ادامه سوختگی، خارج کردن لباس‌های داغ یا سوخته یا آغشته با ضایعات گرم را از دیگر اقدامات اولیه سوختگی دانست.

وی افزود: خنک کردن زخم سوختگی و خنک کردن محل سوختگی با آب خنک به مدت حداقل 20 دقیقه با دمای مناسب آب نیز از اقدامات اولیه سوختگی است.

وی با اشاره به اینکه تا 3 ساعت بعد از آسیب زخم را خنک کنید، تصریح کرد: از یخ نباید استفاده کرد چرا که باعث انقباض عروقی و هایپوترمی می‌شود همچنین استفاده از حوله مرطوب با توجه به اینکه به سرعت گرم می‌شود، مؤثر نیست.

اولیاسمیع عنوان کرد: اندام‌های سوخته را بالاتر از بدن قرار دهید همچنین در سوختگی‌های کوچک ممکن است با استفاده از آب به صورت اسپری درد کاهش پیدا کند البته در سوختگی‌های شدید استفاده از آب به صورت دوش ارجحیت دارد.

اولیاسمیع تأکید کرد: این اقدامات با متوقف کردن پروسه سوختگی و کمک به بقای سلول‌ها باعث محدود شدن ناحیه آسیب‌دیده می‌شود.

دیگر خطرات چهارشنبه‌سوری

وی در ادامه گفت: علاوه بر خطرهای رایجی که ذکر شد، خطرهای دیگری مانند ترکیباتی نظیر نیترات پتاسیم، کلرات باریم، آرسنیک و پرکلرات پتاسیم که در موادمحترقه و منفجره به کار می‌روند، وقتی با اکسیژن یا کربن ترکیب شوند، بسیار خطرناک شده و می‌توانند عوارض شدیدی به دنبال داشته باشند. این عوارض از عوارض پوستی گرفته تا عوارض تنفسی و خونی متفاوت است.

اولیا سمیع اظهار کرد: به عنوان مثال تماس با ترکیبات نیتراته معمولا با عوارض پوستی همراه است‌ و ترکیبات ذوب‌شده نیترات پتاسیم و سدیم نیز می‌توانند سوختگی‌های شدیدی به وجود بیاورد و منجر به بروز سردرد، سرگیجه، کاهش عمق تنفس و خستگی شدید شود.

وی تصریح کرد: استنشاق ترکیبات سولفوره نیز می‌تواند به عوارض تنفسی منجر شود بنابراین اگر پوست مصدوم با این قبیل ترکیبات آلوده شده، باید بلافاصله آن را با آب فراوان بشویید و به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.

تهیه از: فائزه محمدی، خبرنگار ایسنا، منطقه همدان