«افسردگی بارداری» معضل جدید زنان زلزله زده کرمانشاه

به گزارش خبرنگار مهر، زهرا رحیمی مدیر عامل جمعیت امام علی (ع) در پنجمین همایش مادرانه جمعیت امام علی که با محوریت زنان باردار و نوزادان در شرایط بحران که در سالن دکتر شریعتی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، به ضرورت ارایه طرح مادرانه در مناطق زلزله زده استان کرمانشاه پرداخت و گفت: متاسفانه شاهد نابرابری وضعیت زنان در جامعه به ویژه در مناطق محروم هستیم. نابرابری در فرصت ها که  شامل خروج سریع دختران از چرخه آموزش، کم اهمیتی به کودکان به خصوص دختران و به تبع آن عدم اعتماد نفس و خود باوری دختران همچنین نبود استقلال اقتصادی و نبود فرصت شغلی برابر درآمد برابر با مردان از مصادیق این نابرابری هاست و در شرایط حاد و بحرانی مثل وقوع بلایای طبیعی عواقب این تبعیض ها بیشتر جلوه گر می شوند و زنان  در چنین شرایطی بیشتردر معرض آسیب قرار می گیرند.

وی اظهار کرد: امروز در جامعه شاهد عدم آشنایی زنان به حقوق خودشان حتی در بین اقشار تحصیل کرده هستیم. به دلیل نبود خود باوری و نداشتن مشارکت اجتماعی، زنان طبقه محروم عموما سهمی در تصمیم گیری های مربوط به خود ندارند و سیستم حمایتی اجتماعی مناسبی نیز برای حمایت از ایشان وجود ندارد. به عنوان مثال به جای احقاق حقوق بی منت تامین اجتماعی از زنان سرپرست خانوار در قالب سیستم تامین اجتماعی، گاهی شاهد حمایت های صدقه گونه و با منت از این زنان هستیم.

رحیمی بخش بزرگی از مشکلاتی را که زنان در بحران زلزله کرمانشاه با آن روبرو بودند مباحث بهداشتی، بارداری و زایمان، احساس نا امنی و انجام وظایف روزمره و مدیریت فرزندان در شرایط کاملا متفاوت بحرانی ، سوء تغذیه و عدم امکان مطرح کردن نیازهای زنانه به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی منطقه دانست و ابراز داشت: بر اساس تحقیقات میزان اضطراب و افسردگی در این مناطق هم از لحاظ عمق و هم کمیت در بین زنان به نسبت مردان بیشتر بوده است؛ شاید به این دلیل که مردان با تعاملات اجتماعی امکان برون ریزی احساساتشان را داشتند در حالی که زنان از چنین امکانی بی بهره بودند.

مدیر عامل جمعیت امام علی (ع)  به حضور مثبت و تاثیر گذار بانوان در نقش امداد رسان در بحران زلزله ی کرمانشاه اشاره کرد و بیان داشت که بیشترین داوطلبان برای امداد رسانی در جمعیت امام علی(ع)  از بین بانوان بودند که با توجه به برقراری ارتباط بهتر و راحت تر با زنان و کودکان گرفتار منطقه توانستند نقشی درخور توجه ایفا کنند.

در ادامه این همایش گزارشی از فعالیت های جمعیت در مناطق زلزله زده شامل ارائه شد که براساس آن حضور اعضای جمعیت در اولین ساعات وقوع حادثه در مناطق بحران زده، جمع آوری و بسته بندی کمک های مردمی از سراسر کشور در ستادهای ده استان، کاروان اعزامی به منطقه، شناسایی اصولی و پخش کمک ها بر حسب الویت ونیازمندی، راه اندازی کاروان شادی و بازی درمانی برای کودکان،تشکیل تیم مادرانه و تیم درمان در منطقه، بررسی شرایط بهداشتی و زیستی در منطقه مثل شرایط آب آشامیدنی و دفع زباله و…، برگزاری مسابقه دوستانه ی فوتبال بین تیم پرشین با تیم کودکان زلزله زده  در کل ۳۰۰ روستا به وسیله جمعیت مردمی-دانشجوی امام علی (ع) شناسایی شد و تحت پوشش قرار گرفت که در این میان ۷۰۰ زن باردار شناسایی شد و ۸۰۰ زن و کودک توسط تیم پزشکان متخصص اعزامی به منطقه ویزیت شد و ۸ میلیون توزیع دارو صورت گرفت.

همچنین مریم حبیب زاده از اعضای فعال طرح مادرانه به چگونگی ایجاد این طرح در سال ۹۱ پرداخت و علت آن را نیاز جمعیت وسیعی از زنان کشور از جمله زنان سرپرست خانوار، زنان روستایی، زنان مناطق حاشیه نشین، زنان درگیر اعتیاد، دختران فراری و … به کمک و حمایت و همچنین اهمیت دوران بارداری و سلامت مادر و جنین دانست و هدف طرح را حمایت از کودکان از دوران جنینی و ارایه خدمات در سه سطح خدمات خیریه ای، آگاهی بخشی و تغییرات بنیادین ساختاری  برای ایجاد شرایط بهتر برای زندگی زنان عنوان کرد.در راستای آگاهی بخشی و ایجاد تغییرات تا کنون ۵ سمینارتوسط جمعیت برگزار شده است به این امید که در آینده به شرایطی دست یابیم که در آن مشکلات زنان مناطق محروم به طور کامل مطرح شود و کف خدمات برای ایشان انجام گیرد و همچنین الگویی مناسب برای کمک رسانی بهتر به زنان در زمان بحران به وجود آید.

حمید نظری مشاور بشر دوستی در سازمان ملل متحد هم ضمن پیشنهاد به استفاده از واژه بلایای طبیعی به جای بحران  عنوان داشتند آنچه را امروز به عنوان درس آموخته، پس از شرایط بحران درک کردیم ؛ باید از قبل به واسطه مطالعه کتابهای راهنما و استفاده از تجربیات گذشته، حتی در سطح بین المللی می دانستیم.

وی به کنوانسیون های چهارگانه ژنو و پروتکل های افزوده شده بر آن اشاره کردند که کشورهای عضو را به رعایت آن متعهد می کند که بخشی از آن مربوط به مسایل زنان باردار و رفع انواع تبعیض از زنان در جنگها و شرایط بحرانی  است. اجرای این مصوبات قطعا بر عهده دولت هایی است که این قرارداد را امضاء کردند و یکی از وظایف مهم «NGO» مطالبه گری از دولت در این زمینه هاست.

هیچ سازمانی به تنهایی قادر به پاسخگویی به مشکلات نیست و همه نیروها از جمله دولت، ارتش، سپاه و تمامی نهاد های مردمی باید در یک حرکت پویا ابتدا ارزیابی مشترکی از نیازها داشته باشند و با تفکیک داده ها و شناخت شرایط بومی و داشتن کادر آموزش دیده و بسیج و مشارکت جامعه،  اقدام به حل مشکل کنند.

حمید حدادی، روانشناس نیز به طرح  مسایل روان شناختی در منطقه پرداختند و بزرگترین معضلات زنان را مساله بارداری و اختلالات روانی ناشی از آن دانستند؛ چرا که حتی در جوامع توسعه یافته نیز بارداری دوران پرمخاطره ای برای زنان است و شایع ترین اختلالات روان شناختی بارداری بر طبق طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی اختلال افسردگی و پس از آن وسواس است. افسردگی قبل و بعد از زایمان در جهان شایع است که هم پایه های فیزیولوژیک و نورولوژیک دارد و هم فاکتورهای اجتماعی و رویکردهای حمایتی در آن دخیل است. افسردگی زنان باردار در سه ماهه اول بارداری در جوامع توسعه یافته نیز دیده می شود ولی در جوامع توسعه نیافته این افسردگی به واسطه ی نگرانی از چگونگی به دنیا آوردن فرزند و نحوه پرورشش ادامه پیدا می کند.

طبق گفته این روان شناس، مشکل بعدی زنان وکودکان در این مناطق بیش برانگیختگی یا «PTSD» بود به طوری که  هر لحظه گوش به زنگ و منتظر وقوع زلزله ای دیگر بودند و محرکاتی برایشان تداعی کننده حادثه بود مثل صدای پارس سگ یا صدای برخورد قطرات باران بر سقف کانکس.

مساله دیگر «سوگواری» بود که در این منطقه به واسطه ساختار قومی و عشیره ای مرگ یک نفر منجر به سوگوار شدن یک طایفه یا عشیره می شود و در این بین نیاز به افراد متخصصی است که در این مناطق حضور یابند و در یکی از مراحل پنج گانه ی سوگ شامل عدم واقعیت، احساس گناه، سرزنش و تنبیه خویش به واسطه ی حس گناه، و پرخاش و درماندگی که در آن خطر اقدام به خودکشی به عنوان تنها راه باقیمانده برای فرد آسیب دیده مطرح می شود؛  مداخله کنند.

 رامین نظری، رابط جمعیت امام علی در سر پل ذهاب و  جعفردانش پژوه نماینده ی جمعیت در کرمانشاه در ادامه این همایش؛ گزارشی از بحران در مناطق زلزله زده ی استان کرمانشاه ارایه کردند.
رابط جمعیت در سرپل معضلات منطقه را در حوزه ی سلامت وبهداشت عمومی مطرح کرد از جمله کمبود پزشک و نداشتن بیمه مناسب چراکه اکثریت ساکنین از بیمه ی سلامت ایرانیان برخوردار هستند و به دلیل اینکه بودجه آن تامین نشده است اکثر مراکز درمانی از پذیرش آن خود داری می کنند.

در زمینه بهداشت نیز وی توجه حاضرین را به معضل فاضلاب و همچنین عدم جمع آوری زباله، عنوان کرده و افزود حفر چاههای کم عمق و بازی کودکان در محل جریان این فاضلابها به زودی و با رسیدن فصل گرما در منطقه گرمسیر سرپل ذهاب بحران بیماری های متعدد را در پی داشته و تهدیدی برای سلامت ساکنین خواهد یود. مشکل دیگر شکل گیری بدون برنامه ریزی کمپ ها در روزهای اولیه حادثه و ادامه یافتن اسکان در آن مناطق و تراکم بالای جمعیت در آن است که مشکلات فراوانی را از جمله عدم امنیت و رعایت حریم خصوصی برای افراد ایجاد کرده است.

 همچنین وی به مشکلات اقتصادی منطقه از جمله تشدید بیکاری اشاره  و بیان داشت که بیشترین قشر آسیب دیده در این میان کسبه محلی هستند که به واسطه اقلام اهدایی در بازار رکود بوجود آمده و انگیزه مردم برای بازگشت به زندگی کاهش یافته است. ارسال بدون برنامه کمک ها همچنین شرایطی ایجاد کرده که مردم انگیزه ی کارکردن را از دست داده و خانه نشین شده اند و خاطر نشان کرد که اکنون زمان آن فرارسیده است که توسط دولت و سمن ها برنامه های دراز مدتی برای تشویق مردم به بازگشت به خانه های قابل تعمیر و ایجاد انگیزه کار و تلاش صورت پذیرد.

در ادامه جعفر دانش پرور، نماینده جمعیت امام علی در کرمانشاه، در ابتدا اشاره کرد که از زلزله کرمانشاه سخن فراوان رفت و بنده قصد دارم از زلزله ای صحبت کنم که خیلی وقت است در منطقه ما زندگیهای زیادی را لرزانده و تباه کرده است. در ادامه در وصف این زلزله اجتماعی به بیان دردها و زخم های مردمان این مناطق پرداخت و از مادرانی سخن گفت که مختار به انتخاب نیستند و از هزاران کودکی که در مناطق حاشیه نشین زندگی می کنند و آثار وحشتناکی که زندگی در این مناطق به ایشان تحمیل می کند. جنین هایی که در سایه شوم معضلات اجتماعی معتاد به دنیا می آیند و بعد در کودکی وارد چرخه کار می شوند و در نوجوانی درگیر بزه کاری و اعتیاد می شوند. دخترانی که به اسم ازدواج به مردانی بسیار بزرگتر از خود فروخته می شوند و این چرخه معیوب ادامه می یابد.

وی گفت: در کرمانشاه بیش از ۴۰ محله ی حاشیه نشین وجود دارد. یعنی حدود یک سوم مردم شهر در مناطق حاشیه نشین زندگی می کنند. نرخ بیست و چند درصدی بیکاری ،رتبه چهارم طلاق در سطح کشور، رتبه پنجم در سرقت، نرخ دوم خودکشی، رتبه اول اعتیاد نشانگر وجود معضلات اساسی در این منطقه است که باید سرچشمه و ریشه ی این معضلات شناسایی شود.