21 اذر ۱۳۹۷
فرزاد صیفی‌کاران
زندان‌ها در ایران، به گفته منتقدان و اعتراف مقامات، فاقد شرایط مطلوب و استانداردهای لازم برای نگهداری زندانیان هستند. این در حالی‌ست که ایران جزو ۱۰ کشوری‌ست که به نسبت جمعیت، بیشترین تعداد زندانی را دارند.
بر اساس آخرین آمار، بالغ بر ۲۳۰ هزار زندانی در زندان‌های جمهوری اسلامی به سر می‌برند، اما آمار دقیقی از تعداد مادران زندانی و کودکان آن‌ها در زندان در دست نیست.
کودکان زندانی در قرچک ورامین. عکس عرفان کوچاری
محمدجواد فتحی، نماینده تهران در مجلس، سال ۹۶ گفت حدود دو هزار و ۳۰۰ کودک با والدینشان در زندان به بر سر می‌برند.
نبود شفافیت در آمار و در اقلیت بودن کودکان و مادران زندانی، باعث شده توجه چندانی به وضعیت آنان نشود و محیط نامناسب زندان نقض هرچه بیشتر حقوقشان را به دنبال داشته باشد.
در مورد شرایط و محیط نگهداری کودکان در زندان‌ها اما بحث‌ها و حساسیت‌های زیادی وجود دارد. برای مثال با توجه به اهمیت پیوند میان کودک و مادر برای رشد کودک، این اتباط باید حفظ شود. در نتیجه پرسش این است که کودک تا چه سنی باید در زندان پیش مادرش بماند؟
همچنین محیط نگهداری مادر و کودک باید کاملا جدا از محیط زندان باشد و ارتبط با دنیای بیرون حفظ شود و ….
در اغلب کشورهای توسعه یافته که قوانین حقوق بشری در آن‌ها غالبا لازم‌الاجراست، تمهیداتی اندیشیده شده تا محل نگهداری مادران زندانی همراه با کودک، کاملا در واحد یا محل نگهداری متفاوتی از زندان (مخصوصا بند عمومی) قرار بگیرد.
در ارتباط با همین موضوع در کتاب «رویکرد حقوق بشری به مدیریت زندان» نوشته آندرو کویل که توسط مرکز بین‌المللی مطالعات زندان منتشر شده و راهنمایی آموزشی برای کارکنان زندان است، چنین آمده:
«در صورتی که بنا باشد کودک نزد مادر در زندان بماند، هر دوی آن‌ها باید در واحدی باشند که بتوانند دائم در کنار یکدیگر زندگی کنند. در چنین واحدهایی باید تمامی امکاناتی که یک مادر دارای فرزند شیرخوار (اکثر کودکانی که در زندان همراه مادران هستند در زندان متولد می‌شوند) به طور عادی نیاز دارد، فراهم باشد. در مدت حضور کودک در زندان محیط نگهداری او باید تا حد امکان هم برای خود کودک و هم مادرش طبیعی باشد. رشد کودک تنها به دلیل اینکه مادرش زندانی است نباید محدود شود. به علاوه هنگامی که زمان آزادی (مادر) فرا می‌رسد، ارائه تمهیدات خاصی برای حمایت از مادر و کودک ضروری است.»
حال سوال اینجاست که محیط زندان‌های ایران تا چه اندازه برای حضور مادر در زندان طبیعی هستند و آیا رشد کودک را محدود نمی‌کنند؟
آیا در زندان‌های ایران حقوق کودکان و مادران زندانی رعایت می‌شود؟
محمدجواد فتحی ساخت مهد کودک با تدابیر امنیتی را مطرح کرده و محمد نفریه، مدیر کل امور کودکان و نوجوانان بهزیستی اعلام کرده هر زندانی که بیشتر از ۱۰ کودک در آن باشد، می‌تواند از سازمان بهزیستی مجوز ساخت مهدکودک دریافت کند. اما سازمان بهزیستی آمار دقیقی از تعداد کودکان زندانی ندارد و سازمان زندان‌ها هم تاکنون هیچ آماری در این زمینه منتشر نکرده است.
از سوی دیگر برخی فعالان حقوق کودک، وجود مکانی کاملا مجزا از زندان را راه‌حل مناسب برای رفع نقض حقوق کودکان و رشد مناسب آن‌ها می‌دانند، نه ساخت مهدکودک را.
موسسه کویپی (موسسه بین‌المللی کودکانِ زندانیان- COIPI) اما در آخرین گزارش خود از وضعیت نقض حقوق کودکان-مادران زندانی که در آذر ماه ۹۷ منتشر شد، به موارد مختلفی از نقض حقوق کودکان و مادران و شرایط مهد کودک‌های زندان‌های ایران پرداخته است.
حامد فرمند، فعال حقوق کودکان و بنیانگذار موسسه کویپی، درباره نقض حقوق کودکان و مادران در زندان‌های ایران به پرسش‌های زمانه پاسخ داده است:
-
زمانه: آیا زندان‌های ایران برای کودکانی که همراه مادرانشان در زندان به سر می‌برند از شرایط و امکانات کافی و محیط طبیعی برخوردار هستند؟
حامد فرمند: خیر. اساسا هیچ زندانی محل مناسبی برای نگهداری کودک نیست. برای همین در کشورهای موسوم به توسعه یافته، مشخصا کشورهای اروپایی و آمریکا که امکان حضور کودکان در زندان را فراهم کرده‌اند، کودک و مادر را در مکانی با عنوان کلی «محل نگهداری کودک و مادر زندانی» قرار می‌دهند. این مکان‌ها کاملا از زندان‌های اصلی مجزا هستند و محیط متفاوتی را برای رشد سالم کودک و حفظ حقوق توام او و مادر در نظر گرفته‌اند. این مکان‌ها کاملا با آن‌چه در زندان‌های ایران به نام «بند مادران» خوانده می‌شود، تفاوت دارند.
-
آمار دقیقی از تعداد کودکانی که در زندان‌های ایران همراه مادرانشان زندگی می‌کنند وجود دارد؟
حامد فرمند – عکس از حسن سربخشیان
– خیر! تا جایی که موسسه ما تحقیق کرده است، تقریبا در هیچ کشوری آمار دقیقی از کودکانی که داخل زندان‌ها نگهداری می‌شوند وجود ندارد. بخشی از این بی‌اطلاعی به دلیل هزینه‌بر بودن آمارگیری تفکیکی است و بخش دیگر آن به دلیل شناور بودن تعداد زندانیان و کودکان همراه مادران زندانی. البته این شفاف نبودن در مورد تمام آمار مرتبط با زندان‌ها وجود دارد. بخشی از دلیل را هم من به نبود نگاه دقیق به حقوق کودک و اهمیت اطلاع‌رسانی برای جلب حمایت نسبت می‌دهم. تا اینجا اغلب دلایل جنبه عمومی دارد. آن‌چه در مورد ایران می‌شود اضافه کرد نبود شفافیت در کل حاکمیت است. در سال‌های اخیر دولت ایران نظامی را برای شفافیت اطلاعات تعریف کرده است. این موضوع در مورد قوه قضاییه به هیچ عنوان صدق نمی‌کند و به این ترتیب شامل حال کودکان داخل زندان نمی‌شود.
-
کودکانِ زندانی باید از چه حقوقی در زندان برخوردار باشند؟
– مثل هر کودک دیگری حق کلی این کودکان، رعایت منافع عالیه آن‌هاست. آن‌ها باید از حق زندگی سالم، برخورداری از آموزش، دسترسی به امکانات تربیتی، غذایی و بهداشتی و سایر حقوق ابتدایی یک کودک و انسان بهره‌مند باشند. یادمان باشد که تقریبا تمام کودکانی که در زندان هستند، در زندان متولد شدهاند. به این ترتیب، حضور کودکان در محیط زندان بر حق مادر باردار برای نگهداری از کودکی که به دنیا آورده است، استوار است. علاوه بر آن به حق کودک بر داشتن ارتباط با مادر و اهمیت این رابطه از نظر تاثیر بر روان کودک تاکید می‌شود. اما با رجوع به حقوق کلی که اشاره شد و محور قرار دادن منافع عالیه کودک، حضور کودک در محیط زندان، هیچ‌کدام از نیازها و حقوق او را تامین نمی‌کند، بلکه برعکس آن‌ها را نقض می‌کند. تحقیقات نشان داده است حضور کودکان در زندان‌ها به شکلی که در ایران اجرا می‌شود نه تنها حقوق کودک را تامین نمی‌کند و به رابطه ایمن کودک کمک نمی‌کند، بلکه حقوق مادر زندانی را هم نقض می‌کند.
-
آیا وجود مهد کودک در زندان یا در نزدیکی آن می‌تواند راه‌حل مناسبی برای کمک به کودکان و مادران در زندان باشد؟
– خیر! مهد کودک یک محل نگهداری موقت است. چنانچه در پاسخ به سوال بالا تاکید کردم، حضور کودک در زندان به بهانه برقراری رابطه امن با مادر مجاز اعلام شده است. مادر زندانی در زندانی با بالاترین استاندارد، همچنان با اضطراب‌های ناشی از این محیط دست و پنجه نرم می‌کند. شرایط زندان‌های ما البته اضطراب‌های مضاعفی را هم بر مادران زندانی تحمیل می‌کند. برخی از این مادران اعتیاد یا بیماری‌های روانی و رفتاری هم دارند که نه تنها در مسیر درمانی قرار ندارند، بلکه با تنبیهات مضاعفی هم روبه‌رو می‌شوند. این مشکلات برای سایر زندانیان هم وجود دارد و تاثیرش را بر مادران می‌گذارد. حتی اگر کودکان خودشان در معرض آسیب‌های ناشی از این بیماری‌ها و رفتارهای پرخطر نباشند، آن‌چه مادر تجربه می‌کند به کودکان منتقل می‌شود. بنابراین دور نگاه داشتن کودک برای ساعاتی از روز، راه‌حل مقابله با تنش‌های زندان نیست.
آن‌چه مادر و کودک زندانی نیاز دارند یک محیط آرام، همراه با برنامه منظم آموزشی برای هر دو است. آن‌ها همچنین پرسنل آموزش دیده‌ای نیاز دارند که نیازهای‌شان را بشناسند. طبق اطلاعات موجود اغلب مادرانی که کودکی را در زندان بزرگ می‌کنند، اولین تجربه مادری خود را در حالی در زندان از سر می‌گذرانند که هیچ منبعی برای یادگیری ندارند. علاوه بر این طبق اطلاعات موجود از بین ۶ مهد کودکی که در حال بهره‌برداری هستند، تنها یک مورد زیر نظر سازمان بهزیستی اداره می‌شود. یعنی در مورد اغلب این مهد کودکها نمی‌توانیم از رعایت شدن حداقل استانداردها و نظارتی که باید بر مهد کودک وجود داشته باشد، اطمینان داشته باشیم. تا کنون اخبار ضد و نقیضی از سوی مسئولان بهزیستی درباره مهد کودک‌های زندان منتشر شده که به تردید ما اضافه می‌کند. حتی همان مهد کودک زیر نظر سازمان بهزیستی هم از قوانین کیفری و اجرایی تخلف کرده است. طبق اطلاعات رسمی در این مهدکودک که در استان اصفهان واقع شده، از کودکان تا سه سال نگهداری می‌شود که خلاف قانون آیین دادرسی کیفری، آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و توافق‌نامه داخلی بین سازمان زندان‌ها و سازمان بهزیستی است.
-
در آخرین گزارشی که سازمان کویپی درباره نقض حقوق کودکان و مادران در زندان‌های ایران منتشر کرده، اشاره شده که از ۱۴ مهد کودک که اخبار آن‌ها در رسانه‌ها منتشر شد، ۶ مورد در حالت بهره‌بردای قرار گرفته است. اما در ادامه می‌افزاید که افتتاح یک مهد کودک الزاما به معنی مورد بهره‌برداری قرار گرفتن آن نیست و مهد کودک راه‌اندازی شده هم لزوما مهد کودکی نیست که آماده افتتاح باشد. این به چه معناست؟
– طبق تحقیقات ما در اخباری که به مهد کودک‌های زندان‌های زنان ایران اختصاص دارد، از افعال مختلفی استفاده شده است که هر کدام بار معنایی متفاوتی دارد. ما طی حدود سه سال گذشته که این اخبار را جست‌و‌جو، جمع‌آوری و تحلیل کردیم، توانستیم وضعیت مهد کودکها را در سه حالت متفاوت طبقه‌بندی کنیم. روشن‌ترین وضعیت برای ما، مهدکودکی است که از آن «بهره‌برداری» می‌شود. ۶ مهد کودکی که در این آمار به آن اشاره شده، عبارتند از مهد کودک زندان‌های شهرستان ارومیه، شهرستان فردیس از استان البرز، شهرستان بیرجند از استان خراسان جنوبی، زندان زنان خراسان جنوبی و زندان‌هایی در استان‌های اصفهان و کرمانشاه.
در مورد این مهدکودک‌ها یا گزارشی از شرایط کودکان در آن‌ها منتشر شده است یا اطلاعات متواتری وجود دارد که نشان می‌دهد تعدادی کودک بخشی از ساعات روز خود را در این مهد کودکها می‌گذرانند.
اما دو عبارت دیگر «افتتاح» و «راه‌اندازی»، عبارات مبهمی‌اند که در مورد برخی دیگر از مهد کودکها به کار رفته‌اند اما یا اطلاعات روشنی در مورد آن‌ها به دست نیامده که نشان دهد آن مهد کودکها مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند یا بر اساس شواهد یقین داریم این مهد کودکها هنوز استفاده نمی‌شوند.
طبق بررسی‌های ما به نظر می‌رسد مهد کودکی که افتتاح شده، مهد کودکی است که توسط مقامات رسمی مورد بازدید قرار گرفته و جزو آمار فعالیت‌های اجرایی یک نهاد قرار گرفته است. اما آن مهد کودک بنا به دلایلی هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. هر چند تعداد زیادی از مهد کودکها هنوز مجوز سازمان بهزیستی را ندارند، اما در برخی شهرستان‌ها برای اخذ مجوز قبل از بهره‌برداری، حساسیت وجود دارد و این، دلیل بهره‌برداری نشدن از آن مهد کودک است، مانند مهد کودک زندان قرچک ورامین. اما ممکن است به دلیل نقصی در ساختمان، کمبود پرسنل یا سایر دلایل فنی و اداری، بهره‌برداری از یک مهدکودک به تاخیر افتاده باشد. مهد کودک راه‌اندازی شده، حتی به مرحله افتتاح هم نرسیده است. به این معنا که احتمالا حتی ساختمان مجموعه هنوز به اتمام نرسیده، اما در گزارشات فصلی یا سالانه جزو آمار قرار گرفته است.
از آن‌جا که متاسفانه در این حوزه اغلب اطلاع‌رسانی‌ها به صورت یک طرفه و بدون پرسشگری از سوی خبرنگاران بوده، اطلاعات خبرنگاران در این حوزه بسیار محدود است و محدودیت‌های امنیتی برای درج و انتشار اخبار وجود دارد. این آمارسازی‌ها و اطلاعات هیچ‌گاه مورد کاوش دقیق قرار نگرفته و کنار هم گذاشته نشده است. به همین دلیل در آمار ارائه شده از سوی موسسه کویپی این تفکیک را قائل شدیم که امکان رصد کردن وضعیت مهد کودکها در سال‌های آینده راحت‌تر باشد.
-
شما اشاره کردید در برخی شهرستان‌ها برای اخذ مجوز قبل از بهره‌برداری برای مهد کودک در زندان‌ها حساسیت وجود دارد و همین موضوع باعث عدم بهره‌برداری از مهد کودکها می‌شود. چه حساسیت‌هایی در این باره وجود دارد؟
– تا سال ۱۳۹۵ مسئولان سازمان بهزیستی بارها در مورد نبود ارتباط ارگانیک بین سازمان زندان‌ها و سازمان بهزیستی و نداشتن مجوز برای کودکستا‌ن‌های زندان صحبت کرده‌اند. تحلیل ما این است که به دلیل گسترش اخبار مرتبط با کودکان زندانیان و ورود هر از گاه نمایندگان مجلس یا معاونان دولت به این موضوع، از سال ۱۳۹۳ سازمان بهزیستی تلاش کرده است تا نشان دهد مسئولیتی متوجه این سازمان نیست.
از حدود سال ۱۳۹۵ این صحبت‌ها به نتایج عملی رسیده و حداقل طبق اخبار منتشر شده تعدادی مهد کودک از سازمان بهزیستی مجوز گرفتند یا برای گرفتن مجوز اقدام کردند، مانند مهد کودک زندان اراک.
این موضوع در سال ۱۳۹۶ جدی‌تر دنبال شد. با این حال همچنان مهد کودک‌های اغلب زندان‌ها بدون مجوز در حال کارند یا لااقل خبری از اخذ مجوز آن‌ها منتشر نشده است. اما اینکه مهد کودک قرچک ورامین بعد از چند بار افتتاح شدن به دلیل نداشتن مجوز هنوز راه‌اندازی نشده، به نظر ما حساسیتی است که این زندان دارد؛ هم از نظر موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به پایتخت و هم از نظر مرکزیت خبری.
-
گویا برخی مهد کودکها در زندان‌های ایران چندین بار راه‌اندازی شدهاند. کدام مهد کودکها و علت این امر چیست؟
– به عنوان مثال مهد کودک زندان مشهد یک بار در سال ۱۳۹۴ افتتاح شده و مجددا در خبری کلی و مبهم در سال ۱۳۹۶ خبر احداث این مهد کودک انتشار یافته است و هیچ نشانی از فعالیت این مهد کودک در این مدت و بعد از آن وجود ندارد. همچنین مهد کودک زندان اراک در استان مرکزی یک بار در خبری در خرداد ۱۳۹۴ ایجاد شده. بار دیگر در تیر ماه سال ۱۳۹۵ خبر اخذ مجوز این مهد کودک منتشر شده. نهایتا در آبان سال ۱۳۹۵ خبر ساخت این مهدکودک انتشار یافته.
گرچه افعالی که در مورد این مهد کودکها به کار بردم دقیقا همان افعالی است که در اخبار از آن یاد شده، اما با توجه به سایر نشانه‌ها، ما این مهد کودکها را جزو گروه «راه‌اندازی شده» در نظر گرفته‌ایم. همچنین طبق اخبار منتشر شده، مهد کودک زندان قرچک ورامین در سال ۱۳۹۳ افتتاح شده، اما اطلاعات رسمی حکایت از آن دارد که هنوز بهره‌برداری نشده است. تنها دلیلی که به نظر ما می‌رسد برای انتشار خبر افتتاح یا راه‌اندازی یک مهد کودک بدون اینکه واقعا این اتفاق رخ داده باشد یا مهد کودک شرایط بهره‌برداری را داشته باشد، کاهش فشارها در مورد شرایط کودکان داخل زندان‌هاست.
به نظر می‌رسد این اخبار، خبرسازی در واکنش به گزارش‌هایی باشد که اغلب زنان آزاد شده از زندان یا زنان زندانی از طریق نامه‌نگاری منتشر کرده‌اند. این گزارش‌ها که به دلیل دردناکی‌شان، حساسیت زیادی برانگیخته‌اند، به واکنش مسئولان منجر شدهاند.
از آن‌جا که نظارتی بر حوزه زندان‌ها وجود ندارد، امکان راستایی‌آزمایی این اخبار نیز وجود نداشته است. از طرف دیگر به دلیل نبود پیشینه این اخبار، خبرنگاران، حتی خبرنگاران خارج از ایران هم از کنار این اخبار ضد و نقیض گذشته‌اند.
-
نگهداری کودکان در زندان چه آسیب‌هایی به روان و جسم کودکان وارد می‌کند و چه خطراتی آنان را در محیط زندان تهدید می‌کند؟
– در حال حاضر، هر چند قانون سن دو سال را برای نگهداری کودکان در زندان تعریف کرده است، اما در اغلب زندان‌های ما کودکان تا حدود سن سه یا نهایتا چهار سال در زندان و نزد مادر زندانی می‌مانند. این سن، گرچه از یک طرف سن ایجاد رابطه امن با مادر است، اما از طرف دیگر سن بسیار مهمی برای رشد مغزی کودک، برقراری ارتباط با محیط اطراف و پایه‌گذاری حواس و احساسات اوست. برای همین برای کودکان در این سن انواع بازی‌ها و آموزش‌ها در نظر گرفته شده تا تمام حواس آن‌ها را درگیر کند و زمینه رشد کامل آن‌ها را فراهم کند. کودکی که این دوره از رشد خود را به طور مناسب طی نکند با خطر جدی رشد نیافتن مغز، ناتوانی در برقراری ارتباط با محیط اطراف و کلا اختلال در ارتباطات روبه‌روست.
همچنین رشد کردن کودک در محیط اضطراب‌آور و در شرایطی که نگهدارنده او از آرامش روانی برخوردار نیست، به روند رشد او به خصوص رشد مغزی او آسیب وارد می‌کند. به این ترتیب این کودکان در ورود به دوران مدرسه، از اختلال در یادگیری رنج خواهند برد و همین موضوع علاوه بر سایر آسیب‌های وارد شده به رفتار و روان او، به ترک تحصیل یا افت شدید تحصیلی منجر می‌شود.
علاوه بر این، طبق مشاهدات و تحقیقات ما، در برخی موارد در زندان‌ها کودکان مورد سوء استفاده جنسی قرار می‌گیرند. این موضوع تا آن حد جدی است که گاهی کودکان برای تامین مواد یا سایر نیازهای مادر زندانی اجاره داده می‌شوند. آزار جنسی و جسمی کودک توسط زندانیان دیگر، از دیگر آسیب‌هایی است که در موارد زیادی بدون اراده مادر اتفاق می‌افتد و او امکان جلوگیری از آن را ندارد.
استفاده از کودک برای تنبیه مادر توسط زندان‌بانان یا نداشتن قاعده‌ای برای تنبیه نکردن مادر زندانی، از دیگر مواردی است که به صورت مکرر در زندان‌های زنان ایران گزارش شده است.
بهداشت نامناسب و نبود یا کمبود غذای کافی و سایر امکانات پایه‌ای از دیگر مواردی‌ست که کودکان را با خطر ابتلا به بیماری مواجه می‌کند. به طور خلاصه، حضور کودکان در زندان‌ها نه تنها رابطه امن این کودکان با مادرانشان را تامین نمی‌کند، بلکه آسیب‌های پایدار و اغلب غیرقابل جبرانی به روان، رشد مغزی و جسمی و رفتار آن‌ها وارد می‌کند.
-
موسسه کویپی یا دیگر موسسه‌های مشابه اطلاعات مربوط به کودکان زندانی را چگونه تهیه و تدوین می‌کنند و این اطلاعات تا چه حد قابل استناد است؟
– متاسفانه سازمان‌های دیگر حقوق بشری و فعالانی که به خصوص در حوزه آسیب‌های زندان و اقدامات مرتبط با قوه قضاییه جمهوری اسلامی کار می‌کنند، به موضوع کودکان و کودکان زندانی نمی‌پردازند که البته هم به دلیل تخصصی بودن موضوع است و هم کمبود بودجه برای رسیدگی به نقض‌های حقوق بشری در ایران و امیدوارم دلیل آن کم‌اهمیت دانستن موضوع کودکان نباشد.
در داخل ایران هم به دلیل حساسیت‌های امنیتی هیچ سازمانی به جز یک موسسه، به این موضوع وارد نشده است. درباره عملکرد این موسسه هم اطلاعات شفافی وجود ندارد.
اما موسسه کویپی این اطلاعات را به جز چند مورد خاص که بر اساس گزارش فعالان حقوق بشری و با در نظر گرفتن میزان اعتبار منبع استفاده کرده است، در بیش از ۹۰ درصد از موارد از منابع رسمی استخراج کرده.
در سه سال گذشته در موسسه کویپی اخبار مرتبط با مهد کودک زندان یا کودکان و مادران زندانی را جمع‌آوری کردیم و با تحلیل داده‌های به دست آمده، کنار هم قرار دادن آن‌ها و مقایسه با سایر اطلاعات رسمی چاپ شده، مجموعه منتشر شده فعلی را یک بار در سال گذشته منتشر کردیم و امسال آن را روز آوری کردیم.
منبع اغلب این اطلاعات سازمان زندان‌ها یا نشریات معتبر چاپ شده داخل ایران به نقل از منابع رسمی مانند روسای زندان‌ها یا معاونان قوه قضاییه است.
یکی از اهداف اصلی ما هم این بود که لااقل خبرنگاران و فعالانی که خارج از ایران هستند، پیشینه‌ای از اخبار مرتبط با کودکان زندان به طور کلی یا به تفکیک زندان‌های شهرستان‌ها یا استان‌ها داشته باشند.
-
موسسه “کویپی” (موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان) را بیشتر معرفی کنید لطفا و نکته دیگر اینکه موسسه کویپی و دیگر موسسه‌های مشابه، چگونه می‌توانند به بهبود وضعیت کودکان زندانیان در ایران (که مورد نظر ماست) کمک کنند؟
آخرین دیدگاهها