فضای مجازی و کودکان بی دفاع

7/12/1397

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، بهاره نصیری روز سه شنبه در نشست «سواد رسانه ای برای کودکان» گفت: کودکان هدف رسانه ها و صنعت سرگرمی هستند. فضای رسانه ای جدید برخلاف نسل ما، برای نسل جدید شبیه اکسیژن است که از ابتدا در آن نمو یافته اند. «در عین اینکه اینترنت فضای شخصی کودک نیست. همچنانکه تا قبل از سه سالگی بهتراست از بازی های رایانه ای استفاده نکنند. تا سنین یازده سالگی نیز بهتراست والدین نقش میانجی استفاده از این ابزارها را برای آنان ایفا کنند.»

وی افزود: البته پدر و مادری که خود مقهور این رسانه ها هستند نمی توانند از فرزندان خود انتظار رفتاری متفاوت داشته باشند. در این زمینه ما به عنوان والدین نباید اطلاعات نادرست به کودکان بدهیم. به گونه ای که باعث از بین رفتن اقتدارمان شود.
نصیری در تبیین بخش اول ارائه خود در تعریف مفهوم سواد رسانه ای افزود: سواد رسانه ای دعوت به اندیشین عمیق و جدی به چیزی است که می بینیم و می شنویم. به عبارت دیگر سواد رسانه ای نوعی مواجهه اندیشیده با دیده ها و شنیده ها و کشف معانی لایه های رویی و زیرین پیام های رسانه است. چیزی که نیازمند تجهیز به یکسری مهارت ها است.
وی عنوان کرد: سواد رسانه ای حمایت ایجاد نمی کند. قصدش آماده سازی و تجهیز مخاطب و نه مصونیت بخشی است. برخلاف تبلیغ رسانه ها در اینجا همه چیز باید از مخاطب و به خواست او شروع شود. هدف سواد رسانه ای همگانی و عمومی کردن این جریان آگاهی است. اندیشمندان این حوزه اظهار می کنند که سواد رسانه ای به دنبال رفع برخی نابرابری های اجتماعی از اقشار انسانی است. خصوصا آسیب پذیرترین این اقشار یعنی کودکان که امروزه در برابر انبوهی محتوی و تصاویر قرار دارند که کثیری از آنها نامناسب و خشن هستند.
او افزود: در بخش آسیب شناسی کودک و رسانه لازم است اشاره کنم که کودکان امروز ما به علت اینکه ساعات زیادی در معرض تکنولوزی و ابزارهای رسانه ای جدید به سر می برند از درک زیبایی ها و روابط انسانی دور می شوند. کم حوصله و بی حوصله اند و از طبیعت دور شده اند. به نحوی که می توانم از لزوم رجعت به طبیعت سخن بگویم. کودکان ما لمسی از طبیعت ندارند. بیشتر از آنکه مرغ و خروس را از نزدیک دیده باشند، عکس مرغ و خروس را می بینند. هیچ گنجشگی بر نوک انگشتان بچه های ما نمی نشیند. رجعت به طبیعت و لمس از نزدیک آن دوباره اتفاق نمی افتد مگر آنکه منِ والد فرزندم را به طبیعت ببرم.
نصیری در بخش دیگری از سخنان به معضل هرزه نگاری اینترنتی پرداخت و گفت: گردش مالی هرزه نگاری در دنیا بعد از تسلیحات و مواد مخدر، بالاترین گردش مالی است. به گونه ای که طبق تحقیقات انجام گرفته بیش از یک سوم جستجوهای به زبان فارسی در اینترنت، کلمات هرزه نگارانه است. طبق تحقیقی که انجام شده ، اولین سن مواجهه کودکان با صفحات هرزه نگارانه و پرونوگرافی در سن 11 سالگی است که موجب کاهش سن بلوغ می شود.
این پژوهشگر رسانه در قسمت سوم ارائه خود به بحث آموزش سواد رسانه ای برای کودکان پرداخت و گفت: «در این زمینه آموزش در دوران پیش دبستانی و مهد کمی مبهم است. در غیر از این دوره، آموزش چهار مهارت را پیشنهاد می کنم. اولین مهارت آموزش خوب دیدن است. در این مهارت تصاویر و مکتوب هایی که به رشد بینایی کمک می کنند محل توجه است. در هنگام خواندن داستان برای کودکانمان از آنها حتما بخواهیم در ازای چیزهایی که می بینند، ما به ازاء بیرونی آن را به ما نشان دهند. این باعث رشد آرام آرام توانایی خواندن رسانه ای می شود. همچنین منجر به تشخیص قدرت رابطه ها می گردد.
وی اظهار کرد : در حین دیدن فیلم و سریال ها باید با کودکان تعامل و ارتباط برقرار کنیم و مثلا از آنها در رابطه با برخی شخصیت های فانتزی بپرسیم که آیا به نظر تو واقعا می شود در دنیای واقعی چنین کسی وجود داشته باشد؟ چرا که والدین باید داربست فکری کودکان خود باشند. در زمینه بازی ها و محصولات کامپیوتری که مرز بین واقعیت و افسانه را بیشتر از بین می برد، مسئله حیاتی تر است. در اینجا نیز وظیفه ما تذکر واقعی نبودن برخی روایت ها و شخصیت های کارتونی به کودکان است.
در بحث مهارت خوب شنیدن نصیری اضافه کرد: گفته شده است که رادیو بر تلویزیون به خاطر شنیدن و قدرت خلاقیت پردازی همیشه ارجحیت دارد. چرا که شنیدن امریست که به صورت ذاتی به توان خلاقیت زایی ما کمک می کند. کمک به بهتر شنیدن کودکان و جلب توجه آنان در شنیدن صداها و درخواست از آنان برای وصف حس ناشی از برخی شنیده ها در این زمینه توصیه می شود. این باعث می شود که وقتی آنان در آینده به تماشای انیمیشن ها و بازیهای کامپیوتری می پردازند دقت و توجه بیشتری را انجام دهند.
مهارت دیگر به بیان نصیری خوب خواندن است. در تشریح این مهارت او خاطرنشان کرد: آموزش این مهارت طبیعتا برای بچه های پیش دبستانی و بعد از دبستان متفاوت است. از کودکان پیش دبستانی باید بخواهیم که آنچه را شنیده اند به خوبی تعریف کنند.
نصیری عنوان کرد : از کودکان دبستانی نیز باید بخواهیم نوشته خود یا یک نوشته دیگر را خوب بخوانند. چرا که معمولا کودکان در هنگام خواندن متن ها و علی الخصوص انشاهای خود هیچ بار احساسی را ادا نمی کنند. تمرین خوب در این زمینه استفاده از معمای صداست. به این معنا که صدایشان را ضبط کنیم. این کار باعث می شود که با شنیدن صدای خود، سعی در بهتر کردن مهارت خواندن بکنند. کمک به فکر کردن با صدای بلند و بازگویی سطرهای خوانده نشده داستان ها و متن ها و پلان های دیده نشده ی فیلم ها نیز راهکار دیگری است. همچنین می توانیم از آنان بخواهیم به جای برخی شخصیت های فیلمی و کارتونی صدا پیشگی کنند تا این مهارتشان تقویت شود.
مهارت چهارم مورد توصیه مهارت خوب نوشتن است. نصیری در تبیین آموزش این مهارت می افزاید: « در دوران پیش دبستانی خوب است برای تقویت این مهارت، از کودک بخواهیم فیلم یا کارتونی را که می بیند برای ما نقاشی کند. در دوران دبستان نیز هر گونه تمرینی که به تقویت مهارت نوشتن کودکان بینجامد مورد توصیه است.
نصیری در قسمت پایانی ارائه خود تصریح کرد: «موضوع سواد رسانه یک موضوع شیک و لوکس نیست. بلکه موضوعی راهبردی است و باید در دستور کار خانواده های امروزی قرار بگیرد. آنهم با یک نگاه گفتگومحور و مشارکتی که تا حد ممکن از آسیب های این فضای جدید جلوگیری شود. البته که در این نگاه، تحلیل رسانه صرفا منفی نیست و ابعاد مثبت و سازنده آن نیز محل توجه است.»