کارشناس آموزشی: ۷۰ هزار معلم در دوره ابتدایی کم داریم

 بودجه پیش‌بینی‌شده آموزش وپرورش در لایحه بودجه سال ۹۹، ۵۷ هزار و ۱۲۲ میلیارد و ۷۷۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است که به انضمام اعتبارات تملک دارایی سرمایه‌ای و ردیف‌های متفرقه به ۶۱ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

وضعیت رشد بودجه آموزش وپرورش در سال ۹۹ و اینکه بودجه تعیین‌شده پاسخگوی نیازهای اصلی این وزارتخانه خواهد بود یا خیر، از نکات قابل بررسی است.

اگرچه سازمان برنامه و بودجه مدعی رشد ۲۳ درصدی بودجه آموزش وپرورش در سال ۹۹ است اما برخی کارشناسان معتقدند رشد کل بودجه آموزش‌وپرورش در لایحه سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ به میزان ۱۶.۹۴ درصد و رشد اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی ۲۱.۵۲ درصد است.

حجت الله بنیادی استاد دانشگاه فرهنگیان و پژوهشگر مسائل آموزش و پرورش درباره بودجه سال ۹۹ و ادعای سازمان برنامه و بودجه مبنی بر افزایش ۲۳ درصدی بودجه وزارت آموزش وپرورش اظهار کرد: بعد از انتشار لایحه بودجه سال ۱۳۹۹، اظهارنظرها و تحلیل‌های متفاوتی از آن منتشر شد که برخی از آنها از نظر صحت و پشتوانه کارشناسی قابل تأمل و نقد هستند. در میان این اظهارنظرها، واکنش سازمان برنامه و بودجه و ارائه تحلیلی از رشد بودجه آموزش‌وپرورش در سال با ۱۳۹۹، قابل تأمل است.

 وی افزود: سازمان برنامه و بودجه مدعی است «رشد اعتبارات آموزش‌وپرورش کشور و استان‌ها در سال آینده بیش از ۲۳ درصد است»؛  ابتدا به بررسی صحت این ادعا همچنین بیان برخی از ضعف و نقص‌های ساختاری و محتوایی بودجه سال ۱۳۹۹ می‌پردازیم. سازمان برنامه و بودجه مدعی است «در سال جاری، اعتبار مصوب وزارت آموزش‌وپرورش و ردیف‌های تابعه آن شامل ردیف هزینه‌ای ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها از محل منابع عمومی دولت به میزان ۴۵۲ هزار میلیارد ریال است که اعتبار مذکور با رشدی بالغ‌بر ۲۳.۲ درصد، به حدود ۵۵۷ هزار میلیارد ریال در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.»

رشد ۲۱.۵۲ درصدی اعتبارات هزینه‌ای در بودجه ۹۹

وی ادامه‌ داد: اعتبارات هزینه‌ای آموزش‌وپرورش بر مبنای اعداد و ارقام ذکر شده در لایحه ۱۳۹۹(ردیف ۱۲۷۵۰۰ جدول شماره ۷ ماده‌واحده)، در قانون ۱۳۹۸ بالغ‌ بر ۴۶ هزار و ۳۷۸ میلیارد تومان و در لایحه ۱۳۹۹ بالغ‌بر ۵۷ هزار و ۱۲۲ میلیارد تومان است. با افزودن اعتبارات تملک و دارایی سرمایه‌ای سال ۱۳۹۸ که بالغ‌بر ۳ هزار و ۱۴۹ میلیارد تومان و سال ۱۳۹۹ که ۳ هزار و ۶۲ میلیارد تومان است به اعتبارات هزینه‌ای، جمع اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی سرمایه‌ای در بودجه ۱۳۹۸ حدود ۴۹ هزار و ۵۲۷ میلیارد تومان و در بودجه ۱۳۹۹ بالغ‌بر ۶۰ هزار و ۱۸ میلیارد تومان می‌شود که دارای رشد ۲۱.۵۲ درصد است.

اضافه‌شدن اعتبار رتبه‌بندی و استخدام حق‌التدریس‌ها به بخش هزینه‌ای

بنیادی با اشاره به اینکه اعتبارات ردیف‌های متفرقه در بودجه سال ۱۳۹۸ در حدود ۴ هزار و ۲۷ میلیارد تومان است که بخش عمده‏ آنها (۲ هزار میلیارد تومان رتبه‌بندی، ۲۰۰ میلیارد تومان شیر رایگان، ۴۳۰ میلیارد تومان، استخدام نیروهای حق‌التدریس) است، خاطرنشان‌کرد: با افزودن اعتبارات متفرقه، کل بودجه آموزش‌وپرورش در سال ۱۳۹۸ به ۵۳ هزار و ۵۸۱ میلیارد تومان می‌رسد با افزودن اعتبار متفرقه ۲ هزار و ۴۸ میلیارد تومان سال ۱۳۹۹، کل بودجه سال ۱۳۹۹ نیز بالغ‌بر ۶۲ هزار و ۶۵۶ میلیارد تومان می‌شود. توجه به این نکته مهم است که در لایحه سال ۱۳۹۹، اعتبار رتبه‌بندی، شیر رایگان و استخدام نیروی حق‌التدریس به اعتبارات هزینه‌ای اضافه‌شده‌اند و اعتبارات متفرقه از حدود ۴ هزار میلیارد تومان سال ۱۳۹۸ به ۲۰۰۰ میلیارد تومان کاهش‌یافته است.

رشد ۱۶.۹۴ درصدی کل بودجه آموزش وپرورش در سال ۹۹

این پژوهشگر مسائل آموزش وپرورش گفت: در نهایت اگر سه گروه اعتبارات هزینه‌ای، تملک دارایی و متفرقه را در هریک از این دو سال جمع کنیم، کل بودجه آموزش‌وپرورش در سال ۱۳۹۸ به ۵۳ هزار و ۵۸۱ میلیارد تومان و بودجه ۱۳۹۹ آن به ۶۲ هزار و ۶۵۶ میلیارد تومان می‌رسد که نشانگر رشد ۱۶.۹۴ درصدی است ولی آنچه سازمان برنامه و بودجه به عنوان «رشد اعتبارات آموزش‌وپرورش کشور و استان‌ها» از آن نام برده است، رشد کل بودجه آموزش و پرورش نیست، بلکه رشد اعتبارات هزینه‌ای است که دارای رشد ۲۳.۱۷ درصدی است.

بنیادی معتقد است: در مجموع بر مبنای اطلاعات مندرج در لایحه بودجه، رشد کل بودجه آموزش‌وپرورش در لایحه سال ۱۳۹۹ نسبت به قانون سال ۱۳۹۸ به میزان ۱۶.۹۴ درصد و رشد اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی ۲۱.۵۲ درصد است.

وی متذکر شد: اگر سایر اعتبارت مرتبط با حوزه آموزش و پرورش همانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را در محاسبات دخیل کنیم،  رشد کل بودجه آموزش و پرورش در حدود ۱۸ درصد می‌شود به نظر می‌رسد عاملی که سبب شده سازمان برنامه و بودجه، رشد ۱۶.۹۴ درصدی بودجه آموزش‌وپرورش را بیش از ۲۳ درصد اعلام کند، عدم توجه به دو نکته است.

سازمان برنامه و بودجه با چه منطقی به رشد ۲۳ درصدی بودجه رسید؟!

این استاد دانشگاه درباره این دو نکته گفت: نکته اول این است که اعداد اعلام‌شده ۴۵۲ و ۵۵۷ هزار میلیارد ریال اعتبارات هزینه‌ای هستند و نه کل اعتبارات. نکته دوم این‌که اگر به اعتبارات هزینه‌ای ۴۵۲ هزار میلیارد ریال،  اعتبارات متفرقه سال ۱۳۹۸ را اضافه کنیم به ۴۸۰ هزار میلیارد ریال می‌رسیم و با افزودن اعتبارات متفرقه سال ۱۳۹۹ به ۵۵۷ هزار میلیارد ریال نیز، به ۵۶۳ هزار میلیارد می‌رسیم. با محاسبه درصد رشد اعتبارات هزینه‌ای بر مبنای این اعداد، رشد اعتبارات هزینه‌ای ۱۶.۴۰ درصد است.

وی بیان‌کرد: از سوی دیگر عدم مطابقت اعداد اعلام شده با لایحه بودجه نیز یک ابهام دیگر در ادعای سازمان برنامه‌وبودجه است.  به نظر می‌رسد بهتر است  این سازمان با توضیحات بیشتر اعلام کند که  اعداد و ارقام ذکرشده در نامه خود را از کدام جدول لایحه سال ۱۳۹۹ برداشته و با چه منطق محاسباتی به رشد بیش از ۲۳ درصد  دست یافته است؟

بنیادی در ادامه مهمترین نقص بودجه آموزش و پرورش که سالیان سال است، سبب شده آموزش و پرورش با کسری بودجه مواجه شود، را ساختار ناصحیح و سنتی آن دانست و افزود: با وجود شعارهای مطرح شده در دولت‌های مختلف، اقدام اثربخشی برای اصلاح  آن به انجام نرسیده است.

این پژوهشگر مسائل آموزش وپرورش عنوان‌کرد: یکی از مصادیق بارز ساختار ناصحیح بودجه را می توان در نحوه استدلال  سازمان بودجه‌ای کشور در مورد رشد بودجه برشمرد، بر مبنای شاخص‌های معتبر بین‌المللی، آنچه که  مبنای رشد بودجه آموزش و پرورش است، میزان رشد سهم هر دانش‌آموز از بودجه است، رشد بودجه متأثر از عواملی همچون تورم، تغییر در مقررات پرداخت و … است بنابراین رشد بودجه به تنهایی یک شاخص مناسب برای محاسبه رشد بودجه آموزش و پرورش نیست.

چند ابهام در بودجه ۹۹ آموزش‌وپرورش

وی ادامه‌داد: نکته دوم میزان رشد «بهای واحد تمام شده» در دوره‌های مختلف تحصیلی است رشد بهای تمام شده در دوره فنی و حرفه‌ای و کاردانش، حدود ۹.۵ درصد، متوسطه اول ۱۱ درصد، متوسطه دوم نظری  و ابتدایی نیز در حدود ۱۳ درصد است و فقط آموزش استثنایی دارای رشدی ۲۶ درصدی است این که با چه منطق محاسباتی، قیمت تمام شده فعالیت‌های آموزشی دارای نرخ رشدی کمتر از نرخ افزایش حقوق اعلام شده و  متفاوت در دوره‌های مختلف تحصیلی است، ابهام دیگری در ساختار و سبک طراحی بودجه آموزش و پرورش است. اگر درصد  افزایش جمعیت دانش آموزی دوره‌های مختلف تحصیلی را در نرخ رشد تورم یا حداقل همان نرخ افزایش حقوق اعمال کنیم، این نکته آشکار می‌شود که رشد بودجه در سه دوره تحصیلی ابتدایی، متوسطه اول و  متوسطه نظری دوم که بیش از  ۹۰ درصد  جمعیت دانش‌آموزی را تشکیل می‌دهند کمتر از ۲۳ درصد اعلام شده است.

افزایش جمعیت دانش‌آموز در کلاس درس از نتایج ساختار ناصحیح بودجه

این استاد دانشگاه تصریح‌کرد:یکی از نتایج ساختار ناصحیح بودجه که بر اساس گزارش‌های رسمی سازمان برنامه و بودجه در مورد عملکرد آموزش‌و پرورش آشکار است، افزایش تراکم دانش‌آموزی در کلاس‌های مدارس دولتی است، سال۱۳۹۵ شاخص نبست دانش‌آموز به معلم در دوره ابتدایی ۲۵ بوده است این شاخص در سال ۱۳۹۷ به ۲۷.۶ افزایش پیدا می‌کند،  این افزایش شاخص به این معنی است که اگر آموزش‌وپرورش  می‌خواست سال ۱۳۹۷ در دوره ابتدایی همان تراکم کلاسی و کیفیت آموزشی سال ۱۳۹۵ را داشته باشد، باید ۲۶ هزار معلم دیگر را بکار می‌گرفت.

وی متذکر شد: ساختار ناصحیح بودجه آموزش‌و پرورش، علاوه بر ایجاد کسر بودجه آشکار که به صورت تأخیر در پرداخت پاداش بازنشستگان، پرداخت حق التدریس و…. نمایان می‌شود  به ایجاد کسر بودجه غیرآشکار نیز می‌انجامد، کسر بودجه غیرآشکار  که به مراتب سهم و  اهمیت بسیار بیشتری در تنزل کیفیت مدارس دولتی دارد، عموماً جبران‌پذیر نیست و آسیب‌های آن در  آینده کشور بسیار زیانبارتر است.

کسر بودجه غیرآشکار در آموزش‌وپرورش

بنیادی گفت: کسری بودجه غیرآشکار  به دو شکل بر کاهش کیفیت نظام تعلیم و تربیت اثر گذار است، نخست این که سبب می‌شود اعتبار پرسنلی آموزش و پرورش حتی کفایت لازم برای پرداخت حقوق را هم نداشته باشد و در نتیجه معلمان از پرداخت‌های جانبی (بن کالا، بن خرید و…) محروم می‌شوند که تأثیر آن در کاهش انگیزه معلمان کامل مشهود است، دوم اینکه با افزایش تراکم کلاسی، بخصوص در مناطق پرجمعیت و مناطق مهاجرپذیر که کمبود مدرسه نیز وجود دارد، باعث افت کیفیت با افزایش تراکم کلاس‌ها می‌شود.

کمبود ۷۰ هزار معلم و ۳۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار فقط در دوره ابتدایی

این پژوهشگر مسائل آموزش وپرورش افزود: کمبود ۲۶ هزار معلم دوره ابتدایی در سال ۱۳۹۷، اضافه‌شدن همین مقدار و بیشتر در سال ۱۳۹۸ و افزایش جمعیت دانش‌آموزی در سال ۱۳۹۹  به معنای کمبود حداقل ۷۰ هزار معلم  و ۳۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار فقط در دوره ابتدایی است که در کسر بودجه غیر آشکار سال ۱۳۹۹ وجود دارد.

وی گفت: در دوره‌های تحصیلی دیگر هم وضعیت تا حدی همین‌گونه است و آموزش و پرورش با کسر بودجه غیرآشکار حداقل به میزان ۱۰ هزار میلیارد مواجه است که در محاسبات بودجه به طور مستقیم قابل رصدکردن نیست، چرخه بی‌انتهای کاهش در تخصیص ردیف استخدامی و  کاهش در تخصیص بودجه بدون توجه به شاخص‌های  معتبر علمی، سبب خواهد شد که آموزش و پرورش برای جبران هر چه بیشتر کسر بودجه پنهان خود، طرح  اضطراری و پرآسیب خرید خدمات آموزشی را  توسعه دهد.

۴۷۲۳۱