رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران: اجرای سلیقه‌ای قوانین مانع حمایت از حقوق کودکان می‌شود

سید حسن موسوی چلک عصر روز گذشته(سه شنبه) در نشست رونمایی از کتاب «کودک آزاری در سکونتگاه های فقیرنشین» که توسط جمعیت امداد دانشجویی – مردمی امام علی(ع) در ستاد توانمندسازی سمن های  شهر تهران برگزار شد، افزود: سال ۶۸ برای بازدید به کانون اصلاح و تربیت رفته و شاهد اجرای تئاتر توسط یکی از کودکان کانون بودیم. این کودک بخش‌هایی از زندگی‌ خود را در قالب تئاتر اجرا کرد که بسیار متأثر شدیم اما در پایان گفت منتظرم بروم بیرون که انتقام بگیرم.

وی ادامه داد: با شنیدن این جمله به این موضوع فکر کردم که چرا حمایتی برای این بچه‌ها نیست که اگر به‌ موقع حمایت شده بودند، امروز پشت دیوارهای کانون نبودند.

موسوی چلک اضافه کرد: بعدها به این نتیجه رسیدم که خیلی از این بچه‌ها، محصول جامعه و خانواده‌هایشان هستند.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران تصریح کرد: عادت کرده‌ایم بعد از انبوه مصیبتی که بر سر کودکان می آید، سپس مداخله کنیم. به همین دلیل پدیده کودک آزاری در ایران ریشه‌دار است.

موسوی چلک خاطرنشان کرد: طبق آمار وزارت راه و شهرسازی ۲۱ میلیون نفر از جمعیت کشور در بافت فرسوده و ناکارآمد شهری سکونت دارند. این یعنی اینکه پذیرفته‌ایم در این مناطق حداقل های خدمات عمومی وجود ندارد.

وی با اشاره به کاهش ۱۸ درصدی بودجه حمایت از کودکان کار و کاهش ۱۰ درصدی بودجه آسیب های اجتماعی در لایحه بودجه ۹۹ تأکید کرد: آن وقت می‌گوییم ۱۶ میلیون پرونده در حوزه آسیب داریم.

موسوی چلک تصریح کرد: در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که سرمایه اجتماعی در شرایط نامطلوبی قرار دارد و هر اتفاقی می‌تواند رخ دهد و کودک آزاری یک نشانه است که باید آن را جدی گرفت.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی با بیان اینکه کودک آزاری را فردی نکنیم، افزود: جامعه‌ای که طبق آمارها یک چهارم آن حداقل دارای یک اختلال روانی هستند، هیچ وقت نمی‌تواند کار را به درستی انجام دهد. در این بین در شرایطی به سر می‌بریم که آسیب های اجتماعی در حال طی کردن لایه‌های زیرزمینی خود است و از طرفی جرأت لایه برداری نداریم.

وی با بیان اینکه آزارگران جنسی اغلب آشنا هستند، گفت: به همین دلیل رسیدگی به این موضوع به سختی و با تأخیر صورت می گیرد. گاهی غفلت ما عامدانه است چون توان پاسخگویی نداریم و گاهی نتیجه جهل و ناآگاهی.

موسوی چلک اضافه کرد: اگر قوانین به درستی اجرا شود و سلیقه ای برخورد نشود با همین قوانین نیز می‌توان کار و از کودکان حمایت کرد. این درحالیست است که باید تا اجرایی شدن لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان مطالبه گری صورت بگیرد.

وی با نگاه امیدوارانه به اصلاح قوانین در حوزه کودکان گفت: نباید خیلی ناامید بود. گام های مثبتی در این خصوص برداشته شده اما نیاز به زمان دارد. سیاستگذاری یا اصلاح و تغییر قوانین یک شبه انجام نمی‌شود و باید برای آن تلاش، مطالبه گری و هم مستندسازی کنیم زیرا تغییرات در حوزه اجتماعی به تدریج جای خود را نشان می‌دهد و این نشانگر این است که ما همکاری بین بخشی را به خوبی بلد نیستیم.

موسوی چلک در بخش دیگری از صحبت‌های خود به اخلاق در جامعه اشاره و خاطرنشان کرد: اخلاق در جامعه ضعیف شده است. ما همگی باید نسبت به حقوق کودکان بیش از بقیه توجه کنیم. مطالبه گری کنیم و برای حمایت از کودکان از روی ترحم وارد نشویم. بلکه به عنوان شهروند وظیفه دفاع از حقوق کودکان را برعهده بگیریم.

پیگیری ها برای احقاق حقوق کودکان نتیجه ای نداشته 

در این نشست گروهی از مددکاران جمعیت امام علی(ع)ب ه تشریح برخی پرونده های کودک آزاری که به خانه‌های ایرانی این جمعیت در مناطق حاشیه گزارش می‌شد اشاره کردند.

رؤیا منوچهری دبیر سمینارهای کودک آزاری جمعیت امام علی(ع) درباره چرایی برگزاری این سلسه سمینارها گفت: در این سالهای فعالیت جمعیت با موارد پی در پی کودک آزاری مواجه بودیم که متأسفانه پیگیری ها برای احقاق حقوق کودکان نتیجه‌ای در بر نداشت.

وی با بیان اینکه معمولاً کودک آزاری ها در نتیجه عدم آگاهی یا اعتیاد خانواده‌ها و فقر فرهنگی آن‌ها و عدم نظارت بر فرزندشان رخ می‌دهد، افزود: برای مثال در یکی از مناطق حاشیه نشین شهریار موردی داشتیم که فردی در پارک‌ها کودکان را اغفال و به خانه‌اش می‌برد و از آن‌ها به بهانه لباس و غذای گرم سوء‌استفاده می کرد. موضوعی که در یک کلاس تئاتر که در خانه ایرانی شهریار برای بچه‌ها برگزار شده بود، توسط سه کودک مطرح شد اما با وجود پیگیری ها به اورژانس اجتماعی، بهزیستی و…به نتیجه‌ای نرسید.

منوچهری تصریح کرد: متأسفانه خلاء های ساختاری، عدم هماهنگی و نظارت نهادهای مربوطه و همچنین عدم آگاهی خانواده‌ها و اطلاع بچه‌ها با مضامین خودمراقبتی این اتفاقات دلخراش را در پی دارد.

در ادامه ترانه تاجیک عضو داوطلب خانه ایرانی جمعیت امام علی(ع) واقع در شهریار اضافه کرد: در محلات حاشیه چیزی که هر روز شاهد آن هستیم فقر، اعتیاد، اختلافات خانوادگی و بی سرپرستی و بی پناهی کودکانی است که به حال خود رها شده اند.

وی گفت: در یک مورد حدود چهار سال پیگیر پرونده کودک آزاری یک دختربچه بودیم که در نهایت به نتیجه‌ای نرسید و این کودک که بزرگ‌تر شده بود به خاطر شرایط نامناسب زندگی و محیط پیرامون، در ازای لباس نو، غذای گرم و… به کارهای غیراخلاقی روی آورد. درحالی که می‌شد با مداخله درست جلوی این اتفاق را گرفت.

تاجیک تصریح کرد: چیزی که در انتهای همه پیگیری های ما وجود دارد یکسری پرونده رها شده است. حال سؤال این است که آیا موردی وجود دارد که گزارش شود و به نتیجه برسد؟

وی افزود: در فرایندی که کودک بی پناه است، خانواده اعتیاد دارد، شناسنامه ندارد، به مدرسه نمی‌تواند برود، غذای گرمی ندارد و…چطور می‌توان انتظار داشت که در محله ای پر از آسیب مورد آزار و اذیت قرار نگیرد؟

کودک آزاری مخفیانه صورت می گیرد

شبنم اسکندری نماینده خانه ایرانی پاکدشت با اشاره به وضعیت برخی سکونتگاه های حاشیه و معضلات خانواده‌ها در این مناطق به پرونده کودک هفت ساله‌ای اشاره کرد و گفت: این کودک در منطقه ای بیابانی و طرد شده در خانه‌ای به همراه پدرش زندگی می کرد. مادر خانواده در اثر اعتیاد خانه را رها کرده بود و متأسفانه خانه پدر این کودک پاتوق مصرف کنندگان مواد و مردهای غریبه بود.

وی افزود: بر اساس تحقیقات ما این کودک دارای علایم بلوغ زودرس و خشونت در رفتارش بود. به همین دلیل به روانشناس ارجاع دادیم و متوجه شدیم کودک برای مدتی مورد آزار و اذیت مرد صاحبخانه که از غفلت پدر این بچه سوء‌استفاده می کرد، قرار گرفته بود.

این مددکار اجتماعی ادامه داد: به سرعت پرونده شکایتی را علیه مرد صاحبخانه تنطیم و خانه این کودک و پدرش را از محل قبلی به محل دیگری تغییر دادیم. پیگیری های زیادی انجام شد و در نهایت در جریان رفت و آمدها به دادگاه توسط وکیل جمعیت این فرد فقط به ۹۹ ضربه شلاق محکوم شد.

وی با بیان اینکه در فرایند رسیدگی به این پرونده ها نیاز به حضور چهار شاهدی است که گواه بر وقوع این اتفاق را بدهند، تأکید کرد: متأسفانه اغلب کودک آزاری ها دور از چشم و به صورت مخفیانه صورت می گیرد. اگر کسی شاهد این اتفاق باشد که بدون شک اجازه این کار را به فرد سوء‌استفاده گر نخواهد داد.

کار بی ادبی کرد

نماینده خانه ایرانی جمعیت در شهر ساری درباره منطقه نوبنیاد ساری که وضعیت ناخوشایندی در این منطقه حاشیه نشین حاکم است افزود: در این منطقه پارکی هست که امنیت ندارد و کودکان بی سرپناه که از فقر و اعتیاد خانواده‌هایشان رنج می‌برند در این پارک رفت و آمد دارند.

مریم علی محمدی با اشاره به پرونده کودک آزاری چند کودک توسط مرد هم محلی شان در این منطقه که رسانه ای نیز شد، تأکید کرد: این بچه‌ها که در خانه ایرانی رفت و آمد داشتند به مددکاران درباره سوء‌استفاده و آزار و اذیتی که از آن‌ها شده بود صحبت کردند.

وی ادامه داد: متأسفانه فرد خاطی نه تنها کودکان آشنایان خود بلکه چندین کودک دیگر را مورد آزار قرار داده بود.

در ادامه بخشی از فیلم صحبت های تلخ چند نفر از این کودکان بر روی پرده نمایش داده شد. یکی از کودکان با حالتی مضطرب به مددکار گفت: «آرش(اسم مستعار فرد خاطی)» کار بی ادبی کرد. بعد در ادامه توضیح داد: بعد این کار رهایم کرد و به خانه رفتم.

کودک توضیح داد که پدرش، آرش را می شناخته. حتی برادرش پس از فهمیدن این موضوع از زبان خواهرش سعی کرده به سراغ آرش برود و انتقام بگیرد اما پدر مانع رفتن پسر شده.

مددکار در ادامه از کودک می‌پرسد آیا آرش با خانواده وی هنوز رفت و آمد دارد که دخترک می گوید: بله اما وقتی می‌آید پدرم سرش را برمی گرداند و تلویزیون تماشا می‌کند. یعنی منظورش این است که دیگر به آرش که از بستگانش است توجهی نمی کند.

در ادامه این فیلم علی محمدی تصریح کرد: این تنها بخشی از صحبت‌های این کودک است و کودکان دیگری است که آرش آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار داده است. اما پدر این کودک به خاطر اعتیاد اعتراضی نکرد.

این مددکار اجتماعی خانه ایرانی شهر ساری اضافه کرد: متأسفانه بی پناهی کودکان و غفلت خانواده‌هایشان یک طرف و تلاش برای اثبات این موضوع به نهادهای مربوطه نتیجه رضایت بخشی نداشت. چنانکه این فیلم که بسیار هم طولانی و صحبت های چندکودک است بارها در مقابل قاضی و در دادگاه به نمایش درآمد اما اثری نداشت.

وی افزود: با پیگیری های پی در پی تنها توانستیم دو ماه بچه‌های آسیب دیده از این فاجعه را در بهزیستی نگه داریم اما آن آقا در نهایت به منطقه زندگی خود برگشت و بچه‌ها نیز بعد دو ماه به خانواده‌هایشان بازگردانده شدند. این فرد آزادانه به زندگی‌اش ادامه می‌دهد در حالی که خبر داریم خانواده‌ها را برای پس گرفتن شکایتشان یا شکایت نکردن تهدید می کند.

خانواده ناتوان؛ کودکان در معرض آسیب

مدیرعامل جمعیت امام علی(ع) با بیان اینکه گویا تا وقتی خطر مرگ کودکان را تهدید نکند رسیدگی به وضعیت آن‌ها کار دشواری است، گفت: مددکاران ما در مناطق حاشیه فعالیت دارند. این موضوعات را از نزدیک لمس می‌کنند اما اغلب این‌گونه پرونده ها به نتیجه‌ای نمی رسید. به همین دلیل سعی داریم رویکردمان را عوض کنیم.

زهرا رحیمی افزود: شاید راهکاری وجود دارد که ما از آن بی خبریم و امیدواریم این برنامه‌ها گره از مشکلاتمان باز کند و راهکارهایی مطرح شود که بتوانیم از حقوق کودکان دفاع کنیم.

وی تأکید کرد: چیزی که اهمیت دارد این است که بچه‌هایی داریم که متأسفانه این شرایط را زندگی می‌کنند و خیلی هایمان شاهد رنج این کودکان هستیم. آرزویمان هم این است که راهکاری برای حل مشکلات آن‌ها به دست آوریم.

سپس ثریا عزیزپناه فعال حقوق زنان و کودکان با بیان اینکه این مسائل هیچ وقت کهنه نمی‌شوند، تأکید کرد: قصه آزار کودکان را می‌شنویم و تمام توقع ما این است که در نهایت آنها حمایت شده و دیگر آزاری متوجه شان نشود اما متأسفانه گاهی با ناامیدی از برخورد مراجع قضایی روبرو می شویم.

وی افزود: در این میان در بسیاری از کشورهایی که با ما تشابه زیادی دارند، سعی می‌کنند در خصوص حمایت از حقوق کودکان سه سطح پیشگیری را در نظر بگیرند. اطلاع رسانی عمومی کنند، کارگاه ها و کمیسیون های مختلفی در این خصوص برگزار کرده و رسیدگی به این موضوعات را جزو قوانین خود قرار دهند. وزارتخانه ها و نهادهایی در این خصوص شکل گرفته و رسیدگی به امور کودکان را جزو برنامه هایشان قرار می‌دهند و گزارش ها را جدی می گیرند.

عزیزپناه تصریح کرد: در خصوص کودکان و خانواده‌های فقیر که در مناطق آسیب هستند، دولت ها به حمایت و دقت بیشتری نسبت به آن‌ها موظف شده اند.

وی با اشاره به پرونده کودک آزاری ساری که پدر به آن بی توجهی نشان داده، گفت: اینجا حلقه مفقوده بزرگ خانواده ناتوان است. وقتی خانواده ناتوان باشد کودک در معرض آسیب قرار می گیرد.

این فعال مدنی ادامه داد: دومین حلقه مفقوده هم‌محله‌ای ها هستند. در محلات آسیب که تشابه وجود دارد، نظارت اجتماعی و توجه هم‌محله‌ای ها را نداریم. فرد پدرش اعتیاد دارد و پدران دیگر نیز معتاد هستند. پس در این وضعیت دست سوء‌استفاده گران باز است.

عزیزپناه بیان کرد: مورد دیگر نظارت ارگان های رسمی است که گاه نمی‌خواهند ببینند یا وارد فرایند پرچالش شوند.گروهی قضات متخصص قضاوت اطفال نیستند، با دوره کودکی آشنایی ندارند و این مشکل ساز می شود.

این فعال حقوق زنان و کودکان خاطرنشان کرد: در کشورهای دیگر، فرد آزارگر به مدت طولانی زندانی می‌شود و به راحتی از چنگال عدالت خلاص نمی‌شود و اگر شد در محله سکونتش به اهالی آن منطقه اعلام می‌شود که برای مثال فردی آزارگر در دو کیلومتری شما زندگی می‌کند تا مردم هوشیار باشند.

وی با بیان اینکه بسیاری از آزارگران از کودکی و سن کم این کار را شروع می‌کنند، افزود: برخی از این‌ها به هر دلیلی پرونده دارند و باید بیشتر مورد توجه و دقت و نظارت قرار بگیرند. به همین دلیل نیاز است که جامعه را نسبت به این موضوعات حساس کنیم.جامعه باید آینه خودش باشد و بخش‌های زخمی و ضعیف خود را ترمیم کند.

عزیزپناه گفت: در سکونتگاه های فقیرنشین برخلاف تصور عموم ۶۰ درصد کودک آزاری ها مربوط به پسران است که خانواده با تصورهای غلط که تو مرد شدی، کودک را در سن کم به خارج از خانه هدایت می کنند.

این فعال مدنی افزود: این وظیفه همه ما است که با حساس کردن جامعه نسبت به این موضوع ورود کنیم و در خصوص حمایت از حقوق کودکان مطالبه گری صورت گیرد تا نهادهای مربوطه پرونده های کودک آزاری را در هر زمینه جدی بگیرند و از کنار آن به سادگی عبور نکنند.