نگاهی اجمالی به وضعیت آموزش و علل ترک تحصیل کودکان در شهر اَزَندَریان

جعفر ابراهیمی اَزَندَریانی، کارشناس حوزه آموزش

شهر اَزَندَریان در 30 کیلومتری ملایر و به فاصله 46 کیلومتری از همدان در بخش جوکار واقع ‌شده است. جمعیت شهر 11171 نفراست که 5849 نفر زن و 5322 نفر مرد هستند.

از امکانات این شهر می‌توان به 12 باب نانوایی، 3 اداره شامل شهرداری اَزَندَریان، اداره گاز و اداره آب و فاضلاب شهری، 2 بانک، 1 دفتر پیشخوان دولت و1 دفترخانه اسناد رسمی اشاره کرد.

ازندریان دارای 6 مسجد و دو هیئت مذهبی، یک صندوق خیریه و یک مرکز ترک اعتیاد خصوصی است. همچنین یک مرکز درمانی و بهداشتی به‌صورت شبانه‌روزی به شهروندان خدمات پزشکی در سطح پزشک عمومی ارائه می‌کند و چهار پارک شهری و یک پارک جنگلی ازجمله اماکن تفریحی شهر است و دو سالن ورزشی محلی برای اوقات فراغت و ورزش جوانان هستند. کمبود سرانه ورزشی در حالی یکی از معضلات جدی در ازندریان است که دختران و پسران ازندریان از ظرفیت بالایی برای پیشرفت در رشته های مختلف ورزشی دارند به عنوان نمونه تيم متحد ازندریان با تمام محدودیت‌ها توانست جواز حضور در رقابت‌هاي ليگ دسته يك فوتسال نونهالان كشور را كسب نماید و تیم دختران الوند ازندریان توانسته به مقام قهرمانی در بخش جوکار برسد.

اَزَندَریان فاقد مکان و موسسه فرهنگی عمومی است و تنها کتابخانه عمومی شهر به‌صورت پاره‌وقت تنها در ساعات اداری بازاست.

توصیف وضعیت و جمعیت دانش‌آموزی

شهر دارای پنجم مدرسه ابتدایی، دو مدرسه متوسطه اول و دو هنرستان کار و دانش (همراه با رشته نظری) است. این شهر فاقد موسسه آموزش عالی و مراکز فنی و حرفه‌ای است.

بنا بر آمار سال تحصیلی 97_1396 جمعیت دانش‌آموزی شهر برحسب تفکیک مقطع و جنس به شرح زیر است:

از مجموع 1400 دانش‌آموز در مقطع ابتدایی، 692 دانش‌آموز دختر و 708 دانش‌آموز پسر هستند.

در مقطع متوسطه اول 312 دانش‌آموز دختر و 229 دانش‌آموز پسر وجود دارد.

در حالیکه در هنرستان پسرانه 104 دانش‌آموز و در دبیرستان 31 نفر مشغول به تحصیل هستند و در هنرستان دخترانه 106 نفر و در دبیرستان دخترانه 38 نفر درس می‌خوانند.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود نسبت پسر به دختر در مقطع ابتدایی 1.02 است درحالی ‌که این نسبت برای مقطع متوسطه اول 0.73 است و این بدان معناست که تعداد زیادی از پسران بعد از اتمام دوره ابتدایی یا ترک تحصیل می‌کنند و برخی برای ادامه تحصیل از اَزَندَریان خارج می‌شوند. محاسبه میزان دقیق کسانی که ترک تحصیل می‌کنند می‌تواند در شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل مؤثر باشد.

از بررسی جمعیت دانش‌آموزی مقطع متوسطه اول با مقطع ابتدایی مشخص می‌گردد که نرخ گذر به دوره متوسطه اول از ابتدایی، در بین دختران بیشتر از پسران است با وجود این تعداد زیادی از دختران در سن کودکی به خاطر ازدواج ترک تحصیل می‌کنند اما این تمام ماجرا نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود 100 دانش‌آموز دختر در مقطع متوسطه اول ازدواج‌ کرده‌اند به عبارتی از هر سه کودک یک نفر در سنِ بین 13 تا 15 سالگی ازدواج ‌کرده‌اند که برخی از آنان در دوره ابتدایی نامزد شده و یا ازدواج نموده‌اند.

آمارها نشان می‌دهد در مقطع متوسطه دوم اقبال کودکان به تحصیل بسیار پایین است و تعداد زیادی از دختران و پسران به این مقطع راه پیدا نمی‌کنند. اگر آمار اندک کسانی را که برای تحصیل به خارج از اَزَندَریان رفته‌اند به آمار دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در اَزَندَریان اضافه کنیم جمعیت واقعی دانش‌آموزی شهر مشخص می‌گردد. با در دست داشتن آمار کودکان در سن تحصیل در مقطع متوسطه دوم می‌توان با کم کردن جمعیت مشغول به تحصیل واقعی از این آمار به تعداد واقعی کودکان بازمانده از تحصیل در سن متوسطه دوم دست‌ یافت. در آمار اداره آموزش‌وپرورش بخش جوکار، میزان ترک تحصیل دختران 15 درصد گزارش‌ شده است اما این نرخ واقعی نیست و به نظر می‌رسد آمار بیشتر از است که برای محاسبه به آمار دقیق‌تری نیازمندیم.

🔴ریشه‌ها و موانع ادامه تحصیل کودکان در اَزَندَریان

شناسایی ریشه‌ها و موانع ادامه تحصیل کودکان نیازمند بررسی و پژوهش میدانی جدی است با وجود این بررسی‌ها و گفتگوها با معتمدین محلی و برخی مدیران مدارس به اتکای تجربه‌زیسته نگارنده نشان می‌دهد که می‌توان در دو زمینه اصلی اقتصادی و فرهنگی ریشه‌های ترک تحصیل کودکان را مورد ارزیابی قرارداد. در کنار این دو عمل زمینه‌ای، وضعیت و کیفیت آموزشی در این شهر یک عامل تشدیدکننده در راندن دانش‌آموزان به‌سوی بازار و کارخانه است که جداگانه تحلیل می‌گردد.

🔘زمینه اقتصادی و فرهنگی

وضعیت اقتصاد و معیشتی اَزَندَریانی‌ها یک حالت خاص و تا حدودی منحصربه‌فرد است و تنها در بستر اجتماعی و فرهنگی این شهر می‌توان تأثیر آن بر ادامه تحصیل کودکان را مورد ارزیابی درست قرارداد.

در حالی‌که فقر و نداری یکی از عوامل جدی ترک تحصیل پسران و دختران در بین برخی خانواده‌هاست هم‌زمان وجود الگوی اقتصادی موفق در بین شهروندان مستقل از نحوه موفقیت موجب می‌شود پسران حتی در سن پایین برای پیشرفت و کسب درآمد مدرسه را ترک و به سمت بازار کار کشیده شوند. جذابیت‌های رفتن به پایتخت و الگو گرفتن از همشهریان موفق در صنعت دوخت و پوشاک برای کودکان زیر 15 سال بسیار جذاب است. به ‌خصوص وقتی آنان وضعیت مالی افراد تحصیل کرده با کسانی که به سمت بازار رفته‌اند را مقایسه می کنند، مصمم می‌شوند که راه بازار را انتخاب نمایند. اما تنها موفقیت در بازار پوشاک نیست که برای کودکان وسوسه‌انگیز است شغل رانندگی و گچ‌کاری و رفتن به جاده و بندرهای جنوبی از دیگر چیزهایی است که برای کودکان جذاب است.

امروز هر کودک می‌تواند تصور کند که اگر به دبیرستان نرود و ترک تحصیل کند می‌تواند صاحب دفتر تولید و پخش پوشاک در میدان هفت‌تیر تهران باشد. دیدن ماشین‌های آخرین سیستم زیر پای همشهریان که در تعطیلات به اَزَندَریان برمی‌گردند این آرزو را دست‌یافتنی‌ نشان می‌دهد. هرچند آنها که پولدار شده‌اند امروز بر ارزش تحصیل تأکید می‌کنند اما دانش آموزان پول و شهرت را بیشتر دوست دارند. هفت‌تیر و کوچه‌هایش برای طیفی از دانش‌آموزان که در تابستان به تهران می‌روند، مثل کوچه‌های اَزَندَریان پر از چهره‌های آشناست.

وضعیت ترک تحصیل دختران ارتباط مستقیم با وضعیت پسران دارد. در شهری که پسران در زیر بیست سال سودای سرمایه‌دار شدن دارند و کار و شغل خود را انتخاب کرده‌اند و به لحاظ فرهنگی سنتی و روستایی هستند انتخاب همسر اکثراً از بین فامیل و در و همسایه صورت می‌گیرد. اینگونه است که اگر دختری بخواهد دیپلم بگیرد شانس ازدواج را از دست خواهد. البته وضعیت دختران خانواده‌های کم‌درآمد طور دیگری است. وقتی فقر و تنگدستی فزونی می‌یابد مثل همه ‌جا دختران اولین قربانیان هستند. دختران مدرسه را برای کاهش هزینه خانواده ترک می‌کنند برخی به کارِخانگیِ فرش‌بافی روی می‌آورند و برخی زود شوهر داده می‌شوند تا از بار مخارج کاسته شود.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود وضعیت اقتصادی نوعی از فرهنگ را در این شهر تولید کرده است که در آن اصالت به پول و سود است و این مسئله مختص اَزَندَریان نیست. فرهنگ مسلط در بین اَزَندَریانیها تقویت‌کننده نگاه خاصی به اقتصاد است فرهنگی که رویکرد مذهبی و سنت مردسالاری از پایه‌های اصلی آن است.

در چنین بافت فرهنگی است که اَزَندَریانی‌های تحصیل‌کرده و دارای موقعیت اجتماعی و اقتصادی خوب، پس از رشد و تحرک طبقاتی هرگز به اَزَندَریان برنمی‌گردند تا همچنان کودکان الگوی خود را از میان افراد موفق بازاری، کامیون‌داران متمول و کارخانه‌داران پولدار و گچ‌کاران بندرنشین انتخاب کنند.

هرچند شانس دانش‌آموزان پس از ترک تحصیل برای رسیدن به رؤیای خود روزبه‌روز کمتر می‌شود اما همچنان این الگوپذیری کودکان از بزرگ‌سالان یک عامل تعیین‌کننده برای ترک تحصیل کودکان است.

وضعیت آموزشی در اَزَندَریان

در کنار عوامل اقتصادی و فرهنگی وضعیت بغرنج آموزشی به ‌عنوان یک عامل مهم تقویت‌کننده روند ترک تحصیل کودکان در اَزَندَریان است. در زیر می‌توان ابعاد مختلف آموزشی مؤثر را مورد ارزیابی قرارداد.

فضا و کالبدِ آموزشی

مراکز آموزشی موجود در اَزَندَریان پاسخگوی نیازهای روز نیست. در مقطع متوسط اول، کمبود مدرسه و کلاس وجود دارد به‌خصوص برای دانش‌آموزان دختر و به نظر می‌رسد در سال آینده این وضعیت بغرنج گردد.

فقدان نیروی آموزشی مجرب

اگرچه وجود معلمان و مدیران فداکار درگذشته بخشی از خاطرات مشترک و جمعی شهروندان است اما واقعیت این است که به خاطر تغییر وضعیت اَزَندَریان از روستا به شهر و قطع مزایای روستا، فاصله زیاد اَزَندَریان از ملایر و بروز چند فقره نزاع در مدرسه باعث شده است که معلمان مجرب تمایل چندانی به تدریس در اَزَندَریان نداشته باشند. در این میان سوگیری هدفمند و مغرضانه از سوی مدیریت آموزش‌وپرورش بخشِ جوکار در امر سازمان‌دهی نیروها باعث شده که دانش‌آموزان از وجود معلمان مجرب محروم شوند.

فقدان رشته تحصیلی مناسب و متنوع در مقطع متوسطه دوم

هم‌اکنون در اَزَندَریان دختران رشته انسانی ندارند. هنرستان کار و دانش فقط دو رشته تصویرسازی و طراحی وب وجود دارد. در هنرستان پسرانه نیز در کنار طراحی وب و نقش‌کشیِ ساختمان فقط یک کلاس پایه یازدهم در رشته تجربی وجود دارد. جالب اینکه در دبیرستان جوکار یک کلاس دهم انسانی کلا متعلق به دانش‌آموزان اَزَندَریانی است.

در کنار عوامل فوق می‌توان بی‌مسئولیتی و غفلت شورای شهر و مدیریت شهری اَزَندَریان از گذشته تا حال در کنار آسیب‌های اجتماعی چون بیکاری و اعتیاد را از علل دیگر ترک تحصیل کودکان ارزیابی نمود.

🔴چه باید کرد؟

دریک چنین شرایطی چگونه می‌توان روند ترک تحصیل کودکان را متوقف یا کُند نمود؟ چه راهکارهایی به نتیجه می‌دهد؟ وظیفه فعالان مدنی و نهادهای مدنی چیست؟

برای پاسخ به این پرسشها باید به تفکیک مشکلات حوزه‌ها راهکار ارائه نمود.

مشکلات حوزه اقتصادی

اول : شناسایی خانواده کودکان فقیر و حمایت هدفمند از کودکان برای ادامه تحصیل.

دوم : معرفی الگوهای موفق اقتصادی و اجتماعی تحصیل‌کرده در بین شهروندان در قالب برنامه‌های بزرگداشت و نکوداشت.

مشکلات فرهنگی

اول : آشنایی دختران و مادران و پدران با تاثیرات نامطلوب ازدواج زودهنگام ازطریق ایجاد یک مرکز مشاوره و استفاده از روانشناس و مددکاراجتماعی مجرب.

دوم : توجیه معتمدین محلی در ارتباط با پیامدهای ناگوار ازدواج زود هنگام مانند طلاق و خطرات جانی ناشی از زایمان زود هنگام با استفاده از ظرفیت آنها برای تاثیر بر فرهنگ غلط موجود.

سوم : برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای افزایش و بهبود بهداشت و سلامت جنسی برای جوانان.

حوزه آموزشی

اول : ساخت و تجهیز مراکز آموزشی متناسب با نیاز واقعی دانش‌آموزان.

دوم : استفاده از مشاوران تحصیلی مجرب برای هدایت تحصیلی و مشاوره برای کنکور به خصوص در مورد دانش‌آموزان کم بضاعت.

سوم : برگزاری و پرداخت هزینه کلاس‌های فوق برنامه برای کسانی که دچار افت تحصیلی شده‌اند.

چهارم : برگزاری جلسات مشترک میان مدیریت شهری، منتخب انجمن اولیا و مربیان و مدیران مدارس جهت شناسایی و رفع مشکلات

پنجم : ایجاد ارتباط موثر میان انجمن اولیا مدارس در کلیه مقاطع برای افزایش نظارت و مطالبه‌گری

ششم : اعتمادسازی بین معلمان و دانش‌آموزان به کمک تقویت شوراهای دانش‌آموزی بخصوص در مقطع متوسطه دوم در جهت ارائه چهره‌های بهتر از اَزَندَریان نزد معلمان و جلب همکاری معلمان مجرب.

در صورتی که اراده تحول فرهنگی بین فعالان مدنی، معتمدین محلی و افراد تاثیرگذار در اَزَندَریان وجود داشته باشد، باید اولویت را به آموزش و فرهنگسازی کودکان بدهند به واسطه اعتبار خود مدیریت شهری و افکار عمومی را با خود همراه نماید. باید سرمایه و اعتبار موجود هدفمند هزینه گردد و مسئولان بخش، شهرستان و استان را در معرض پرسش قرار دهد و به شهروندان اطلاع‌رسانی نماید.

[1] . آمار جمعیتی بر اساس سرشماری سال 1395 و آمار بخش آموزشی با توجه به آمار سال تحصیلی 97-1396 است.

نگاهی اجمالی به وضعیت آموزش و علل ترک تحصیل کودکان در شهر اَزَندَریان

جعفر ابراهیمی اَزَندَریانی، کارشناس حوزه آموزش

شهر اَزَندَریان در 30 کیلومتری ملایر و به فاصله 46 کیلومتری از همدان در بخش جوکار واقع ‌شده است. جمعیت شهر 11171 نفراست که 5849 نفر زن و 5322 نفر مرد هستند.[1]

از امکانات این شهر می‌توان به 12 باب نانوایی، 3 اداره شامل شهرداری اَزَندَریان، اداره گاز و اداره آب و فاضلاب شهری، 2 بانک، 1 دفتر پیشخوان دولت و1 دفترخانه اسناد رسمی اشاره کرد.

ازندریان دارای 6 مسجد و دو هیئت مذهبی، یک صندوق خیریه و یک مرکز ترک اعتیاد خصوصی است. همچنین یک مرکز درمانی و بهداشتی به‌صورت شبانه‌روزی به شهروندان خدمات پزشکی در سطح پزشک عمومی ارائه می‌کند و چهار پارک شهری و یک پارک جنگلی ازجمله اماکن تفریحی شهر است و دو سالن ورزشی محلی برای اوقات فراغت و ورزش جوانان هستند. کمبود سرانه ورزشی در حالی یکی از معضلات جدی در ازندریان است که دختران و پسران ازندریان از ظرفیت بالایی برای پیشرفت در رشته های مختلف ورزشی دارند به عنوان نمونه تيم متحد ازندریان با تمام محدودیت‌ها توانست جواز حضور در رقابت‌هاي ليگ دسته يك فوتسال نونهالان كشور را كسب نماید و تیم دختران الوند ازندریان توانسته به مقام قهرمانی در بخش جوکار برسد.

اَزَندَریان فاقد مکان و موسسه فرهنگی عمومی است و تنها کتابخانه عمومی شهر به‌صورت پاره‌وقت تنها در ساعات اداری بازاست.

توصیف وضعیت و جمعیت دانش‌آموزی

شهر دارای پنجم مدرسه ابتدایی، دو مدرسه متوسطه اول و دو هنرستان کار و دانش (همراه با رشته نظری) است. این شهر فاقد موسسه آموزش عالی و مراکز فنی و حرفه‌ای است.

بنا بر آمار سال تحصیلی 97_1396 جمعیت دانش‌آموزی شهر برحسب تفکیک مقطع و جنس به شرح زیر است:

از مجموع 1400 دانش‌آموز در مقطع ابتدایی، 692 دانش‌آموز دختر و 708 دانش‌آموز پسر هستند.

در مقطع متوسطه اول 312 دانش‌آموز دختر و 229 دانش‌آموز پسر وجود دارد.

در حالیکه در هنرستان پسرانه 104 دانش‌آموز و در دبیرستان 31 نفر مشغول به تحصیل هستند و در هنرستان دخترانه 106 نفر و در دبیرستان دخترانه 38 نفر درس می‌خوانند.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود نسبت پسر به دختر در مقطع ابتدایی 1.02 است درحالی ‌که این نسبت برای مقطع متوسطه اول 0.73 است و این بدان معناست که تعداد زیادی از پسران بعد از اتمام دوره ابتدایی یا ترک تحصیل می‌کنند و برخی برای ادامه تحصیل از اَزَندَریان خارج می‌شوند. محاسبه میزان دقیق کسانی که ترک تحصیل می‌کنند می‌تواند در شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل مؤثر باشد.

از بررسی جمعیت دانش‌آموزی مقطع متوسطه اول با مقطع ابتدایی مشخص می‌گردد که نرخ گذر به دوره متوسطه اول از ابتدایی، در بین دختران بیشتر از پسران است با وجود این تعداد زیادی از دختران در سن کودکی به خاطر ازدواج ترک تحصیل می‌کنند اما این تمام ماجرا نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود 100 دانش‌آموز دختر در مقطع متوسطه اول ازدواج‌ کرده‌اند به عبارتی از هر سه کودک یک نفر در سنِ بین 13 تا 15 سالگی ازدواج ‌کرده‌اند که برخی از آنان در دوره ابتدایی نامزد شده و یا ازدواج نموده‌اند.

آمارها نشان می‌دهد در مقطع متوسطه دوم اقبال کودکان به تحصیل بسیار پایین است و تعداد زیادی از دختران و پسران به این مقطع راه پیدا نمی‌کنند. اگر آمار اندک کسانی را که برای تحصیل به خارج از اَزَندَریان رفته‌اند به آمار دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در اَزَندَریان اضافه کنیم جمعیت واقعی دانش‌آموزی شهر مشخص می‌گردد. با در دست داشتن آمار کودکان در سن تحصیل در مقطع متوسطه دوم می‌توان با کم کردن جمعیت مشغول به تحصیل واقعی از این آمار به تعداد واقعی کودکان بازمانده از تحصیل در سن متوسطه دوم دست‌ یافت. در آمار اداره آموزش‌وپرورش بخش جوکار، میزان ترک تحصیل دختران 15 درصد گزارش‌ شده است اما این نرخ واقعی نیست و به نظر می‌رسد آمار بیشتر از است که برای محاسبه به آمار دقیق‌تری نیازمندیم.

🔴ریشه‌ها و موانع ادامه تحصیل کودکان در اَزَندَریان

شناسایی ریشه‌ها و موانع ادامه تحصیل کودکان نیازمند بررسی و پژوهش میدانی جدی است با وجود این بررسی‌ها و گفتگوها با معتمدین محلی و برخی مدیران مدارس به اتکای تجربه‌زیسته نگارنده نشان می‌دهد که می‌توان در دو زمینه اصلی اقتصادی و فرهنگی ریشه‌های ترک تحصیل کودکان را مورد ارزیابی قرارداد. در کنار این دو عمل زمینه‌ای، وضعیت و کیفیت آموزشی در این شهر یک عامل تشدیدکننده در راندن دانش‌آموزان به‌سوی بازار و کارخانه است که جداگانه تحلیل می‌گردد.

🔘زمینه اقتصادی و فرهنگی

وضعیت اقتصاد و معیشتی اَزَندَریانی‌ها یک حالت خاص و تا حدودی منحصربه‌فرد است و تنها در بستر اجتماعی و فرهنگی این شهر می‌توان تأثیر آن بر ادامه تحصیل کودکان را مورد ارزیابی درست قرارداد.

در حالی‌که فقر و نداری یکی از عوامل جدی ترک تحصیل پسران و دختران در بین برخی خانواده‌هاست هم‌زمان وجود الگوی اقتصادی موفق در بین شهروندان مستقل از نحوه موفقیت موجب می‌شود پسران حتی در سن پایین برای پیشرفت و کسب درآمد مدرسه را ترک و به سمت بازار کار کشیده شوند. جذابیت‌های رفتن به پایتخت و الگو گرفتن از همشهریان موفق در صنعت دوخت و پوشاک برای کودکان زیر 15 سال بسیار جذاب است. به ‌خصوص وقتی آنان وضعیت مالی افراد تحصیل کرده با کسانی که به سمت بازار رفته‌اند را مقایسه می کنند، مصمم می‌شوند که راه بازار را انتخاب نمایند. اما تنها موفقیت در بازار پوشاک نیست که برای کودکان وسوسه‌انگیز است شغل رانندگی و گچ‌کاری و رفتن به جاده و بندرهای جنوبی از دیگر چیزهایی است که برای کودکان جذاب است.

امروز هر کودک می‌تواند تصور کند که اگر به دبیرستان نرود و ترک تحصیل کند می‌تواند صاحب دفتر تولید و پخش پوشاک در میدان هفت‌تیر تهران باشد. دیدن ماشین‌های آخرین سیستم زیر پای همشهریان که در تعطیلات به اَزَندَریان برمی‌گردند این آرزو را دست‌یافتنی‌ نشان می‌دهد. هرچند آنها که پولدار شده‌اند امروز بر ارزش تحصیل تأکید می‌کنند اما دانش آموزان پول و شهرت را بیشتر دوست دارند. هفت‌تیر و کوچه‌هایش برای طیفی از دانش‌آموزان که در تابستان به تهران می‌روند، مثل کوچه‌های اَزَندَریان پر از چهره‌های آشناست.

وضعیت ترک تحصیل دختران ارتباط مستقیم با وضعیت پسران دارد. در شهری که پسران در زیر بیست سال سودای سرمایه‌دار شدن دارند و کار و شغل خود را انتخاب کرده‌اند و به لحاظ فرهنگی سنتی و روستایی هستند انتخاب همسر اکثراً از بین فامیل و در و همسایه صورت می‌گیرد. اینگونه است که اگر دختری بخواهد دیپلم بگیرد شانس ازدواج را از دست خواهد. البته وضعیت دختران خانواده‌های کم‌درآمد طور دیگری است. وقتی فقر و تنگدستی فزونی می‌یابد مثل همه ‌جا دختران اولین قربانیان هستند. دختران مدرسه را برای کاهش هزینه خانواده ترک می‌کنند برخی به کارِخانگیِ فرش‌بافی روی می‌آورند و برخی زود شوهر داده می‌شوند تا از بار مخارج کاسته شود.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود وضعیت اقتصادی نوعی از فرهنگ را در این شهر تولید کرده است که در آن اصالت به پول و سود است و این مسئله مختص اَزَندَریان نیست. فرهنگ مسلط در بین اَزَندَریانیها تقویت‌کننده نگاه خاصی به اقتصاد است فرهنگی که رویکرد مذهبی و سنت مردسالاری از پایه‌های اصلی آن است.

در چنین بافت فرهنگی است که اَزَندَریانی‌های تحصیل‌کرده و دارای موقعیت اجتماعی و اقتصادی خوب، پس از رشد و تحرک طبقاتی هرگز به اَزَندَریان برنمی‌گردند تا همچنان کودکان الگوی خود را از میان افراد موفق بازاری، کامیون‌داران متمول و کارخانه‌داران پولدار و گچ‌کاران بندرنشین انتخاب کنند.

هرچند شانس دانش‌آموزان پس از ترک تحصیل برای رسیدن به رؤیای خود روزبه‌روز کمتر می‌شود اما همچنان این الگوپذیری کودکان از بزرگ‌سالان یک عامل تعیین‌کننده برای ترک تحصیل کودکان است.

وضعیت آموزشی در اَزَندَریان

در کنار عوامل اقتصادی و فرهنگی وضعیت بغرنج آموزشی به ‌عنوان یک عامل مهم تقویت‌کننده روند ترک تحصیل کودکان در اَزَندَریان است. در زیر می‌توان ابعاد مختلف آموزشی مؤثر را مورد ارزیابی قرارداد.

فضا و کالبدِ آموزشی

مراکز آموزشی موجود در اَزَندَریان پاسخگوی نیازهای روز نیست. در مقطع متوسط اول، کمبود مدرسه و کلاس وجود دارد به‌خصوص برای دانش‌آموزان دختر و به نظر می‌رسد در سال آینده این وضعیت بغرنج گردد.

فقدان نیروی آموزشی مجرب

اگرچه وجود معلمان و مدیران فداکار درگذشته بخشی از خاطرات مشترک و جمعی شهروندان است اما واقعیت این است که به خاطر تغییر وضعیت اَزَندَریان از روستا به شهر و قطع مزایای روستا، فاصله زیاد اَزَندَریان از ملایر و بروز چند فقره نزاع در مدرسه باعث شده است که معلمان مجرب تمایل چندانی به تدریس در اَزَندَریان نداشته باشند. در این میان سوگیری هدفمند و مغرضانه از سوی مدیریت آموزش‌وپرورش بخشِ جوکار در امر سازمان‌دهی نیروها باعث شده که دانش‌آموزان از وجود معلمان مجرب محروم شوند.

فقدان رشته تحصیلی مناسب و متنوع در مقطع متوسطه دوم

هم‌اکنون در اَزَندَریان دختران رشته انسانی ندارند. هنرستان کار و دانش فقط دو رشته تصویرسازی و طراحی وب وجود دارد. در هنرستان پسرانه نیز در کنار طراحی وب و نقش‌کشیِ ساختمان فقط یک کلاس پایه یازدهم در رشته تجربی وجود دارد. جالب اینکه در دبیرستان جوکار یک کلاس دهم انسانی کلا متعلق به دانش‌آموزان اَزَندَریانی است.

در کنار عوامل فوق می‌توان بی‌مسئولیتی و غفلت شورای شهر و مدیریت شهری اَزَندَریان از گذشته تا حال در کنار آسیب‌های اجتماعی چون بیکاری و اعتیاد را از علل دیگر ترک تحصیل کودکان ارزیابی نمود.

🔴چه باید کرد؟

دریک چنین شرایطی چگونه می‌توان روند ترک تحصیل کودکان را متوقف یا کُند نمود؟ چه راهکارهایی به نتیجه می‌دهد؟ وظیفه فعالان مدنی و نهادهای مدنی چیست؟

برای پاسخ به این پرسشها باید به تفکیک مشکلات حوزه‌ها راهکار ارائه نمود.

مشکلات حوزه اقتصادی

اول : شناسایی خانواده کودکان فقیر و حمایت هدفمند از کودکان برای ادامه تحصیل.

دوم : معرفی الگوهای موفق اقتصادی و اجتماعی تحصیل‌کرده در بین شهروندان در قالب برنامه‌های بزرگداشت و نکوداشت.

مشکلات فرهنگی

اول : آشنایی دختران و مادران و پدران با تاثیرات نامطلوب ازدواج زودهنگام ازطریق ایجاد یک مرکز مشاوره و استفاده از روانشناس و مددکاراجتماعی مجرب.

دوم : توجیه معتمدین محلی در ارتباط با پیامدهای ناگوار ازدواج زود هنگام مانند طلاق و خطرات جانی ناشی از زایمان زود هنگام با استفاده از ظرفیت آنها برای تاثیر بر فرهنگ غلط موجود.

سوم : برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای افزایش و بهبود بهداشت و سلامت جنسی برای جوانان.

حوزه آموزشی

اول : ساخت و تجهیز مراکز آموزشی متناسب با نیاز واقعی دانش‌آموزان.

دوم : استفاده از مشاوران تحصیلی مجرب برای هدایت تحصیلی و مشاوره برای کنکور به خصوص در مورد دانش‌آموزان کم بضاعت.

سوم : برگزاری و پرداخت هزینه کلاس‌های فوق برنامه برای کسانی که دچار افت تحصیلی شده‌اند.

چهارم : برگزاری جلسات مشترک میان مدیریت شهری، منتخب انجمن اولیا و مربیان و مدیران مدارس جهت شناسایی و رفع مشکلات

پنجم : ایجاد ارتباط موثر میان انجمن اولیا مدارس در کلیه مقاطع برای افزایش نظارت و مطالبه‌گری

ششم : اعتمادسازی بین معلمان و دانش‌آموزان به کمک تقویت شوراهای دانش‌آموزی بخصوص در مقطع متوسطه دوم در جهت ارائه چهره‌های بهتر از اَزَندَریان نزد معلمان و جلب همکاری معلمان مجرب.

در صورتی که اراده تحول فرهنگی بین فعالان مدنی، معتمدین محلی و افراد تاثیرگذار در اَزَندَریان وجود داشته باشد، باید اولویت را به آموزش و فرهنگسازی کودکان بدهند به واسطه اعتبار خود مدیریت شهری و افکار عمومی را با خود همراه نماید. باید سرمایه و اعتبار موجود هدفمند هزینه گردد و مسئولان بخش، شهرستان و استان را در معرض پرسش قرار دهد و به شهروندان اطلاع‌رسانی نماید.

[1] . آمار جمعیتی بر اساس سرشماری سال 1395 و آمار بخش آموزشی با توجه به آمار سال تحصیلی 97-1396 است.