رومینا اشرفی؛ نقص قانون یا فرهنگ؟
۲۲ خرداد ۱۳۹۹
یکی از اخبار تلخ و دردناک که در اوایل خردادماه رخ داد، قتل رومینا اشرفی دختر ۱۴ ساله اهل تالش بود که به دست پدرش با داس سربریده شد.
بی شک قتل رومینا یکی از وحشتناک‌ترین جنایاتی است که در سال‌های اخیر رخ داده است؛ گرچه درسال‌های گذشته هم قتل‌های ناموسی نیز داشته ایم، اما حدت تلخی این پرونده را نداشته است.
ماجرای این پرونده از ارتباط رومینا و بهمن خاوری -دوست و خواستگار رومینا- آغاز شد. سن بهمن حدودا دو برابر سن رومینا بود و برای ازدواج با مخالفت خانواده رومینا روبرو می‌شود و در نهایت فرار می‌کنند و پس از دستگیری آنها، رومینا به خانواده اش تحویل داده می‌شود. فرار رومینا به زعم پدرش یعنی بی آبرویی و در واکنش به این بی‌آبرویی، داس را برگردن دختر ۱۴ ساله‌اش نشاند و سرش را برید و بعد از قتل فرزندش از خانه روستایی بیرون آمد و گفت: “من غیرتم را ثابت کردم” و به این نحو نام «رومینا» هم در کنار دیگر قربانیان قتل‌های ناموسی قرار گرفت.
قتل رومینا اشرفی به شیوه‌ای که گفته شد و به ویژه وقوع آن به دست پدرش واکنش‌های زیادی در جامعه به همراه داشت. از جمله اینکه بسیاری افراد خواستار مجازات پدر رومینا شدند. برخی قصاص نشدن پدر رومینا را ناعادلانه دانستند. برخی صرفا خواستار افزایش میزان حبس پیش بینی شده برای یک پدر قاتل شدند و برخی دیگر هم با صرف نظر از بحث درباره نوع مجازات، گفتند که این «نبود مجازات متناسب» برای «پدر» نیست که او را به قتل فرزندش وا داشته بلکه وقوع این «جنایت» و جنایات امثال آن ناشی از برخورد‌های مردم با ماجرا است و اساسا «فرهنگ» مهمترین موضوع در این زمینه است.
طبق ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی، پدر در جایگاه، ولی دم در قتل فرزند قصاص نمی‌شود، بلکه قصاص تبدیل به دیه و تعزیر می‌شود.
نجفی توانا: باید ریشه فرار دختران زیر ۱۶ سال بررسی شود
به گفته نجفی توانا وکیل دادگستری، قتل‌های خانوادگی و جنایاتی که در آنها افراد همدیگر را می‌شناسند، ریشه درسوءتفاهمات و اختلافات گسترده و همچنین ناتوانی افراد برای مدیریت بحران دارد، خشونت از «کلامی» شروع می‌شود و در نهایت به جنایت منتهی می‌شود. جنایت جسمی، حیوانی‌ترین رفتار نوع بشر است و حادثه‌ای که رخ داده ریشه سنتی دارد و ارزش‌های دینی و فرهنگی آنها با شرایط جدید و فضای مجازی چندان انطباق ندارد و گسست و اختلاف بین فرزندان باعث شده با کوچکترین اختلافی موضوع به جای تفاهم به درگیری برسد.
به زغم این حقوقدان، باید ریشه فرار دختران زیر ۱۶ سال که در این حادثه هم رخ داده است بررسی شود تا با اطلاعات حاصله مسئولین بتوانند آن را مدیریت کنند. متاسفانه ریشه این جنایات به روابط قبلی والدین بر می‌گردد و نیز تعصب بی جا که باعث قتل خانوادگی می‌شود.
عبدالصمد خرمشاهی: قصاص نشدن پدر و جد پدری، تشویق به فرزندکشی است
عبدالصمد خرمشاهی یکی دیگر از وکلای دادگستری با بیان اینکه «قصاص نشدن پدر یا جد پدری در کنار سایر علل و عوامل به نوعی تشویق پدران برای کشتن فرزندشان است» گفت: این ماده قانونی از قبل هم چالش برانگیز بوده است و باتوجه به اینکه غالب حقوقدانان معتقد هستند که باید این ماده تعدیل شود، قانون گذار به این مسئله توجه کند و این ماده جرح و تعدیل یا اصلاح شود به نوعی که بیم تجری در ارتکاب جرم را در پدران ایجاد نکند.
«رومینا» قربانی تعصبی جاهلانه شد که به غلط ناموس‌پرستی نام گرفته است
علیرضا آذربایجانی دیگر وکیل دادگستری معتقد است که رومینا اشرفی، قربانی اقتدارگرایی مردانه توام با تعصب جاهلانه و بی‌شرافتی شد که در فرهنگ ما به غلط نام آن را ناموس پرستی گذاشته‌اند. برای پیشگیری از تکرار این وقایع تلخ که اخبارش جامعه را ملتهب و چهره‌ای منفی از فرهنگ کشور را خصوصا با تشدید مطلب در رسانه‌های بیگانه ارائه می‌دهد، وزارت آموزش و پرورش باید دانش آموزان را با مفاهیمی مثل حقوق فرزندی، خشونت خانگی مستقیم و غیر مستقیم، مدیریت بر عواطف حسی و جنسی دوران بلوغ، چگونگی استیفای حقوق اولیه و… آشنا نماید.
راه جلوگیری از تکرار حوادث مشابه «رومینا»، «فرهنگ سازی» است
فریده غیرت حقوقدان با اشاره به مسائل تربیتی پدر و مادر، جامعه و همه اولیایی که با تربیت فرزندان سروکار دارند، گفت: تاکید من و همه کسانی که درد و مشکلات جامعه را می‌فهمند و می‌خواهند راه حل ارایه کنند بر فرهنگ سازی در مورد تربیت، اصول و اقدامات اولیه‌ای است که وظیفه پدر و مادر می‌باشد تا چگونه فرزندانشان را تربیت کرده و نسبت به مسایل آگاه کنند.
این وکیل دادگستری در خصوص جلوگیری از بروز این نوع جرایم تصریح کرد: تاکید من و همه کسانی که درد و مشکلات جامعه را می‌فهمند و می‌خواهند راه حل ارائه کنند بر فرهنگ سازی است. ما بر تربیت، اصول و اقدامات اولیه‌ای که وظیفه پدر و مادر می‌باشد تاکید داریم که بچه را چگو. نه تربیت کرده و نسبت به مسایل آگاه کنند.
حجتی: مجازات فرزندکشی بازدارنده نیست
سیدمهدی حجتی یکی دیگر از وکلا معتقد است: بی تردید این دختر ۱۳ ساله، قربانی ترکیبی از فرزندکشی و قتل‌های ناموسی است که در یک طرف آن ایراد به بازدارنده نبودن مجازات وجود دارد و در سوی دیگر آن، ارزش‌های حاکم بر یک جامعه سنتی در وقوع آن دخالت دارد.
آزادی اغفال کننده، باعث انتساب تقصیر‌ها به رومینا و تشدید انگیزه پدر شد
داریوش اشرافی یکی دیگر از وکلای دادگستری معتقد است: با آزادی فرد اغفال کننده ممکن است این تصور در اقوام و همسایگان بوجود میامده که مقصر صرف این اتفاق، آن دختر نگون بخت بوده و حداقل سبب تشدید انگیزه پدر در ارتکاب این جنایت بوده است.
جامعه واکنش سزاواری در مصاف با خشونت خانگی و فرزند کشی نمی‌بیند
محمدصالح نقره کار یکی دیگر از وکلا با بیان اینکه جامعه واکنش سزاواری در مصاف با خشونت خانگی و فرزند کشی نمی‌بیند، تاکید کرد که لازم است یک فراخوان عمومی برای آموزش و پیشگیری از خشونت خانگی داده شود.
گناه دادگستری در ماجرای قتل رومینا زیاد است
نعمت احمدی یکی دیگر از وکلا با بیان اینکه «گناه دادگستری در ماجرای قتل رومینا زیاد است» گفت: دادگستری اگر همین مقررات موجود مثلا ماده ۴۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری را رعایت می‌کرد، هیئت ۴ نفره مذکور در این ماده می‌دانست که نباید دختر را در شرایطی که پدر عصبانی است به او تحویل دهد و این اتفاق نمی‌افتاد.
مردم شماتت‌گر از هیولایی که خود ساخته‌اند اعلام نفرت می‌کنند
مریم نقاشان حقوقدان نیز معتقد است: بحث مجازات قصاص در چنین قتل‌هایی طبق جامعه شناسی حقوق در تمام دنیا عامل بازدارنده قوی به شمار نمی‌آید؛ یعنی در این قبیل قتل‌ها اگر قاتل علم به قصاص شدن هم داشته باشد، مانع موثری برای عدم ارتکاب جرم نمی‌باشد، پس در چنین قتل‌هایی به جای اینکه همه توانمان را در تشدید مجازات قرار دهیم بهتر است اسباب تشدید انگیزه ارتکاب قتل را کم کنیم.
قصاص پدر؟ چرا باید در جوزدگی کیفری قرار بگیریم؟
محمود میرخلیلی یکی دیگر از حقوقدانان با اشاره به ماجرای رومینا و قتل او به دست پدرش، گفت: متاسفانه در صداوسیما، رسانه‌ها، مساجد و مراکزی که وظیفه دارند فرهنگ اسلامی را ترویج دهند، فرهنگسازی نمی‌شود که اگر یک چنین چیزی اتفاق افتاد شخص احساس نکند از هستی ساقط شده و باید در واقع به یک عملیات انتحاری و امری که به منزله خودکشی است دست بزند.
صالح نیکبخت: حداقل و حداکثر مجازات فرزندکشی افزایش یابد
محمدصالح نیک بخت نیز با تاکید بر تشدید مجازات فرزندکشی، گفت: برای رهایی از تکرار جرایم و جلوگیری از سیطره فرهنگ‌های پوسیده، آموزش از طریق تریبون‌های عمومی و نیز صداوسیما ضروری است و باید کاری کرد که والدین و برادران، خود را مالک دختر و خواهر خود ندانند و اگر دختران مرتکب تخلفی شوند مجازات آن را به مراجع قضایی واگذار نمایند.
براساس این گزارش، در قانون مجازات سابق و فعلی براساس قاعده «انت و ما لک لابیک» و فحوای عدم قصاص پدر به دلیل قتل فرزند، از جمله ادله‌ای است که در این قاعده به آن استناد شده است.
قتل رومینا اشرفی مستوجب مجازات سنگین است
در ادامه واکنش‌ها به قتل رومینا، اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه در پاسخ به سوال ایسنا مبنی براینکه با توجه به قتل رومینا اشرفی در روز‌های اخیر انتقاداتی نسبت به بحث مجازات پدر، مطرح شده، به نظر شما به عنوان سخنگوی قوه قضاییه، قانون مجازات در این زمینه نیاز به اصلاح دارد؟ گفت: قتل رومینا اشرفی و هر نوع قتل نفس دیگر از منظر قوانین جزایی در زمره جنایات و مستوجب مجازات سنگین است که نوع قتل فرق ندارد چه خودکشی و چه برادر کشی و همسرکشی و فرزندکشی و پدرکشی و مادرکشی و هر نوع قتلی باشد را ما جنایت می‌دانیم و معتقدیم با کسانی که مرتکب جنایات می‌شوند باید قاطعانه و عبرت آموز برخورد کرد. در این پرونده اینگونه اقدام خواهد شد.
وی افزود: برخی در این جا دایه مهربان‌تر از مادر نشوند. کسانی که در داخل کشور یادمان نرفته مخالف قصاص بودند و علیه لایحه قصاص راهپیمایی میکردند و مقاله می‌نوشتند داعیه مهربان‌تر از مادر نشوند. قوه قضاییه قاطع و عبرت آموز برخورد می‌کند.
سخنگوی قوه قضاییه افزود: اگر مجازات تشدید شود طبق آن عمل می‌کنیم کما اینکه قوه در لایحه صیانت و کرامت و حفظ حرمت بانوان در بخش مربوط به جنایت مربوط به قتل عمدی بانوان اگر به هر دلیلی منتهی به قصاص نشود پیشنهاد تشدید مجازات داده و مجازات در لایحه پیش بینی شده است و نسبت به مجازات در قانون فعلی ما شدیدتر است. باز هم قانونگداری با نمایندگان است؛ چه در قالب همین لایحه‌ای که بعد از گذشت ۹ ماه از زمانی که آن را به دولت دادیم آن را به مجلس تقدیم کنند و چنانچه مجلس در همین لایحه‌ای که به مجلس می‌رود وچه در اصلاح قوانین حتما ضوابط قانونی لحاظ می‌شود و در قتل‌های فجیع و انتخاب مجازات حتما مجازات اشد اعمال می‌شود.
واکنش دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک به ماجرای «رومینا»
محمود عباسی دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک نیز از آموزش و پرورش خواستار بهره گیری از ظرفیت شبکه شاد برای آموزش حقوق کودک به دانش آموزان سراسر کشور شد و گفت: بدون تردید وظیفه سنگین ما پیگیری قضایی موضوع و مجازات شدید عامل این جنایت است، اما این موضوع پایان راه نیست و آغاز یک راه بزرگ و سهمگینی است که ایجاب می‌کند ما برای پیشگیری از قربانی شدن رومینا‌ها در جامعه گام برداریم. اولین و مهمترین گام آموزش والدین و خانواده‌ها است که در وهله نخست بدانند چگونه باید فرزندان خود را آموزش دهند و در گام دوم رسالت سنگین وزارت آموزش و پرورش که کودکان و دانش آموزان این مرز و بوم را در راه درست فکر کردن و درست اندیشیدن سوق دهد.
کدخدایی: قتل رومینا اشرفی، جنایت نابخشودنی است
در رابطه با خلا قانونی و اینکه قتل رومینا اشرفی می‌تواند با عدم تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان مرتبط باشد، عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان نیز گفت: واقعیت این است که جنایت نابخشودنی است و این امر خلاف شرع و قانون اساسی است و امر غیرانسانی بود و ما انزجار خود را اعلام می‌کنیم از این گونه جنایاتی که اتفاق افتاده است. فقط با یک قانون حل نمی‌شود. زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی دارد. باید تلاش کنند نواقص را جبران کنند. آنچه مربوط به ماست لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان است که ارتباط مستقیم با مساله ندارد و این لایحه سال ۹۷ برای ما در یک نوبت آمده و ایرادی داشته و بعد از ۸ الی ۹ ماه بعد آمد و یک ایراد بود و همانطور می‌دانید ۱۰ الی ۲۰ روز برای اعلام نظر، شورا وقت دارد و از سال ۹۷ تاکنون مجلس می‌توانست مصوبه را ارسال و اشکالات را برطرف کند و احتمالا اشکالات برطرف شود؛ لذا قصوری از شورای نگهبان از قانون حمایت از کودکان و نوجوانان نبوده و ما ایرادات را گفتیم و مجلس می‌توانست به صورت دو فوریتی یا شکل دیگری برای ما آن را ارسال کند و ارتباطی بین این لایحه و جنایت نمی‌بینم.
کدخدایی همچنین در پاسخ به سوال ایسنا مبنی بر اینکه با توجه به قتل رومینا اشرفی در روز‌های اخیر و طرح انتقاداتی نسبت به بحث مجازات پدر آیا به نظر شما به عنوان سخنگوی شورا، جا برای اصلاح قانون مجازات در این زمینه وجود دارد و این امر چقدر ضروری است؟ گفت: ما آمادگی خود را اعلام می‌کنیم از هر گونه قانون جدیدی که برای تشدید مجازات این افراد باشد. سعی می‌کنیم در کوتاه‌ترین فرصت اعلام نظر کنیم و اگر مشکل با قانون حل می‌شود، شورای نگهبان خود را موظف می‌داند در این زمینه گام بردارد.
نهایتا ۱۸ خردادماه سال جاری عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد که لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان در جلسه شورای نگهبان بررسی و عدم مغایر با موازین شرع و قانون اساسی تشخیص داده شد.
با عامل جنایت گیلان برخورد عبرت آموز خواهد شد
سیدابراهیم رییسی رییس قوه قضاییه نیز درباره این جنایت نیز گفت که برخورد دستگاه قضا با عامل این جنایت عبرتآموز خواهد بود و از مراکز علمی و دانشگاهی خواست که به آسیب شناسی مسائل اجتماعی بپردازند.
رییسی یکی از علل و عوامل اصلی حوادث و جنایاتی نابخشودنی همچون حادثه گیلان را دوری از خلاق و معنویت دانست و متذکر شد: عدالت در توزیع ظرفیت ها، تأمین معیشت مردم و توجه به اخلاق و معنویت در جامعه از مهمترین اصول کاهش ناهنجاری های اجتماعی و اقتصادی است که باید بیش از همه مورد توجه مسئولان اجرایی قرار گیرد.
آخرین دیدگاهها