گفت و گو با کارشناس آموزش و پرورش؛ آیا زیر ساخت‌ های لازم برای ایجاد عدالت آموزشی وجود دارد؟

۲۸ مهر ۱۴۰۰

تهران- ایرنا- “رضا نباتی” به ایرنا گفت: در بحث آموزش آنلاین در دوران کرونا و ایجاد عدالت آموزشی ما با کمبود زیرساخت ها در این حوزه مواجه هستیم. برای ایجاد این زیرساخت ها، بخش خصوصی می تواند وارد عمل شود، وزارت آموزش و پرورش با موسسات خیریه تعامل کند و میتوان از تجربیات استان ها نیز استفاده کرد.

همه گیری ویروس کرونا در جهان بسیاری از مسایل را دچار تغییر کرده است؛ یکی از آنها بحث آموزش و پرورش است که از جنبه های مختلف تغییر و تحول پیدا کرده و نمی توان گفت بهتر شده و یا بدتر پیش می رود. این اتفاق در کشور ما نیز وجود دارد، یعنی کرونا مسایلی در امر آموزش ایجاد کرده که آموزش آنلاین جایگزین آموزش حضوری شده است اما این نوع آموزش خود با چالش هایی مواجه شده که مهمترین آن بحث عدالت در آموزش است زیرا همه مناطق کشور به یک نسبت به امکانات و ابزارهای آموزشی دسترسی ندارند و این اتفاق مساله ای تحت عنوان ناعدالتی در آموزش ایجاد کرده است. اهمیت این موضوع ها باعث شده تا پژهشگر ایرنا، گفت وگویی با «رضا نباتی» کارشناس آموزش و پرورش انجام دهد که متن آن را در ادامه می خوانیم:

آیا زیر ساخت‌ های لازم برای ایجاد عدالت آموزشی وجود دارد؟

عدم دسترسی تعداد زیادی از دانش آموزان به امکانات اینترنتی شخصی

رضا نباتی در مورد ناعدالتی آموزشی گفت: ناعدالتی آموزشی از گذشته وجود داشته است. علیرغم صحبت هایی که در کشور راجع محرومیت زدایی و کمک به اقشار آسیب پذیر جامعه زده می شود اما در عمل این اهداف به طور کامل محقق نشده است. الان در بحث کلاس ها و مدارس غیرحضوری کار خاصی در حوزه تولید انجام نگرفته است.در حال حاضر از هر پنج دانش آموز یک دانش آموز به اینترنت و ابزار کلاس های غیرحضوری دسترسی ندارد و در نتیجه این تعداد معدود از دانش آموزان محروم از ابزار، جلوی دانش آموزان دیگر سرافکنده می شوند.

نباتی در مورد عدم دسترسی دانش آموزان به ابزارهای کلاس های آنلاین اظهار کرد: آمار عدم دسترسی دانش آموزان به ابزار های کلاس های آنلاین بسیار بالاست. بسیاری از خانواده ها هم که به این امکانات دسترسی دارند اینگونه هستند که تلفن همراه و اینترنت متعلق به پدر و مادرشان است. تنها پنج درصد از دانش آموزان موبایل تمام وقت در اختیارشان دارند و ۹۰ درصد دانش آموزان امکانات اینترنتی شخصی ندارند و مجبور هستند از امکانات والدین شان به صورت مقطعی استفاده کنند که این اتفاق در دانش آموزان کم سن و سال تر بیشتر مشاهده می شود.

دانش آموزان مقاطع ابتدایی و لزوم حضور در کلاس

این کارشناس آموزش و پرورش یکی دیگر از چالش های کلاس های آنلاین را عدم امکان برگزاری برخی درس ها را به صورت آنلاین دانست و گفت: برخی پایه های تحصیلی مانند کلاس اول امکان برگزاری آنلاین وجود ندارد. در مقطع تحصیلی کلاس اول دبستان نحوه نشستن، نحوه قلم دست گرفتن، نحوه نوشتن باید حضوری و تحت نظر مستقیم معلم آموزش داده شود و از توان خانواده خارج است. از طرفی برای برخی دروس مهارتی مانند قرآن و در مقطع تحصیلی کلاس اول دبستان باید نحوه نشستن، قلم دست گرفتن و نوشتن تحت نظر مستقیم معلم آموزش داده شود. خواندن و نوشتن و املا و … باید از والدین دعوت شود که به مدرسه بیایند و به آنها آموزش داده شود و از یادگیری خانواده مطمئن شد که قادر خواهند بود به فرزندشان خواندن و نوشتن بیاموزند و والدین تعهد بدهند که در خانه این کارها را انجام می دهند. ضمن اینکه آستانه توان و تحمل دانش آموز مقطع تحصیلی اول یا دوم دبستان در شیوه آنلاین خیلی پایین است در حالیکه معلم ۴۵ دقیقه کلاس برگزار می کند اما این دانش آموز توان این مدت کلاس آنلاین را ندارد. بنابراین برای خیلی از درس ها امکان تدریس آنلاین وجود ندارد.

نظام آموزش و پرورش و مدیریت در حوزه کلاس‌های غیر حضوری

وی در مورد نظام آموزش و پرورش در کشور توضیح داد: نظام آموزشی ما به ۲ بخش تقسیم می شود و بین این ۲ بخش شکاف آموزشی و تربیتی عمیقی وجود دارد؛ این ۲ بخش یکی معلمان و دیگری حوزه اداری و ستادی است. حوزه ستادی یعنی ادارات از وزارت آموزش و پرورش تا ادارات مناطق را شامل می شود که اینها بیشتر برای یک مراسم نمادین در مدارس حضور پیدا می کنند. اینکه ما برنامه داشته باشیم و برویم ببینیم مشکل مدرسه، معلم و دانش آموز چیست که آن را برطرف کنیم چنین چیزی وجود ندارد. در حوزه آموزش آنلاین می توان با مدیریت صحیح و آزادی عمل دادن مشکل کمبود موضوعاتی همچون کمبود تبلت، موبایل و اینترنت را حل کرد.

نباتی در ادامه افزود: در شرایط فعلی تدریس آنلاین بیشتر در حد تبلیغات به آن توجه می شود. دلیل این کم توجهی ها هم زیاد بودن مسایل و مشکلات مدیریتی است که مدیران فرصت رفع آنها را ندارند و لذا به ندرت به مسایل می پردازند تا حرفی زده باشند که خالی از عریضه نباشد. دومین مشکل مربوط به سیستم مدیریتی در کشور است که این یک سیستم متمرکز است؛ بدین معنی که اگر یک روز رییس مدرسه یا اداره غیبت داشته باشد همه کارها با مشکل مواجه می شود. در صورتی که در نظام آموزشی باید این مدیریت و اختیارات توزیع شود. درست است که هر حوزه ای کارشناس و متخصص خودش را دارد اما همه کارمند آن رییس هستند و اگر آن رییس نباشد کارها عقب می ماند. پس اختیارات بسیار کم است و کارشناسان و مسوولان سمت های فرمایشی هستند. در برخی مواقع هم مشکلات را ناشی از نبود اعتبارات می دانند در حالیکه این قبیل مشکلات با پول حل نمی شود بلکه با مدیریت قابل حل است. در حوزه آموزش آنلاین هم به همین گونه است؛ یعنی می توان با مدیریت صحیح و آزادی عمل دادن مشکل کمبود موضوعاتی همچون کمبود تبلت، موبایل و اینترنت را حل کرد.

راهکارهایی برای رسیدن به عدالت آموزشی در آموزش غیر حضوری

این کارشناس آموزش و پرورش در مورد نقش مدیریت آموزش و پرورش در آموزش آنلاین در دوره کرونا گفت: برخی از مدیرانی که در حوزه آموزش و پرورش به کار گرفته می شوند مربوط به این حوزه نیستند و از جاهای دیگر به آموزش و پرورش می آیند به همین دلیل موضوع آموزش و پرورش را نمی شناسند. بنابراین شکاف عمیقی میان معلمان و حوزه مدیریت ایجاد می شود همانطور که اشاره شد شکافی که بین معلم و مدیریت آموزش و پرورش وجود دارد بسیار عمیق است. حال باید دید در این ۲ ساله ای که کرونا وجود دارد چه تدبیری اندیشیده شده است؟ برای این سه میلیون دانش آموزی که فاقد امکانات آموزشی آنلاین هستند چه برنامه ریزی شده است؟ کلاس ها به شکلی برگزار می شود و نمره ها چگونه داده می شود که همه اینها به محرومیت هم مربوط می شود؛ یعنی برای عدالت آموزشی و محرومیت ها در برخی مناطق چه کارهایی صورت گرفته است؟

برای ایجاد عدالت آموزشی اگر برخی خانواده ها توان مالی ندارند و یا نمی خواهند با این سبک فرزندانشان آموزش ببیند آنها را آموزش دهیم یا معلم سیار ایجاد کنیم. وی در ادامه افزود: برای ایجاد عدالت آموزشی اگر برخی خانواده ها وسع مالی ندارند و یا نمی خواهند با این سبک فرزندانشان آموزش ببیند آنها را آموزش دهیم یا معلم سیار ایجاد کنیم. نکته قابل توجه دیگر این است که گاهی هم زمان پخش برنامه های شبکه آموزش در تلویزیون یا شبکه پخش قرآن با کلاس های آنلاین همزمان می شود دانش آموز یا معلم نمی توانند برنامه ها دنبال کنند.

نباتی در مورد چالش ها و راهکارهای آموزش آنلاین و ایجاد عدالت آموزشی خاطرنشان ساخت: در بحث آموزش آنلاین و ایجاد عدالت آموزشی ما با کمبود زیرساخت ها در این حوزه مواجه هستیم. برای نمونه وقتی همزمان ۵۰۰ هزار دانش آموز وارد سیستم آموزش آنلاین می شوند آیا دستگاه این کشش را دارد که فیلم ها را پخش کند؟ و گاهی هم تنها چند دقیقه وقت داده می شود تا یک فیلم آپلود شود و این زمان بسیار بیشتری می برد. ما هنوز نتوانسته ایم طی دوره کرونا زیرساخت های لازم برای آموزش آنلاین و ایجاد عدالت آموزشی مهیا کنیم.

در ادامه افزود: برای ایجاد زیرساخت ها بخش خصوصی می توانست وارد عمل شود و این مشکلات را حل کند و یا اینکه وزارت آموزش و پرورش با موسسات خیریه تعامل می کرد تا به این صورت که هم خانواده ها بتواند امکانات دانش آموزان برای کلاس های آنلاین را به صورت قسطی تهیه کنند تا به نوعی به عدالت آموزشی کمک شود.

این کارشناس آموزش و پرورش در پایان یادآور شد: برای ایجاد عدالت آموزشی در دوره کلاس های آنلاین می توانیم از تجربیات استان ها هم استفاده کنیم. اینکه اطلاع رسانی شود در کدام استان چگونه عمل می شود و یا اینکه یک حرکت بسیج گونه برای رفع ناعدالتی در این حوزه صورت بگیرد. برای نمونه معلمان به عنوان نیروهای داوطلب به دانش آموزانی که امکاناتی مانند گوشی، تبلت، اینترنت و … ندارند، به صورت حضوری و با رعایت پروتکل های بهداشتی آموزش بدهند.