ممانعت از خانه‌نشینی و ترک‌تحصیل دانش‌آموزان استثنائی تهران در گرو مداخله مؤثر مسئولان

دلیل بروز این مشکل از سوی کارشناسان اداره آموزش و پرورش استثنائی شهر تهران، قطعیت نداشتن پرداخت هزینه سرویس‌ها از سوی سازمان تاکسیرانی تا آغاز سال تحصیلی ذکر شد.

اما خبر ناامیدکننده بعدی اعلام توقف این سرویس ها تنها ۲ ماه و نیم پس از آغاز ارائه خدمت آنها از اوایل بهمن ماه بود. با پیگیری انجمن اولیاء و مربیان و تشکل های مردم نهاد معلولان، اعلام پیمانکاران به رانندگان مبنی بر دریافت نکردن هزینه انجام سرویس‌ها از سوی سازمان تاکسیرانی علت این وضعیت اعلام شد و بیان داشتند که آنها از آن زمان به بعد تعهدی برای پرداخت هزینه سرویس‌های انجام شده، ندارند.

با پیگیری‌های نگارنده گزارش در زمان بروز مشکل یعنی بهمن پارسال، مدیر آموزش و پرورش استثنائی شهر تهران اعلام توقف سرویس ها را عدم پرداخت تتمه بودجه سرویس های تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران از سوی سازمان تاکسیرانی اعلام کرد.

به گفته خانم کریمی از کل بودجه تخصیصی شورای شهر و شهرداری تهران به انجام سرویس های تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران حدود هشت میلیارد تومان باقی بود که سازمان تاکسیرانی به دلایل فنی از پرداخت آن به سازمان آموزش و پرورش استثنائی خودداری می کرد.

وی افزود: سازمان تاکسیرانی دلیل پرداخت نکردن بودجه سرویس های تردد دانش آموزان را ایراد وارده از سوی ذیحساب این سازمان مبنی بر مجاز نبودن سازمان تاکسیرانی به پرداخت مستقیم هزینه سرویس ها به شرکت های پیمانکاری حمل و نقل اعلام کرده بود. بر این اساس سازمان تاکسیرانی باید طی قراردادی با سازمان آموزش و پرورش استثنائی شهر تهران مبالغ را به حساب مدارس خدمت گیر واریز می کرد و این مدارس هزینه سرویس ها را به شرکت های پیمانکاری انجام این سرویس ها پرداخت می کردند و ادامه این روند منوط به تأیید صورت وضعیت های مالی انجام این خدمت از سوی سازمان تاکسیرانی بود.

به هر حال با ورود فعالان اجتماعی و تشکل مردم نهاد افراد معلول، کارشناسان سازمان آموزش وپرورش استثنائی شهر تهران در محل شورای شهر حاضر شده و با این نمایندگان درباره این مشکل دیدار کردند.

لازم به تذکر است که پیش از این، خبری در فضای مجازی منتشر شده بود مبنی بر این که شورای شهر تهران بودجه کامل مصوب برای انجام تردد سرویس های دانش آموزان استثنائی را پرداخت نکرده است که این خبر از سوی نمایندگان شورای شهر تکذیب و اعلام شد کل مبلغ مصوب شورا به سازمان تاکسیرانی پرداخت شده است و اگر توقفی در این راه اتفاق افتاده است ناشی از مشکلات حقوقی و ناهماهنگی میان سازمان تاکسیرانی شهر تهران و اداره آموزش و پرورش استثنائی شهر تهران است. به هر حال نمایندگان شورای شهر تهران قول به پیگیری ماجرا و حل مشکل دادند و با فروکش کردن سر و صداهای مربوط به این توقف در فضاهای مجازی و وعده مسئولان ذیربط آموزش و استثنائی و سازمان تاکسیرانی مبنی بر حل مشکل، به نظر می رسید که مشکل توقف سرویس های تردد حداقل تا اسفندماه حل شده است.

شهناز کریمی مدیر آموزش و پرورش استثنائی شهر تهران در این خصوص اعلام کرد سازمان تاکسیرانی چندین بار متن قرادادهای فی مابین دو سازمان را بازنگری کرده و خواهان تنظیم قراردادهای جدیدی شده است اما در نهایت قرار شده است که قرارداد نهایی فی مابین با اعمال نظارت تاکسیرانی تنظیم و به این سازمان ارسال شود.

پس از قطعی شدن خبر تداوم توقف سرویس های تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران پس از تعطیلات نوروزی، در تماسی با کارشناس تنظیم سرویس دانش آموزان استثنائی شهر تهران؛ علت تداوم مشکل را جویا شدیم.

شیرمحمدی، کل بودجه تخصیصی به انجام سرویس های تردد دانش آموزان استثنائی از سوی شورای شهر و شهرداری تهران را ۲۰ میلیارد تومان ذکر کرد و افزود: از این مبلغ ۶ میلیارد تومان برای انجام سرویس های تردد در سه ماهه پایان سال تحصیلی ۱۴۰۰ – ۱۴۰۱ هزینه شد و باقی مانده بودجه سرویس ها یعنی معادل حدود ۱۴ میلیارد تومان باید از مهرماه هزینه می شد که این امر تا آغاز مهرماه نیز قطعی نشده بود که با حضور شهردار تهران در آیین آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۱، وعده داد که هزینه سرویس های تردد دانش آموزان استثنائی پرداخت خواهد شد که این وعده از میانه آبان ماه عملیاتی شد.

به گفته کارشناس تنظیم سرویس دانش آموزان استثنائی شهر تهران، آنچه در اساس مشکل ساز است اختلاف برآورد هزینه سرویس ها با بودجه تخصیصی است. به گفته ایشان اداره کل آموزش و پرورش استثنائی شهر تهران، هزینه انجام سرویس دانش آموزان استثنائی را در سال ۱۴۰۱ ماهانه حدود ۱۰ میلیارد تومان برآورد کرده بود و این مبلغ با بودجه تخصیصی شورای شهر فاصله بسیار دارد.

در ادامه، مشکل را با زهرا شمس احسان مسئول کمیسیون سلامت شورای شهر تهران در میان نهادیم. وی ضمن ابراز شگفتی از عدم حل مشکل سرویس تردد دانش آموزان استثنائی، وعده داد به سرعت در این امر ورود خواهد کرد.

در تماس‌های بعدی با این عضو شورای اسلامی شهر تهران با اعلام این که سازمان تاکسیرانی متعهد شده است باقی مانده مبلغ بودجه تردد دانش آموزان استثنائی در سال ۱۴۰۱ را به حساب مدارس واریز کند، افزود: با توجه به اختلاف میان برآورد هزینه‌های سرویس‌ها با توانمندی عملی شورای شهر و شهرداری در تأمین هزینه‌های سرویس تردد، به نظر می‌رسد برای حل قطعی این مشکل در سال ۱۴۰۲ باید راه حل‌های جدیدی در پیش گرفته شود.

سرانجام با پیگیری کنشگران اجتماعی و نمایندگان تشکل‌های فعال افراد دارای معلولیت، روز یکشنبه ۲۷ فروردین نشستی با حضور یوسف زاده معاون سازمان تاکسیرانی، خویشه نماینده آموزش و پرورش استثنائی شهر تهران، نمایندگان اولیاء دانش آموزان استثنائی و فعالان اجتماعی پیگیر حل مشکل دانش آموزان استثنائی برگزار شد.

در این نشست، معاون تاکسیرانی وعده داد باقیمانده مبلغ انجام سرویس‌های تردد دانش آموزان استثنائی تا پایان هفته به مدارس استثنائی شهر تهران پرداخت شود و اظهار امیدواری کرد این کار منجر به از سرگیری سرویس‌های تردد دانش آموزان در ماه‌های پایانی سال تحصیلی ۱۴۰۱ – ۱۴۰۲ شود.

معاون تاکسیرانی اعلام کرد مصوبه شورای شهر تهران برای بودجه سرویس تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران در سال ۱۴۰۲ مبلغ ۴۱۰ میلیارد ریال است که البته ضمن افزایش چشمگیر نسبت به سال ۱۴۰۱، با مبلغ برآوردی سازمان تاکسیرانی فاصله دارد. یوسف‌زاده از ضرورت تمهیداتی برای مدیریت بهینه بودجه سرویس تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران خبر داد.

از واقعیت آنچه که گذشته است، نمی‌توانیم فرار کنیم. اگر توقف سه ماه سرویس‌های تردد دانش آموزان استثنائی از بهمن تا زمان نگارش گزارش را آن هم با اظهار امیدواری از حل این مشکل در ماه‌های اردیبهشت و خرداد در نظر بگیریم و عدم دسترسی دانش آموزان استثنائی شهر تهران را به سرویس‌های تردد در یک ماه و نیم اول سال تحصیلی لحاظ کنیم، معنای آن روشن است از ۹ ماه سال تحصیلی عملاً دانش آموزان استثنائی در نیمی از سال به سرویس‌های تردد دسترسی نداشتند و این امر فقط به یک حقیقت تلخ رهنمون می‌شود؛ «خانه نشینی و ترک تحصیل و افت تحصیلی بسیاری از دانش آموزان استثنائی.» شاهد این مدعا گفت و گوی خبرنگار ایرنا با والدین دانش‌آموزان استثنائی است.

خانم اخوان؛ دارای یک دوقلوی پسر با مشکلات حاد حرکتی، می‌گوید: من از عهده پرداخت هزینه تاکسی‌های اینترنتی برای تردد فرزندان خویش بر نمی‌آیم. شوهر من یک کارگر آزاد است و درآمد او صرفاً برای گذران زندگی کافی است و اگر فرزندان من از سرویس‌های تردد محروم شوند؛ عملاً به معنی خانه نشینی آنهاست.

خانم کاظمی؛ که خود علاوه بر داشتن فرزند معلول، راننده سرویس تردد دانش آموزان نیز بوده است، می‌گوید: عملاً تمام وقت خود را صرف تردد فرزندم به مدرسه می‌کنم. تازه من دارای خودرو شخصی هستم و بسیاری از والدین دیگر از این امکان محروم هستند.

خانم جلالی که یکی دیگر از والدین دارای فرزندان معلول است، می‌گوید: در صورت عدم تأمین سرویس‌های تردد چاره‌ای جز آموزش فرزند خود در خانه ندارم زیرا امکان پرداخت هزینه‌های سرویس برایم امکانپذیر نیست.

آقای چوپان که خود دارای فرزند معلول است و به منظور همکاری با مدارس استثنائی مسئول تنظیم سرویس های تردد مجتمع استثنائی سروش تهران نیز هست، می‌گوید: بسیاری از والدین از پس هزینه‌های تردد برنمی‌آیند و در صورت قطع سرویس‌ها چاره‌ای جز ترک تحصیل فرزندان خود ندارند.

آقای چوپان می‌افزاید: دانش آموزان استثنائی دارای شرایط ویژه ای هستند و هر پیمانکار ارائه سرویس حمل و نقل مدارس، قادر به سرویس دهی به فرزندان ما نیست. برخی از دانش آموزان ما دارای شرایط ویژه جسمی هستند که باید در درون خودروهای تردد مورد مراقبت قرار گیرند؛ از سوی دیگر به علت کمبود نیروهای خدماتی در بسیاری از مدارس استثنائی، مادران دانش آموزان استثنائی پرمشکل مجبور به حضور در مدارس برای ارائه سرویس به فرزندان خود هستند؛ بنابراین بخشی از فضای تردد سرویس‌های دانش آموزان استثنائی را والدین آنها پر می‌کنند که مجبور به همراهی فرزندان خود به مدارس هستند و این همه به معنای افزایش هزینه های تردد و ضرورت تمهیدات خاص برای مدیریت این امر است.

از مجموعه مشکلات گفته شده، حقیقت مسلم خروجی آن است که به منظور ممانعت از تکرار مشکل توقف سرویس‌های تردد دانش آموزان استثنائی ۵۰ مدرسه شهر تهران با حدود پنج هزاردانش آموز در سال تحصیلی پیش رو ۱۴۰۲ – ۱۴۰۳ از هم اکنون باید تمهیدات جدی اندیشیده شود. چگونه می توان هزینه تردد دانش آموزان استثنائی را با توجه به منابع مالی موجود تأمین کرد؟ به نظر می‌رسد موشکافی و واکاوی تخصیص منابع مالی به سرویس تردد و نقش نهادهای مسئول بتواند روشنگر باشد.

بودجه تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران چگونه تأمین می شود؟

از سال ۱۳۹۴ که شورای شهر تهران مصوب کرد هزینه های سرویس تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران را پرداخت می‌کند، عملاً شورای شهر و شهرداری تهران عهده دار پرداخت هزینه های سرویس تردد دانش آموزان استثنائی شهر تهران شدند. از این واقعیت نمی‌توانیم فرار کنیم که مسئولیت مدیریت سرویس تردد دانش آموزان استثنائی نهاد عمومی شهرداری تهران و شورای شهر تهران نیست و این ورود به منظور کمک مؤثر به حل یکی از معضلات دانش‌آموزان استثنائی شهر تهران یعنی تردد بوده است اما از آن زمان تاکنون به طور مستمر و همسو با افزایش هزینه های عمومی در کشور هزینه های تردد سرویس های دانش آموزان استثنائی شهر تهران نیز بسیار افزایش یافته است؛ به گونه ای که به گفته کارشناسان سازمان آموزش و پرورش استثنائی، برآورد این هزینه‌ها برای سال ۱۴۰۱ ماهانه ۱۰ میلیارد تومان بوده است که عملاً با بودجه تخصیصی شورای شهر و شهرداری تهران فاصله بسیار دارد. هر چند این بودجه از سوی شورای شهر و شهرداری تهران در همه سال‌ها افزایش یافته است اما در نهایت شکاف میان هزینه های برآوردی و بودجه تخصیصی در این نقطه منجر به بروز مشکلات بزرگی از جمله توقف سرویس تردد سرویس دانش آموزان استثنائی در سال ۱۴۰۱ – ۱۴۰۲ شده است که باید با ورود و مداخله مسئولان از تکرار این مشکل در سال ۱۴۰۲ ممانعت به عمل آورد.

آنچه در این میان قطعی به نظر می رسد و باید محور تصمیم گیری های مدیریتی حل مشکل سرویس تردد دانش آموزان استثنائی را تشکیل دهد آن است که دسترسی دانش آموزان استثنائی به سرویس های تردد بخش مسلمی از حقوق آنها به عنوان افراد دارای معلولیت و در راستای دسترسی برابر حقوق آنها به امکانات آموزشی است. به عبارت دیگر اگر پرداخت هزینه سرویس تردد دانش آموزان عادی به عهده خانواده ها موکول شده است اما در مورد دانش‌آموزان استثنائی به دلایل گوناگون، انتقال پرداخت هزینه این سرویس ها به خانواده ها میسر نیست.

تردد دانش آموزان استثنائی مستلزم سطح ایمنی بالای آنها در تردد است؛ بنابراین در بسیاری از موارد آنها باید از سرویس‌های مطمئن تردد برخوردار باشند. سرویس تردد دانش آموزان استثنائی یعنی سرویس های انتقال از درب منزل به محوطه مدارس؛ بنابراین مستلزم ساماندهی سرویس هایی با درک ویژگی های این دانش آموزان است.

در بسیاری از موارد شرایط پیچیده دانش آموزان مستلزم همراهی مراقبین یا والدین آنها تا درب مدارس است. همه این امور به معنای آن است که هزینه سرویس دانش آموز استثنائی بسیار بالاتر از سرانه سرویس های عادی است.

فراموش نکنیم دانش آموزان استثنائی قادر به استفاده از هر خودرو عمومی برای تردد نیستند آنها نمی توانند از سامانه های حمل و نقل عمومی استفاده کنند؛ بنابراین تأمین سرویس تردد دانش آموزان استثنائی بخشی از امکانات برابر آموزشی آنهاست و به این معنا جزء وظایف حاکمیتی محسوب می شود. چنانکه در همه کشورهای توسعه یافته دانش آموزان استثنائی به سرویس های ایمن تردد دسترسی دارند.

بدون این سرویس ها امکان برخورداری دانش آموزان استثنائی از آموزش با کیفیت وجود ندارد همچنین هزینه های زندگی دانش آموزان استثنائی در بطن خانواده ها به خودی خود بسیار سنگین تر از هزینه سرانه سایر دانش آموزان است و نمی توان هزینه های سنگین سرویس تردد را نیز به این بار سنگین افزود.

به نظر می‌رسد که وزارت آموزش و پرورش به ویژه سازمان آموزش و پرورش استثنائی باید برای تأمین بودجه سرویس های تردد دانش آموزان استثنائی در سراسر کشور اهتمام لازم را داشته باشند و با انتقال حساسیت مشکل به مسئولان رده اول تصمیم گیر به هر شکل ممکن منابع مالی تأمین این سرویس ها را فراهم کنند.

فرق نمی کند این منابع مالی از طریق نهاد عمومی مانند شهرداری تقبل می شود یا دولت. ضمن آن که اکنون تنها شهر تهران است که شورای اسلامی شهر بر اساس مصوبه خود به پرداخت هزینه های سرویس های تردد دانش‌آموزان استثنائی می پردازد اما حل دائمی تأمین سرویس های تردد دانش آموزان استثنائی احتیاج به یک راهکار ملی و با نگاه دراز مدت دارد تا شاهد تکرار حوادث تلخی مانند حوادث توقف سرویس ها در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نباشیم.