بیشتر از دو ماه از شروع سال تحصیلی جدید در ایران می گذرد. بر اساس اعلام وزارت آموزش و پرورش سال تحصیلی جدید با ثبت نام 12میلیون و 700هزار دانش آموز شروع شده است. با این حال هنوز صبح و عصر در خیابانها و چهار راه ها و برخی مغازه های تهران می توان کودکان کم سن و سالی را دید که به جای حضور در مدرسه مشغول فروش کالا، انجام کار و یا گدایی‌اند.
اینها بخشی از کودکان بازمانده از تحصیلی هستند که طبق آمارهای نیمه رسمی و تایید نشده در ایران تعدادشان بین 600 هزار تا 4 میلیون نفر تخمین زده شده است.
یکی از مباحث همیشه داغ در زمینه این کودکان به خصوص با آغاز سال تحصیلی در رسانه ها موضوع تعداد آنهاست. برخی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش تا کنون در چندین نوبت تعداد این کودکان را تنها چند هزار نفر برآورد کرده اند و برخی رسانه ها و نهادهای وابسته به دولت یا مجلس از ارقام میلیونی در این باره سخن گفته اند.
سه سال پیش مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرد که در آن ادعا شده بود بر اساس سرشماری 1385 قریب به 3 میلیون و 200هزار کودک از تحصیل بازمانده اند. در همین حال علی ابراهیمیان از مسئولان وقت مرکز سوادآموزی نیز مدعی شده بود در سال 1385 تنها 500 هزار نفر بازمانده از تحصیل وجود داشته است.
آمارهای متناقض در این زمینه به همین ها خلاصه نمی شود، در یک مورد معاون وقت آموزش و ابتدایی وزیر آموزش و پرورش در آبان‌ماه 91اعلام کرد که تنها پنج هزار نفر بازمانده از تحصیل شناسایی شده اما رئیس مرکز آمار آموزش و پرورش بهمن‌ماه 91گفته بود که اسامی 145هزار لازم‌التعلیم بازمانده از تحصیل شناسایی و به معاونت آموزش ابتدایی ارائه شده است.
در رابطه با همین تناقضهای آماری سایت فرارو با انتشار گزارشی نوشت :”بررسی‌ها نشان میدهد تنها منبع قابل اتکا برای بررسی آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل که به صورت عمومی منتشر شده و جنبه محرمانه ندارد، آمار سرشماری‌های دوره‌ای مرکز آمار ایران است. متاسفانه مرکز آمار ایران، شاخص به خصوصی برای کودکان بازمانده از تحصیل پیش‌بینی نکرده است. این رقم نیز تنها بر اساس محاسبه شمار کودکان در سن تحصیل و مقایسه آن با شمار دانش‌آموزان در حال تحصیل به دست می‌آید و تقریبی است.
آنگونه که در این گزارش آمده بود بر اساس آمار سرشماری سال 1385 و سال 1390 مستندات حکایت از آن دارد 14488912 نفر از ایرانی‌ها 6 تا 16 سال داشته و طبیعتأ در سن آموزش اجباری بوده اند. در همین زمان طبق آمار اعلام شده از سوی وزارتخانه آموزش و پرورش 13462459 دانش‌آموز در مدارس ایران مشغول به تحصیل بوده اند. یعنی چیزی حدود یک میلیون و بیست و شش‌هزار نفردر سال 1385 از تحصیل بازمانده بودند.
در سرشماری سال 1390 اما جمعیت افراد شش تا شانزده ساله کاهش یافته و به 12533329 نفر رسیده است.آمار ارائه‌شده از سوی وزارت آموزش و پرورش به مرکز آمار ایران در خصوص دانش‌آموزان سال تحصیلی 1390-91 حکایت از آن داشت که 11887254 نفر در حال تحصیل در مقاطع اول ابتدایی تا سوم دبیرستان بوده اند. 646075 نفر (ششصد و چهل شش هزار و هفتاد و پنج نفر) در این سال بازمانده از تحصیل بوده اند».
تعریف کودکان کار در کشورهای مختلف یکسان نیست در برخی کشورهای آسیایی کار افراد در گروه سنی 8 تا 13 ساله در زمره کار کودکان به حساب می آید اما عمده تعریفی که شامل بیشتر کشورهای جهان از جمله ایران می شود اشتغال کودکان زیر 15 سال است.
در بیشتر کشورهای جهان، کار کودک شامل کار در مزارع، کارخانه‌ها، معادن و بخشهای خدماتی است و مشاغل کاذبی چون دستفروشی را هم در بر می گیرد؛ کودکان کار اکثرا به صورت آزاد یا خیابانی، نیمه وقت و تمام وقت، فصلی و کارمزد مشغول کار هستند.
نکته نگران کننده اصلی در این زمینه آن است که کودکان کاری که به منظور کسب درآمد به فعالیتهای تولیدی، خدماتی یا مشاغل کاذب روی می آورند، از بسیاری از حقوق اولیه انسانی، حق آموزش و تحصیل باز می مانند، سلامت جسمی و روانی این کودکان به شدت در معرض انواع آسیبها و خشونتهای جسمی و حتی جنسی قرار می‌گیرد و در آینده با افسردگی، سوء تغذیه و انواع بیماری‌های روحی و جسمی مواجه می شوند.
در ایران ماده 79 قانون کار، اشتغال به کار کودکان زیر 15 سال را ممنوع دانسته است البته کارگران شاغل در کارگاههای خانوادگی که کارفرمای آنها، همسر یا بستگان و خویشاوندان نسبی درجه یک باشند، مشمول قانون کار نیستند در نتیجه حداقل سن کار در مورد چنین کارگرانی رعایت نمیشود؛ بر اساس قانون کار اگر یک کارفرما کودک زیر 15سال را به کار بگیرد، متخلف خواهد بود و برای نخستین بار مجازات نقدی، بار دوم مجازات نقدی و حبس و بار سوم علاوه بر این موارد، کارخانه یا کارگاه پلمپ و پروانه کار فرد متخلف ابطال خواهد شد.
از سوی دیگر ماده 84 قانون کار پیش‌بینی کرده است که در مشاغل و کارهایی که ماهیت آن برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیانآور است، حداقل سن کار 18 سال تمام خواهد بود که تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است.
با این همه، تعریف کودکان کار بر اساس قوانین داخلی یا بین المللی هر چه باشد و فارغ از تعداد دقیق آنها نکته اصلی و اساسی ان است که شهروندان تهرانی و شهرستانی هر روز در معابر شهرهای خود شاهد کودکانی هستند که به جای نشستن پشت صندلی و نیمکت مدرسه به اجبار روزگار راهی خیابانهای شهر شده اند تا از رهگذر کاری که می کنند لقمه نانی به دست آورند. ایران وایر 12 آذر
فرشته معمارزاده، شهروند خبرنگار، کرج
آخرین دیدگاه‌ها