گردآوری داده: مصطفی خداکرمی، حمیدرضا تقی پور دهقان تبریزی، ابراهیم حسینی
تهیه و تنظیم: فرشيد شهيدی كاويانی
ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر:
هر کس حق دارد که از آزادی فکر، وجدان و مذهب بهره‌مند شود. این حق متضمن آزادی تغییر مذهب یا عقیده و ایمان میباشد و نیز شامل تعلیمات مذهبی و اجرای مراسم دینی است. هرکسمی‌تواند از این حقوق یا مجتمعاً به‌طور خصوصی یا به‌طور عمومی برخوردار باشد.
ماده ۱۹ اعلامیه حقوق بشر:
هر انسانی محق به آزادی عقیده و بیان است؛ و این حق شامل آزادی داشتن باور و عقیده ای بدون [نگرانی] از مداخله [و مزاحمت]، و حق جستجو، دریافت و انتشار اطلاعات و افکار از طریق هر رسانه ای بدون ملاحظات مرزی است.
گزارش پیش رو دربردارنده اطلاعات آماری نقض حقوق اقلیتهای دینی در ایرانتا پایان اسفند‌ماه 1394 شمسی است. این گزارش به‌صورت آماری-تحلیلی ارائهمی‌شود،مسلماً به دلیل عدم اجازه دولت ایران به مدافعان حقوق بشر جهت فعالیت به‌خصوص در حوزه گزارشگری نقض حقوق بشر و همین‌طور ممانعت از گردش آزاد اطلاعات و بالطبع به رسمیت نشناختن حوزه مستقل در فعالیت‌های مدنی از سوی دولت ایران، در حال حاضر مسئله گزارشگری، امری دشوار و خطیر با محدودیت‌های فراوان در ایران محسوب میشود.
در چنین شرایطی بدیهی است مدافعان حقوق بشر علیرغم دشواری بسیار، تنها می‌توانند حجم بسیار اندکی از نقض گسترده حقوق بشر در ایران را دیده‌بانی کرده و یا امکان تحقیق و مستند کردن در رابطه با گزارش‌های سایر گروه‌ها و رسانه‌ها را بیابند.
فشار بر اقلیتهای دینی همچنان ادامه دارد :
حاکمیت کنونی ایران و سران آن اعتقاددارند که برخی از گروه‌های مذهبی دشمنان کشور هستند، زیرا باورهای مذهبی آنها ممکن است وفاداری به‌نظام را دچار چالش کند و به بهانه حفظ امنیت سیاسی، سرکوب فعالیت‌های مذهبی را سرلوحه عناد با ادیان دیگر را قرار داده‌اند.
بازداشت‌ها و خشونت‌های هدفمند ارگان‌های امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی همچنان متوجه اقلیتهای دینی در ایران است. در ایران اقلیت‌ها دو قسم رسمی و غیررسمی تقسیم میشوند، پیروان آئین بهایی از ادیان غیررسمی هستند که تحت‌فشارهای بیشتری قرار دارند، آنها از انجام مناسک دینی و تبلیغ آئین آزادانه، تدریس و تحصیل در مقاطع عالی محروم هستند، هم‌اکنون تنی چند از رهبران این آئین که امور بهاییان را در این کشور اداره می‌کردند، در زندان‌های اوین و رجایی شهر به سر می‌برند و ده‌ها تن از پیروان آن نیز در زندان‌های کشور ازجمله سمنان، مشهد، تهران، کرج و غیره متحمل حبس‌های طولانی شده‌اند. ادیان و مذاهب رسمی هم چون مسیحیان نیز با محدودیت‌هایی زیادی مواجه هستند، جمهوری اسلامی تنها عبادت اقلیتهای قومی عاشوری، ارمنی و کلدانی را که مسیحی هستند، به رسمیت می‌شناسد، تبلیغ آئین برای ایرانیان از سوی ایشان جرم تلقی میشود. کسانی که فارس زبان هستند از ورود به کلیساها منع میشوند و کلیساها وظیفه دارند اسامی اعضای خود به همراه کپی کارت ملی آنها را به وزارت اطللاعات ارائه دهند ، توزیع کتب مقدس درکتابفروشیها ممنوع میباشد .ماده ۱۳ و ۲۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی، مسیحیت را به رسمیت می‌شناسد و به مسیحیان حق عبادت و ایجاد انجمن را داده است اما برخورد با مسیحیان پروتستان که معتقد به بشارت دین خود هستند کماکان وجود دارد و کلیساهای خانگی با سرکوب گسترده مواجه هستند. تبعیض مذهبی در مورد مسلمانان سنی نیز اعمال میشود، آنها که اکثراً در مناطق حاشیه‌ای کشور زندگی میکنند، از حق ساخت مسجد و برگزاری آئین مذهبی ازجمله نماز عید فطر و قربان در مناطق مرکزی هم چون تهران محروم هستند. حتی در مواردی گزرش تخریب نمازخانه اهل سنت هم گزارش شده است واین گروه از افراد بااعدام و بازداشت و آزار و اذیت هایی مواجه هستند حتی آنها از استخدام در ادارات دولتی و تصدی سمت هم منع هستند که نمونه بارز آن انتخاب بیژن ذوالفقار نصب به سمت وزیر ورزش دردولت حسن روحانی بوده که به خاطر اهل تسنن بودن وی از مجلس رای اعتماد نگرفت .
احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، در تازه‌ترین گزارش خود که در اکتبر 2015، مطابق با قطعنامۀ ۲۱/۲۸ شورای حقوق بشر به هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در اکتبر ۲۰۱۵ارائه گردید، متذکر شد که دربررسیدوره‌ای جهانی ایران٬دولت 10 توصیه از 20 توصیه ای که درنتیجه بررسی دوره ای جهانی سال 2010 ایران در مورد رفتاربا اقلیتهای مذهبی به کشور ارائه شده بود را پذیرفت که بیشتر آنها ظاهرأ هنوز انجام نشده است دولت 8 توصیه از 36 توصیه های مربوط به آزادی مذاهب را نیز بررسی دوره ای جهانی خود در مارس 2015 پذیرفت.همچنین وی یادآور شد که قانون اساسی ایران مدارس فقهی غیر شیعه را به رسمیت می شناسد، وهمچنین ادیان زرتشتی ، یهودیت و مسیحیت را بعنوان مذاهب اقلیت به رسمیت می شناسد . تحت قانون ، پیروان این ادیان آزاد هستند تا مناسک و مراسم مذهبی خود را به جا بیاورند ، به امور شخصی خود بپردازند وبر اساس اصول دین خود، به آموزش مذهبی بپردازند. اما گزارش ها نشان می دهد که اعضای این ادیان ، از جمله مسیحیان و به ویژه مسیحیانی که سابقأ مسلمان بوده اند، همچنان با محدودیت های شدید روبرو هستند. پیروان ادیانی که به رسمیت شناخته نشده اند، مانند آیین بهایی، با محدویتهای شدید و تبعیض روبرو هستند و طبق گزارش ها برای انجام مسالمت آمیز باورهای دینی خود مورد پیگرد قضایی قرارمی گیرند.
اهل سنت
اهل سنت خواستار امنیت و اخوت هستند، انتظار دارند که آزادی مذهبی مراعات شود و این خواسته تک‌تک جامعه اهل سنت است. انتظار آن است که جامعه اهل سنت در شهرهای بزرگ کشور مثل اصفهان و دیگر شهرها آزادانه بتوانند نماز بخوانند و به تعلیم فرزندان خود مشغول باشند. این انتظار کاملاً معقول و قانونی است. اینکه اهل سنت بتواند در هر شهری که نیاز دارد مسجد بسازد و نماز جمعه و نماز عید بخواند و از آزادی کامل برخوردار باشد، انتظاری کاملاً قانونی بوده و خواسته‌ای زیاده‌خواهان نیست. اهل سنت معتقد است که حق مردم باید رعایت شود و کسی به خاطر مذهب از حقوقش محروم نشود، زیرا رعایت حقوق ملت باعث اتحاد و نزدیکی میشود.
مراعات حقوق قانونی اهل سنت، خواسته همه اهل سنت است. شیعه و سنی ایرانی هستند. ایران نه‌فقط متعلق به شیعه است و نه‌تنها متعلق به سنی است، لذا نباید حقوق این دو گروه در کشور متفاوت باشد.
رژيم ايران طبق برنامه‌ای كه جديداً آن را طراحي كرده می‌خواهد آمار زندانيان اهل سنت در زندان رجايي شهر را كاهش دهد، بدون اينكه آنها را آزاد كند، تعداد زيادي از زندانيان اهل سنت را به زندان‌های مختلف انتقال داده كه غالباً به شهرهاي خودشان فرستاده نشدند.
آگاهان به مسائل اهل سنت در ایران معتقدند که اهل سنت بدترین دوران پس ازانقلاب ۱۳۵۷ را پشت سر می‌گذارند. آنها همچنین هشدار می‌دهند که ادامه روند کنونی وحدت شیعه و سنی» در کشور را به مخاطره خواهد انداخت.
زندانیان اهل سنت که به خاطر تبلیغ دینی با اتهاماتی مانند اقدام علیه امنیت ملی مواجه هستند حکم محاربه در دست دارند در زندان و در فضای نامناسبی دوران زندان خود را می‌گذرانند و به‌صورت مدام از سوی مأموران زندان به دلیل عقیده‌شان مورد بی‌احترامی قرار می‌گیرند.
ماده ۲۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برابری تمام شهروندان ایرانی را بر اساس موازین اسلام مورد تأکید قرار می‌دهد. بااین‌حال در کنار سایر اقلیتهای دینی در ایران که این ماده اساسی نتوانسته برابری آنان را در بیش از سه دهه گذشته در برخورداری از حقوق شهروندی تضمین کند، پیروان اهل سنت در ایران نیز علیرغم اینکه مسلمان هستند شرایط مشابهی دارند، آنان نیز از تصاحب مسئولیت‌های کلان مدیریتی کشوری و لشگری و نیز بهره‌مندی برابر از فرصت‌ها و امکانات محروم هستند، همین‌طور با موانع و محدودیت‌های جدی برای تبلیغ باورهای خود و به‌جا آوردن مناسک مذهبی خود از سوی حکومت ایران روبه‌رو هستند.
اهل سنت با مجموعه‌ای از این فشارها از قبیل ایجاد شورای برنادییزی مدارس علوم دینی اهل سنت، ممنوع التدریس کردن اساتید علوم دینی اهل سنت، محرومیت دانشجویان اهل سنت از تحصیل و ممنوع‌الخروج کردن بسیاری از دانشجویان اهل سنت که در مدارس دینی خارج کشور تحصیل میکنند و ممانعت از برگزاری نماز جماعت در اعیاد اسلامی برای اهل سنت ایران، مواجه هستند،به‌خصوص در شهر تهران گفته میشود بیش از یک‌میلیون سنی در آن زندگی میکنند اما از حق ساختن مسجد و برگزاری مراسم و اعیاد خود محروم هستند.
در این ماه:
منابع محلی از تخریب سنگ قبرهای قبرستان اهل سنت شهر نقده از توابع استان آذربایجان غربی، به دست افراد ناشناس خبر داده اند.
به گزارش کمپین فعالین بلوچ، ملک محمد آبادیان، به همراه دو فرزندش عبدالهادی و جواد آبادیان و همچنین گل محمد بلیده‌ای، جابر آبادیان و نظام الدین ملازاده روز ۱۰ اسفند به دادگستری زاهدان نزد قاضی ماه گلی احضار شدند.این زندانیان سیاسی در مهر و آبان ماه امسال هر کدام با قرار ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد شده بودند.تا کنون برای مولوی فتحی محمد نقشبندی و فرزندش حافظ عبدالغفار نقشبندی احضاریه نیامده است .
به گزارش کمپین فعالین بلوچ، ۱۰ نفر از جوانان نصیرآباد که در ۱۴دی ۹۳ بازداشت شدند بعد از گذشت نزدیک به ۴۱۴ روز همچنان در بلاتکلیفی بسر می‌برند . مسئولان امنیتی اتهامات امنیتی چون ترور ماموران نیروی انتظامی و بسیج و معلمان را به آنها نسبت داده‌اند اما این جوانان در ملاقات با خانواده‌های خود گفته‌اند «برای اخذ اعتراف‌های دیکته شده مورد شکنجه» قرار گرفته‌اند.
به گزارش خبرگذاری هرانا بنقل از ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، نیروهای اطلاعات ساعت یک صبح روز یکشنبه ۱۶ اسفند باقر غلامى را بازداشت کرده اند.مأمورین بعد از بازرسى منزل، کتاب هاى این “فعال اهل سنت” را با خود برده و او را به مکان نامعلومى منتقل کردند.باقر غلامى پیشتر نیز به دلیل فعالیت‌هایش سابقه چندین دستگیرى و حبس در بازداشتگاه اطلاعات و زندان کارون را داشته است.باقر غلامى در مرداد ماه ۱۳۹۱ همراه هشت نفر دیگر در شعبه ۲ دادگاه انقلاب شهر اهواز به ریاست قاضی محمد باقر موسوی به اتهام تشکیل جلسات برای نشر افکار سلفی، دشمنی با مذهب تشیع، گرایش به افکار سلفی و ارتباط با بیگانه و اخلال در امنیت کشور از طریق نشر فکر سلفی به یک سال حبس محکوم شد و مهر ماه ۱۳۹۲ با پایان حبس از زندان کارون اهواز آزاد شد.
در این ماه و در ادامه روند ستیز با اهل سنت، حقوق آنان به شرح ذیل نقض گردید:
| گزارش آماری | ||
| شکنجه ، یورش ، توهین ، تهدید و آزار و اذیت و….. | ۱مورد | |
| بازداشت ، احضار و بیخبری یا بلاتکلیفی | ۱۴ مورد | |
| تفتیش منزل | ۱ مورد | |
بهاییان
ایران، کشوری که در آن بهاییان یکی از بزرگ‌ترین اقلیت مذهبی را تشکیل می‌دهند، آئین بهایی هنوز یک «فرقه مرتد» تلقی میشود. . این مشهور است که بهاییان به دنبال صلح هستند، قدرت سیاسی نمی‌خواهند و تهدید امنیتی ایجاد نمی‌کنند. بااین‌حال رژیم دینی ایرانآن‌ها را تحت تعقیب قرار می‌دهد. از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ میلادی تاکنون، بهاییان به‌طور سامانمند و روشمند از دسترسی به تحصیلات عالی و همچنین حق اشتغال محروم بوده‌اند؛و اگر پیگیر حق از دست رفته خود باشند بااتهامات واهی و زندان و تهدید مواجه میگردند و همواره در معرض دستگیری‌های بدون مجوز قانونی و حبس قرارگرفته‌اند. از جمله اخراج‌شدگان سال گذشته می‌توان از شمیس پورشاهرضایی، دانشجوی رشته نمایش نام برد که با وجود کسب رتبه ۱۳۸ آزمون سراسری و رتبه ۱۰ آزمون عملی، به دلیل اعتقادات مذهبی از ادامه تحصیل در دانشگاه بازماند. بهائیان هرگز قادر نبوده‌اند به‌طور علنی از تعالیم دینی خود پیروی کنند. آنها تقریباً در تمام مراحل زندگی مورد بدرفتاری قرار می‌گیرند. کمیسیون بین‌المللی آزادی مذاهب آمریکا گزارش داده که کودکان بهایی به همراه مادرانشان زندانی میشوند. آنها از دانشگاه، تأسیس مدرسه و تأسیس عبادتگاه منع هستند. مقامات ازدواج آنها را به رسمیت نمی‌شناسند و رسانه‌های ایران بهاییان را پلید می‌شمارد. وقتی بهاییان می‌میرند خویشان آنها نمی‌توانند وارث آنها باشند و با گرفتن گواهی فوت مشکل‌دارند و اغلب شاهد خراب کردن قبر‌هایشان هستند، که این کار نه‌تنها توسط خرابکاران، بلکه توسط خود دولت نیز انجام میشود. در شرایطی که امید می‌رفت باروی کار آمدن دولت جدید که نام تدبیر و امید بر خود نهاده ، وضعیت حقوق بشر در ایران بهبود یابد و اکثر زندانیان سیاسی و عقیدتی از زندان رهایی یابند، باگذشت زمان وضعیت حقوق شهروندی بدتر شده و دور جدیدی از بازداشت‌ها و دستگیری‌ها آغازشده است. هر روزخبری از دستگیری یک فعال سیاسی، عضوی از اعضای جنبش دانشجویی یا کارگری، روزنامه‌نگار یا کنشگر اجتماعی منتشر میشود یا سایت خبری و رسانه‌ای توقیف و تعطیل میشود. انتظار می‌رفت در شرایط حاکمیت دولت حسن روحانی فضای زندان‌ها و وضعیت زندانیان عقیدتی – سیاسی دچار تحول شود و بسیاری از زندانیان دربند و در حصر آزاد شوند و تمام اصول قانون اساسی بلااستثناء اجراشده و همان‌گونه که رئیس‌جمهور در زمان مبارزات انتخاباتی وعده داده بود “حقوق شهروندی ” پایه و مبنای برخورد با تمام آحاد ملت باشد؛- وعده‌ای که به نظر می‌رسد بی‌اساس و توخالی بوده و دست‌کم مبنای عمل وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی قرار گرفته است. این اخبار و گزارش‌ها همچنین حاکی از شدت یافتن موارد احضار شهروندان بهایی به دادستانی برای ابلاغ حکم یا دستگیری و اعزام آنها به زندان است. اکثر قریب به‌اتفاق این افراد را محکومانی تشکیل می‌دهند که پیش از آن احکام قضائی‌شان صادرشده، اما در پی روی کار آمدن دولت تدبیر و امید اجرای احکام آنها مدتی به عهدهٔ تعویق افتاده بود. نکتهٔ درخور تأمل اینکه بازداشت‌های اخیر اغلب در کوچه و خیآبان و در محل کار وزندگی شهروندان بهایی صورت گرفته است و در آستانهٔ ششمین سالگرد زندان رهبران بهایی موسوم به گروه “یاران ایران” است.
حسن روحانی رئیس‌جمهوریایرانبرخلافوعده‌های پیشین (برابری برای همه ایرانیان) در اظهاراتی اعلام نمود: “دولت خواستار آن است که جایگاه همه ادیانی که قانون اساسی آنها را به رسمیت شناخته، حفظ و پیروان این ادیان بتوانند به حقوق مشروع خود برسند و در این راستا اگر مشکلی هم وجود دارد، باید رفع شود.” ازآنجایی‌که بهاییان جزء دین‌های رسمی کشور نیستند اظهارات آقای روحانی امید پیروان این آئین را به تغییراتی که انتظار داشتند، ناامید کرد.
بهاییان ایرانپس از انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها از تحصیل عالی در دانشگاه‌های ایران محروم هستند، عده‌ای از بهاییان برای مقابله با اخراج دانشجویان بهایی در سال ۱۳۶۶ اقدام به تأسیس موسسه آموزش عالی آنلاین نمودند، اما دستگاه قضایی کشور در دیماه سال ۱۳۹۰ کلیه مدیران و اساتید آن را بازداشت کرد، کامران مرتضایی، کیوان رحیمیان، فؤاد مقدم، امان‌الله مستقیم، شاهین نگاری، نوشین خادم، فاران حسامی، کامران رحیمیان، ریاض سبحانی، رامین زیبایی، فرهاد صدقی و محمود بادوام افرادی بودند که در این رابطه احکام سنگینی دریافت کردند، سال گذشته دو شهروند بهایی مرتبط با این دانشگاه بهنام‌های طلوع گلکار و نسیم باقری بازداشت و به ترتیب به پنج سال و چهار سال حبس تعزیری محکوم شدند.اخراج معدود دانشجویان بهایی در دانشگاه‌های کشور همچنان ادامه دارد.
انتقال دانش و تجربه بشری، جز از طریق آموزش امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل حق تحصیل یکی از حقوق بنیادی بشر در مواد ۲۶ و ۲۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر، بند ۲ ماده ۱۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و مواد ۱۳ ، ۱۴ و ۱۵ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که همگی بر حق تحصیل بدون هیچ نوع تبعیض از حیث نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقیده سیاسی و یا هر عقیده دیگر یا اصل و منشأ ملی یا اجتماعی، دارایی، نسب یا هر وضعیت دیگر شناخته‌شده و بر آن تأکید شده و دولت ایران موظف است تمامی امکانات و تسهیلات لازم را برای ایجاد شرایط مناسب جهت بهره‌مندی همه شهروندان از این حق طبیعی فراهم کند و کلیه موانعی را که در اثر شرایط خاص جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در مسیر رسیدن شهروندان به این حق قرار می‌گیرد، مرتفع سازند.
ممانعت از کسب‌وکار بهاییان یکی دیگر از فشارها و آزار و اذیت‌هایی است که بهاییان با آن مواجه هستند، پلیس اداره اماکن که وابسته به نیروی انتظامی است در نقاط مختلف کشور که سرکشی ماهانه به محل کسب شهروندان دارند، در اکثر مواقع محل کسب بهاییان را به دلیل عدم اجازه کسب، پلمپ میکنند.
احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، در تازه‌ترین گزارش خود که بیستم اسفند ماه/ دهم مارچ ۲۰۱۶ در سی و یکمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو ارائه داد، از افزایش فشارهای امنیتی بر جامعه بهاییان ایران شدیدا انتقاد کرده است.احمد شهید گفته است نکته نگران‌کننده این است که «متاسفانه دولت ایران در پاسخ به نگرانی‌های من همواره از بهاییان به عنوان فرقه یاد میکند و آنها را دشمن مردم ایران می‌شمارد . آمارها نشان می‌دهند که هر چند تعداد زندانیان بهایی در پایان سال ۹۴ از تعداد زندانیان سال قبل کمتر شده است (در پایان سال ۹۳، تعداد زندانیان بهایی حدود ۸۰ نفر بود ولی در انتهای سال ۹۴، این تعداد به ۵۰ نفر کاهش پیدا کرد)، اما فشارها بر بهاییان کاهش نیافته است.وی همچنین عنوان داشت که ادعا می شود که مقامات همچنان به احضار، بازجویی و دستگیری بهاییان ادامه می دهد وکسب و کار متعلق به پیروان این آیین را می بندد. گزارشگر ویژه همچنین گزارشهایی در مورد تخریب اماکن فرهنگی و اموال اعضاءجامعه بهاییت دریافت کرده است . این موارد ظاهرأ شامل تخریب منزلی که متعلق به یکی از رهبران جامعه بهاییآقای جمال الدینخانجانی بود نیز است.
در این ماه:
وب سایت کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران می‌گوید ۲۴ شهروند بهایی که در سال ۹۱ در استان گلستان دستگیر شده بودند، در مدت بازداشت «مورد ضرب و شتم» قرار گرفته، «متهم به روابط نامشروع شده» و با روش‌های دیگری از جمله سرد نگهداشتن سلول «شکنجه» شده‌اند. ۱۲ نفر از این بهائیان که مهرماه ۹۱ بازداشت شده بودند، نهم آذر ماه همان سال در نامهای به رییس دادگستری استان گلستان خواستار رسیدگی به این موضوع شده بودند اما «تاکنون هیچ پاسخی نگرفته‌اند». این شهروندان بهایی پس از مدتی با قرار وثیقه آزاد شدند اما در دادگاه جمعاً به ۱۹۳ سال زندان محکوم شده‌اند. براساس این گزارش، شهنام جذبانی و شیدا سنایی، هنا عقیقیان، شهره صمیمی، هنا کوشک‌باغی فرحناز تبیانیان، پونه ثنایی و مونا امری حصاری، هر یک به ۹ سال زندان محکوم شده‌اند. نوید معلمی، نازی تحقیقی حصاری، کارملیا بیدلیان، میترا نوری، روفیا پاکزادان، شیوا روحانی، سودابه مهدی‌نژاد، مریم دهقان و هوشمند دهقان نیز هر یک به شش سال زندان محکوم شده‌اند .
به گزارش خبرگزاری هرانا به نقل از((کمپین نه به آزار و زندان هموطنان بهایی))روحیه صفاجو روز هیجدهم اسفند در خانه اش از سوی هشت مأمور امنیتی شامل دو زن و شش مرد که خود را مأموران گاز معرفی کرده بودند، بازداشت شد. مأموران پس از فیلمبرداری از خانه و تفتیش کامل منزل اقلامی نظیر ۱۲۰ جلد کتاب، لپ تاپ، موبایل تبلت، آلبوم عکس، سی دی، روحیه صفاجو را با دستبند به دادسرای کرج منتقل کردند.همزمان سه شهروند بهایی دیگر به نام های سرمد شادابی، تارا هوشمند و بهزاد ذبیحی نیز بازداشت شدند. مطابق تماس یکی از این افراد با خانواده اش، روحیه صفاجو، تارا هوشمند و سرمد شادابی هم اینک در زندان اوین به طور جداگانه بازجویی می شوند.
روند ستیز با بهاییان در این ماه نیز ادامه داشت به‌گونه‌ای که حقوق شهروندان بهایی در موارد ذیل نقض گردید.
| گزارش آماری | ||
| شکنجه ، یورش توهین ، تهدید و آزار و اذیت و….. | ۲۸مورد | |
| بازداشت و بیخبری | ۴ مورد | |
| تفتیش منزل | ۱ مورد | |
اهل حق یا یارسان
آیین یاری در قانون اساسی ایران مانند یک اقلیت مذهبی بە رسمیت شناختە نشدە است و در چند سال گذشتە از آنها بە عنوان یک فرقە مذهبی» نامبرده شدە است. اهل حقّ یا یارسان، آئینی عرفانی با خاستگاه کردی است که پیروان آن در برخی از مناطق ایران بخصوص کردستان و کرمانشاه ساکن هستند. جمهوری اسلامی، این دین را به رسمیت نمی‌شناسد و پیروان آن از هرگونه حقوق شهروندی و اجتماعی محروم هستند و در صورت آشکار شدن باور و دین آنان، بلافاصله از محل کار یا تحصیل اخراج میگردند. روحانیون اسلام، آنان را مرتد و نجس خوانده و از حقوق مساویبا دیگر شهروندان در مراجع قضایی و حقوقی برخوردار نیستند.توهین مأموران حکومتی ایران به پیروان اهل یاری همچنان ادامه دارد. در گزارش سالانه احمد شهید، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، با اشاره به وخیم‌تر شدن نقض حقوق بشر در ایران و محدودیت آزادی بیان و عقیده، سرکوب‌های عمومی ، به نقض حقوق اقوام و اقلیتهای مذهبی نیز، پرداخته است. در بخش اقلیتهای مذهبی به نقض حقوق شهروندی، محدودیت آزادی بیان، ممنوعیت استخدام در ادارات و مؤسسات دولتی جامعه یارسان اشاره‌شده است. می‌توان از خودسوزی یا رسانی ها (اهل حق) در اعتراض به هتک حرمت هم‌کیشان خود به‌عنوان تلخ‌ترین نتایج این‌گونه اقدامات مقامات جمهوری اسلامی ایران یادکرد. بی‌حرمتی نهادهای نظامی و حکومتی ایران نسبت به شهروندان یا رسانی باعث شد که سال گذشته سه شهروند پیرو آیین یاری که دو نفر از آن کُرد بودند به نشانه اعتراض خود را به آتش بکشند و یک سرباز کُرد نیز در پادگان سپاه به دلیل بی‌حرمتی مسئولان نظامی به زندگی خود پایان داد.
در این ماه:
به گزارش هرانا در سندی که در وب سایت سعید حیدری طیب، نماینده کرمانشاه در مجلس منتشر شده، به صراحت قید شده است که شهروندان ایرانی پیرو آیین یارسان (اهل حق) در مراحل گزینشی رد صلاحیت میشوند. به عبارت دیگر این شهروندان ایرانی به طور سیستماتیک نمی‌توانند از سد گزینش عبور کرده و وارد دانشگاه‌ها شوند و یا به استخدام سازمان‌ها و نهادهای دولتی یا کشوری درآیند.
به گزارش اخبار اقلیتهای مذهبی ایران:به دنبال تعرض به یک جم خانه یارسان و مزاحمت و توهین به پیروان این آیین،در شهرستان شاه آباد غرب اسلام آباد کرمانشاه، عده یی از شهروندان کورد آیین یارسان در روز یکشنبه ۹ اسفند ۱۳۹۴، در جلوی بخشداری گهواره شاه آباد غرب کرمانشاه تجمعی اعتراضی برگزار کردند. در این تجمع که با حضور و همراهی یکی از فرزندان نصرالدّین حیدری،یکی از بزرگان با نفوذ آیین یارسان در غرب کشور همراه بود، تعرض و هتک حرمت به آیین یارسان محکوم شده و از مراجع قانونی و قضایی خواسته شد تا مسائل ایجاد شده به طور شفافی بررسی گردد و با عوامل ایجاد آشوب‌های اخیر بر علیه مردم کورد یارسان ،برخورد شود .
به گزارش اخبار اقلیت های مذهبی ایران به نقل ازمجموعه فعالان حقوق بشر در ایران: یونس آقایان، زندانی محبوس در زندان مهاباد که دوازدهمین سال حبس خود را سپری میکند، درخواست مرخصی خود را برای چندمین بار به مسئولین قضایی و امنیتی ارائه نموده و منتظر پاسخ ایشان و امکان استفاده از امکان مرخصی است.بنا بر همین گزارش این درخواست توسط دادگاه انقلاب و زندان تائید شده و منتظر تائید اداره اطلاعات و نیروهای امنیتی برای ارائه مرخصی به این زندانی است.یونس آقایان، زندانی محبوس در زندان مهاباد در دوازدهمین سال حبس خود همچنان برخلاف اصل تفکیک جرائم در میان زندانیان با جرائم غیر سیاسی و عقیدتی نگهداری می شود .
در این ماه، حقوق شهروندان یارسانی در موارد ذیل نقض گردید:
| گزارش آماری | ||
| جلوگیری از انجام مراسم مذهبی یا حمله و تخریب اماکن مذهبی | ۱مورد | |
| مجلوگیری از مرخصی زندانی | ۱مورد | |
مسیحیان
جمهوری اسلامی کمر به نابودی مسیحیت بسته است، واقعیتی است تلخ در مورد جفا بر مسیحیان ایران؛ مسیحیانی که به خاطر دگراندیشی و تغییر دین از سوی حکومت مذهبی جمهوری اسلامی مورد اتهام و محکومیت قرار می‌گیرند. ضرب و شتم، شکنجه و تهدید به مرگ برای مسیحیان ایرانی تبدیل به امور عادی شده است.جفا بر مسیحیان در کشورهای اسلامی رو به رشد است و روزانه مسیحیان بسیاری از سوی مسلمانان مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. در جمهوری اسلامی ایران نیز، تعداد بی‌شماری از مسیحیان به خاطر تغییر دین و فعالیت‌های مذهبی‌شان زندانی‌شده، مورد اتهام و محکومیت قرار می‌گیرند. لازم به توضیح است که جمهوری اسلامی ایران در ابتدای سال 2016میلادی در رتبه نهم رده‌بندی کشورهایی قرار گرفت که مسیحیان را به‌شدت آزار می‌رسانند. در حال حاضر بر اساس گزارش سازمان‌های مدافع حقوق مسیحیان در ایران گفته میشود تعداد زیادی از مسیحیان شناخته‌شده تنها به جرم‌هایی نظیر اقدامات بشارتی و یا آموزش و پخش انجیل در زندان به سر می‌برند و بسیاری از نوکیشان مسیحی تحت جفا قرارگرفته و با ضربات شلاق به جرم روزه‌خواری و شرب خمر در مراسم عشاء ربانی یا شکنجه و آزار در سلول خود در زندان‌های ایران مواجه شده و بعضاً حتی تحدید به مرگ شده‌اند.فشار دستگاه‌های امنیتی و قضایی بر کلیساها همچنان ادامه دارد و در ادامه سلسله محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی مسئولان امنیتی، کلیساهای تبشیری رسمی، کلیسای جماعت ربانی مرکز در تهران، کلیسای پروتستان عمانوئیل، کلیسای انجیلی پطرس واقع در تهران و … یا به‌اجبار تن به همکاری با نهادهای امنیتی و تن دادن به خواسته‌های آنان مبنی بر افشای فهرست اعضای این کلیساها به همراه سایر مشخصات ایشان من‌جمله شماره ملی، بستن درهای خود را به روی ایمان‌داران و نوکیشان مسیحی فارسی‌زبان و عدم برگزاری مراسم به زبان فارسی داده‌اند و یا به‌کل تعطیل، رهبران آنان جمهوری مانند روبرت آسریان دستگیر و با احکام غیرمنصفانه و بلندمدت مواجه شده‌اند. حتی کلیساها از پذیرش فارسی زبانان خودداری میکنند و باید مراسم خود را به زبان غیر از فارسی برگزار نمایند . صدور احکام حبس برای مسیحیان ایران همچنان ادامه دارد؛ با اینکه در قانون اساسی ایران آزادی دینی مسیحیان، کلیمیان و زرتشتیان به رسمیت شناخته‌شده ولی عملکرد حکومت در برابر تبلیغات دینی و اجرای مناسک مذهبی آنان تاکنون نشان داده است که اصول مندرج در قانون اساسی در مورد آزادی دین و مذهب و عدم تفتیش عقاید، تنها سرپوشی برای نقض حقوق اقلیتهای مذهبی و دینی در ایران بوده است. در قانون اساسی ایران مذهب شیعه جعفری تنها مذهب رسمی ایران بوده و ارگان‌های مذهبی و امنیتی حکومت ایران تبلیغ اصول و مبانی این ادیان و مذاهب را تهدیدی برای ایدئولوژی غالب حکومتی قلمداد میکنند و این مسئله یکی از عمده دلایلی است که حاکمیت به‌واسطه‌ی آن، پیروان و مبلغین مسیحیت را سرکوب و با بستن کلیسای آنان، راه را برای تبلیغات دینی این اقلیت مذهبی، سد میکند.
احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، در تازه‌ترین گزارش خود که در اکتبر 2015 منتشر گردید، متذکر شد که طبق گزارش ها، مسیحیان همچنان برای فعالیت در کلیساهای خانگی غیر رسمی مورد پیگرد قضایی قرار می گیرند به عنوان نمونه در تاریخ اول مارس 2015 ، کشیش ویکتور بت تمرز، رهبر سابق کلیسای آشوری پنطیکاستی واقع در خیدی شهرآرا تهران که در دسامبر 2014 در زمانی که در حال انجام مراسم کریسمس در منزلش بود دستگیر شدو به اتهام « تبلیغ علیه نظام » و « تبلیغ برای مسیحیت انجیلی » و « تاسیس کلیساهای خانگی » تفهیم اتهام شده بودند را تایید کرد.درپاسخ دولت ایران اعلام داشت نیازی به تاسیس کلیسای جدید نیست چون کلیساهای فعلی پاسخ گوی نیارهای اقلیت های مذهبی هستند واشاره کرد که فعالیت های کلیساهای خانگی غیرقانونی محسوب می شوند.
در این ماه:
یک گروه نظارتی بر امور مسیحیان جهان می‌گوید تعداد مسلمان‌هایی که در ایران خطر زندان و حتی مجازات مرگ را به جان خریده و به مسیحیت روی می‌آورند، رو به افزایش گذاشته است. برخی رسانه‌های آمریکا به نقل از یک مرکز مذهبی که به مسیحیان تبشیری در جهان کمک رسانی میکند، گزارش داده‌اند صدها هزار نفر در ایران به صورت مخفیانه در کلیساهای خانگی در ایران عبادت میکنند.
به گزارش تارنگار حقوق بشر در ایران فریبرز آرزم نوکیش مسیحی ایرانی با یورش نیروهای امنیتی بازداشت شده است. این مامورین پس از یورش و بازرسی منزل مسکونی «فریبرز آرزم» مقالات مسیحی و کتب مقدس و تلفن همراه وی را نیز با خود بردند، و وی را به مکان نامعلومی به گفته آنها برای پاسخ به برخی سوالات منتقل کردند که تاکنون با گذشت مدت زیادی هیچ خبری از وی در دست نمی‌باشد.
سعید عابدینی، نوکشیش مسیحی، در مصاحبه با شبکه فاکس نیوز گفته که او پس از خودداری از امضای اعترافات ساختگی، کتک خورد و در سلول انفرادی قرار داده شد. به گزارش بی بی سی، آقای عابدینی که حدود ۹ روز پس از آزادی و انتقال به آلمان، به آمریکا بازگشته گفت که پس از خودداری از امضای اعترافات برای مدتی در اوین تهران با یک زندانی القاعده هم سلولی بود و این زندانی یک بار سعی کرد او را بکشد.او در پاسخ به سوال خبرنگار فاکس که آیا شکنجه شده است گفت: «بله، یک‌بار هنگام بازجویی آنها مرا به شدت کتک زدند چون می‌خواستند چیزی را بنویسم که من قبول نکردم…. در دادگاه بودیم که قاضی در را بست و بازجوها شروع به زدن من کردند، و همان موقع بود که از شکمم خون آمد .
در این ماه، حقوق شهروندان مسیحی در موارد ذیل نقض گردید :
| گزارش آماری | |
| شکنجه ، یورش ، توهین ، تهدید و آزار و اذیت | ۱مورد |
| بازداشت و بیخبری | ۱ مورد |
| تفتیش منزل | ۱ مورد |
دراویش گنابادی
دراویش نعمتاللهی گنابادی ازجمله اقلیتهای مذهبی در ایران هستند که برخورد با ایشان در طی سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. دراویش گنابادی جمعیتی چندمیلیونی از دراویش شیعه را در سراسر ایران شامل میشوند که سبک دین‌داری صوفیانه متفاوتی با تشیع فقاهتی رهبران جمهوری اسلامی دارند و خود را جمعیتی خواهان صلح و برادری و البته غیرسیاسی می‌دانند. اعتقادات دراویش گنابادی، گستردگی پیروانشان در سراسر کشور و پیروی آنها از نظرات قطب دراویش و رهبر معنوی‌شان، دکتر نورعلی تبنده، از سوی جمهوری اسلامی تهدیدی امنیتی به‌حساب می‌آید. سابقه سیاسی و اجرایی دکتر تابنده در اوایل انقلاب و اعتبار و محبوبیت ویژه‌ای که در میان پیروانش و در جامعه دراویش دارد، بر نگرانی مقامات امنیتی افزوده است.طی سالیان گذشته حکومت ایران برخلاف تعهدات بین‌المللی خود درزمینهٔ احترام به میثاق حقوق مدنی و سیاسی و موازین حقوق بشر، ازجمله حق آزادی مذهب که شامل آزادی ابراز مذهب یا معتقدات خود در عبادات و اجرای آداب و اعمال و تعلیمات مذهبی میباشد، نه‌تنها حق برگزاری مناسک و مراسم مذهبی برای دراویش گنابادی را زیر پا گذاشته است بلکه به برخورد قضایی و امنیتی با آنان پرداخته است. بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین مشکل دراویش ایرانی رعایت نشدن حقوق شهروندی آنان است و این مشکل نه از طرف دولت کنونی بلکه از طرف تندروهای مذهبی و گروه‌های افراطی ایجاد میشود که در ساختار سیاسی حاکمیت نفوذ کرده و همچنین از طریق بعضی مراجع تقلید سر‌شناس حکومتی مانند نوری همدانی و مکارم شیرازی و… در قم حمایت میشوند.
در این ماه :
بهگزارش وبسایت مجذوبان نور اصغر کریمی، یکی از دراویش گنابادی در شهرستان سروستان استان فارس توسط نیروهای درتاری۲۵ اسفند بازداشت و به زندان عادل‌آباد شیراز منتقل شده است.بر پایه این گزارش، دادسرای شهرستان کوار این درویش ساکن شهرستان سروستان را بدون ارائه حکم قضایی فراخوانده بود که پس از مراجعه کریمی به دادسرای سروستان، دستور بازداشت و انتقالش به زندان عادل‌آباد را صادر کرد.
به گزارش سحام و به نقل از مجذوبان نور ساعتی پیش دو درویش گنابادی با نامهای ابراهیم فضلی و محمدعلی سعدی که در حادثه سال ۱۳۹۰ شهرستان کوار توسط نیروهای امنیتی مورد اصابت گلوله قرار گرفته بودند، بار دیگر دستگیر و به زندان عادل‌آباد شیراز منتقل شدند. بر اساس این اساس دادسرای کوار این دو درویش ساکن شهرستان سروستان را بدون ارایه حکم قضایی فراخوانده بود که پس از مراجعهٔ این دو به دادسرای سروستان، دستور بازداشت و انتقال آنها را به زندان عادل‌آباد صادر کرد.آقایان فضلی و سعدی در جریان غائله‌ای از سوی مراکزی که علیه دروایش نعمتاللهی گنابادی در شهرستان کوار راه افتاده بود از ناحیهٔ پا مورد اصابت گلوله قرار گرفت. با وجود اقامهٔ دعوا علیه ضاربان، مضروب به حبس و زندان محکوم شدند .
به گزارش اخبار اقلیتهای مذهبی به نقل از مجذوبان نوربعد از یکسال ۷ تن از دراويش گنابادی کوار در تبعید بسر می برند. بعد از گذشت نزدیک به یکسال همچنان هفت تن از دراويش گنابادی در تبعید به سر می برند.فروردین ماه سال ۹۴ دادگاه انقلاب شیراز با دستور تبعيد هفت تن از دراویش کوار به شهرهای محل تبعیدشان، حکم این افراد را به اجرا درآورد.بر اساس این احكام ؛آقايان محمدعلی شمشیرزن ، کاظم دهقان و حمید آرایش مادام العمر به بندرعباس، زاهدان، اهواز تبعيد و آقايان محسن اسماعیلی ، محمدعلی دهقان ، محمدعلی صادقی و ابراهیم بهرامی به مدت هفت سال به ترتيب به شهرستانهاى زابل ، دزفول، مراغه، سردشت تبعید شدند .
در این ماه حقوق شهروندان درویش درموارد زیر نغز گردید :
| گزارش آماری | ||
| تبعید | ۷مورد | |
| احضار وبازداشت و بیخبری | ۳ مورد | |
سایر اقلیتهای دینی
حاکمیت کنونی ایران و سران آن اعتقاددارند که برخی از گروه‌های مذهبی دشمنان کشور هستند، زیرا باورهای مذهبی آنها ممکن است وفاداری به‌نظام را دچار چالش کنند و به بهانه حفظ امنیت سیاسی، سرکوب فعالیت‌های مذهبی را سرلوحه عناد با ادیان دیگر را قرار داده‌اند.
در این ماه:
نسرین ستوده، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر در گفتگو با تلویزیون فارسی زبان اینترنتی دُرّ موارد نقض حقوق قانونی و انسانی محمدعلی طاهری و رفتارهای ناعادلانه دستگاه قضایی با این اندیشمند ایرانی را برشمرد.وی با تحت شکنجه خواندن شرایط محمدعلی طاهری طبق کنوانسیون بین المللی منع شکنجه و رفتارهای تحقیرکننده، اعمال این رفتارهای خشونت آمیز و اجحاف به یک اندیشمند و معلم را عامل طبیعی برانگیختن واکنش دوست داران او و اقدام آنها به اعتراض و کنش های مدنی دانست و مسیر شاگردان محمدعلی طاهری در اعتراض به حکم ناعادلانه وی را “صحیح و قانونی” خواند.این فعال حقوق بشر، حمایت از اقدامات مدنی شاگردان محمدعلی طاهری برای جلوگیری از اجرای حکم ناعادلانه وی را وظیفه تمام فعالان حقوق بشر دانست و با اظهار امیدواری از نتیجه این اقدامات، آن را تنها راه مطالبه قانونی حقوق این معلم در بند خواند.
به گزارش اخبار اقلیتهای مذهبی ایران :در اقدامی اضطراری و فوری , عفو بین الملل خواهان آزادی فوری و بی قید و شرط آقای طاهری از مقامات ایران شده است.در این اقدام اشاره به اعتصاب غذای استاد طاهری شده است و این که بایستی در دسترس ایشان پزشک متخصص و متعهد به اصول و قوانین پزشکی قرار گرفته شود.همچنین عفو بین الملل خواهان بازدید افرادی بی طرف از آقای طاهری می باشد و تحقیق در رابطه با نگهداری ایشان در حبس انفرادی طولانی مدت, زیرا نگهداری افراد بطور طولانی مدت در سلول انفرادی نقض آشکار ممنوعیت شکنجه و بدرفتاریست. و مسببین بایستی دادگاهی شوند.
به گزارشخبرگزاری هرانا ارگان فعالان حقوق بشر در ایران منابع نزدیک به گروه عرفان حلقه می‌گویند دو تن از هواداران محمدعلی طاهری در کرج بازداشت و به زندان رجایی شهر منتقل شده‌اند.یکی از منابع نزدیک به این گروه گفت که مسعود مهدویان و مسلم همتی، روز گذشته حین نصب پوسترهایی در حمایت از محمدعلی طاهری در کرج بازداشت و به زندان رجایی شهر منتقل شده اند.
به گزارش سایت نجات با حلقه یکی از مربیان عرفان حلقه در کرج در تاریخ ۱۲ اسفند ۹۴ دستگیر شده است و قاضی حسینی در شعبه یک دادگاه انقلابکرج از آزادی وی ممانعت می کند.به گزارش سایت نجات با حلقه، این مربی عرفان حلقه پس از دستگیری به زندان فرستاده شده و مبلغ یکصد میلیون تومان برای قرار وثیقه وی در نظر گرفته می شود.به گفته یک منبع آگاه در حالی که خانواده وی در سکوت خبری و با همکاری با مقامات قضایی، وثیقه مورد نظر را تامین می نمودند، قاضی پرونده مرتبا با بهانه تراشی وثیقه ها را یکی پس از دیگری رد نموده است.سرانجام قاضی حسینی پس از مراجعه پی در پی خانواده و نزدیکان این شاگرد محمدعلی طاهری، در اقدامی کاملاً غیرقانونی، میلغ قرار وثیقه متهم را به یکصد میلیارد و پانصد میلیون تومان افزایش می دهد.
سریال تمدید بازداشت های غیرقانونی محمدعلی طاهری ادامه دارد. دوره محکومیت این اندیشمند ایرانی هجدهم بهمن به پایان رسیده بود اما با اعمال فشار بازجوهای اطلاعات سپاه تا هجدهم اسفند تمدید شد.ضابطین امنیتی در اقدامی جدید، عامل تمدید قرار بازداشت موقت محمدعلی طاهری تا ۱۸ فروردین ۹۵ شده اند. گویا اقدامات غیرقانونی که علیه این آزاداندیش ایرانی انجام می شود، پایانی ندارد.تمدید مجدد قرار بازداشت محمدعلی طاهری در حالی انجام می شود که هیچ توضیحی در خصوص علت این اقدام غیرقانونی، به وکلای پرونده و خانواده این زندانی عقیدتی ارائه نشده است .
به گزارش سهام نیوز حجت‌الاسلام مجید جعفری‌تبار نوه شهید آیت‌الله محمد صدوقی و مفسر و قاری قرآن کریم در اعتراض به سخت گیری‌های ظالمانه و عدم رسیدگی مناسب از سوی مسئولان قوه قضائیه، حدود سه هفته است که دست به اعتصاب غذا و دارو زده است.صفحه اینستاگرامی منتسب به «مجید جعفری تبار» با اعلام اعتصاب غذای این روحانی نوشته که «جعفری‌تبار و خانواده وی از آغاز پرونده سازی، پخش شایعات و اتهامات ناروا، برخوردی بزرگوارانه نشان داده‌اند اما متاسفانه شرایط بدتر شده و فشارها افزون گردیده است .
در این ماه، حقوق این دسته از شهروندان در موارد ذیل نقض گردید:
| گزارش آماری | ||
| شکنجه ، یورش ، توهین ، تهدید و آزار واذیت | ۲ مورد | |
| بازداشت و بیخبری | ۲ مورد | |
| اعتصاب (غذایا امتناع از درمان) | ۲ مورد | |
| جلوگیری از آزادی زندانی با توجه به اتمام محکومیت
|
۱مورد | |
آخرین دیدگاه‌ها