فرستنده: احسان فتاحی Ehsan Fatahi
وجود مهد کودک در زندان برای کودکانی که در محیط تنگ و تاریک یک دخمه زندگی می کنند ضرورت دارد. شاید برای آن کودکانی که در کنار پدر و مادرانشان زندگی می کنند این مساله چندان مهم نباشد، اما در مورد کودکانی که باید در شرایط سخت زندان سر کنند مهدکودک عاملی برای جدا شدن آنها از سایر زندانیان و مجرمان است که قانون هم بر آن تاکید کرده است.
با وجود این، موضوع تاسیس مهدکودک در زندان ها محل بده بستان های مسئولان و اختلاف نظرات شده است. در آخرین اظهار نظر در این زمینه، محمد نفریه، مدیرکل امور کودکان و نوجوانان بهزیستی گفته است: « مجوز تاسیس مهدکودک در زندان ها صادر نخواهد شد، زیرا جای کودک زیر هفت سال در زندان نیست.» جای کودک زیر هفت سال در زندان نیست ولی حدود ۴۰۰ تا ۴۳۰ کودک زیر هفت سال در کل کشور به همراه مادران خود در زندان ها زندگی می کنند.
بعد از اظهار نظر یک مقام مسئول در بهزیستی درباره عدم صدور مجوز برای مهد کودک در زندان که آب پاکی را روی دست همه می‌ریخت، با فاطمه دانشور،رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر تهران در باره شرایط نگهداری کودکان در زندان های ایران به گفت و گو نشستیم.
دانشور به بازدیدهای خود از زندان های کشور و بند زنان اشاره کرده و می گوید: «در حالی که برای توانمندسازی زنان زندانی و آموزش مهارت های مختلف به آنها در زندان ها اقدامات خوبی صورت گرفته و زنان زندانی در حین مهارت آموزی می توانند درآمد مالی هم در زندان داشته باشند، مساله آزار دهنده در همه این بازدیدها وضعیت نگهداری کودکان در زندان ها بود که به نظر من هنوز به این مساله به اندازه کافی توجه نشده است.»
این عضو شورای شهر ادامه می‌دهد: «در کنار بند مادران و کودکان که کودکان زیر دو سال زیادی با مادران خود در آنجا هستند، سایر کودکان زندانی در بندهایی زندگی می کنند که افراد مختلف با جرایم مختلف در آنها حضور دارند.»
دانشور به جرایم این افراد اشاره کرده و می گوید: «از بدهکاری اقتصادی تا قتل و مشکلات اخلاقی در میان این زندانیان وجود دارد و بنابراین حضور کودک در کنار این همه مجرم برای خود کودک نیز خطرآفرین است.
در این بازدید ها من ضرورت تاسیس مهدکودک را احساس می کردم تا حداقل برای ساعاتی این کودکان از این محیط بی نشاط جدا شوند.» او در ادامه می گوید: «فضای بند زنان شاد نیست، داخل پنجره‌ای نیست و هوای بیرون را ندارد. در محوطه زندان هم فضای سبز و هیچ ادواتی برای بازی کودک نیست و این یکی از ضروریاتی است که باید به آن توجه شود.»
خیران حاضرند مهدکودک بسازند
البته در همه استان ها کودکان در زندان نیستند و برای مثال در استان زنجان هیچ کودکی در زندان نیست، اما در بسیاری از شهرها و استان ها کودکان در کنار مادران خود در زندان ها هستند.
برای مثال در استان کرمانشاه ۷۳ کودک تا پنج سال در مهدکودک زندان نگهداری می‌شوند. در ایران براساس تبصره ماده ۶۵ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب ۱۳۸۰ رئیس قوه‌قضائیه با اصلاحات و الحاقات ۱۳۸۹ آمده است که: «زندانیان زن می‌توانند اطفال خود را تا سن دو سال تمام به همراه داشته باشند. روسای زندان‌ها می‌توانند در هر زندانی نسبت به تفکیک و جداسازی اطفال دو سال تا شش سال در محل مجزا (مهد کودک) اقدام یا نسبت به انتقال اطفال موصوف به بهزیستی یا موسسات نگهداری اطفال مبادرت کنند.»
حتی در قانون هم برای جداسازی کودکان از سایر زندانیان تمهیداتی در نظر گرفته شده است و این اصلا به معنای آن نیست که مهدکودک -که قانونگذار در این تبصره به آن اشاره کرده- امری فانتزی و غیرضروری بوده که صرفا برای سرگرمی طفل در محیط زندان بنا می شود.
با وجود این، از سال ۸۰ که این قانون در کشور اجرا می شود هنوز هم برخی مسئولان مخالف اجرای بخشی از آن در مورد تاسیس مهدکودک در زندان هستند. در همه زندان های کشور بخش هایی که زنان باردار و شیرده و کودکانشان نگهداری می‌شوند، بندهایی جداست.
اما در مورد کودکان بالای دو سال که اتفاقا بحث تاثیرپذیری رفتاری در مورد آنها بیشتر مطرح است این جداسازی وجود ندارد و در بسیاری از زندان ها کودکان بالای دو سال در کنار مادران خود و نه در بندی مجزا نگهداری می شوند.
رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر در این باره می گوید: “ساخت مهدکودک خیلی سنگین نیست و هیچ هزینه زیادی هم لازم نیست صرف این مساله شود، زیرا خود خیران در صورتی که مسئولان موافقت کنند حاضرند این هزینه ها را تقبل کنند”.
محیطی ناامن برای کودک زیر ۷ سال
همه کودکان از سه سالگی رشد روانی و اجتماعی خود را آغاز می کنند. از سه سالگی کودک یاد می گیرد با محیط خود ارتباط برقرار کند و هر چیزی را که می بیند و می شنود منعکس می کند.
حتی اهمیت محیط و یادگیری از بعد از دو سالگی کودک آن‌قدر زیاد است که مسائلی مانند نظم و صحبت‌کردن را یاد می گیرند و این بخش مهمی از فرایند رشد روانی اجتماعی افراد محسوب می شود. کودکی که در محیط زندان و در اطراف کسانی زندگی می کند که صرف نظر از بزهکاری نوعی ناامیدی و فقدان نشاط و انگیزه را تجربه می‌کنند و از همه مهم تر از خود و زندگی شان، راضی نیستند، از این شرایط تاثیر می پذیرد.
در کنار اینها بحث امنیت و همچنین بهداشت نیز در مورد کودکان زندانی بسیار مهم است و نمی توان منکر این مساله شد. حتی در حالتی که مادر هم بیماری واگیرداری نداشته باشد این به منزله آن نیست که سایر هم‌بندی‌ها و زندانیان دیگر هم سالم باشند.
در کنار بیماری های خاص مانند ایدز و هپاتیت که برخی از زندانیان کشور به آنها مبتلا هستند، بیماری های ساده مانند بسیاری از بیماری‌های پوستی و گوارشی واگیردار در میان زندانیان شایع‌تر است و احتمال ابتلا به این امراض برای کودک زیر هفت سال نیز بیشتر است.
امنیت هم نکته مهم دیگری است که نمی توان از آن غافل شد، زیرا درست است که در تمام محیط زندان امنیت وجود دارد، اما قرار دادن کودک در کنار افرادی که ممکن است جرم کودک آزاری هم یکی از جرایمشان باشد، کاری عقلانی نیست.
رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر در پاسخ به اینکه چرا نباید کودک در زندان باشد، می گوید: «نمی توانیم الزام کنیم و بگوییم کودکی در زندان نباشد، زیرا بسیاری از مادران ترجیح می‌دهند تا دو سالگی حداقل کودکشان در کنارشان باشد تا با شیر خودشان تغذیه کند و بعد از این دو سال هم مادر راضی نمی شود کودکی را که به بودنش خو گرفته رها کند.
مادری که دوران بارداری خودش را در زندان سپری کرده و صلاحیت روان دارد که کودکش در کنارش باشد هیچ جا برای کودک بهتر از آغوش مادر نیست و ما باید شرایطی را فراهم کنیم که کودک در کنار مادرش باشد.»
دانشور می‌افزاید: «کودک به دلیل جرم مادر باید در کنارش باشد. این وظیفه ماست که شرایط را به سمتی ببریم که حضور کودک در کنار مادر و سایر زنان زندانی با کمترین هزینه باشد.»
مددکاری در زندان‌ها فعال‌تر شود
شاید نه گزینه بودن در زندان و نه حتی سپرده شدن به بهزیستی هیچ یک گزینه مناسبی برای کودکانی که مادر زندانی دارند، نباشد. بهترین و ضروری‌ترین راه، ایجاد تسهیلاتی برای آزادسازی این مادران و کاهش محکومیت‌هاست، در حالی که این مساله در حد یک آرزو مانده که خیران باید برای عملی کردن آن آستین همت را بالا بزنند، حداقل باید محیط زندان را برای کودک بهتر کرد.
دانشور در ادامه به اقداماتی که در شورای شهر برای آزادسازی مادران زندانی انجام داده اشاره کرده و می گوید: من سال گذشته خواستم مصوبه ای را به شورای شهر ببرم که تا سقف دو میلیارد تومان به آزادسازی زنان زندانی که به دلیل مشکلات مالی غیرعمدی در زندان بودند، کمک شود.
او به بازدیدهایش از زندان زنان اشاره کرده و می افزاید: در صحبت با تعداد زیادی از این زنان متوجه شدم بسیاری از آنها قربانی هستند؛ قربانی همسران یا پدران خود برای امضا کردن پشت سفته.
در مورد زنانی که مواد مخدر حمل می کنند هم بسیاری از آنها قربانی شده اند و باز از آن مادر بدتر وضعیت آن کودکی است که بیش از همه قربانی است. دانشور با بیان اینکه این کودکان حق کودکی دارند و نباید از تخصیص حداقل ها برای این آنها شانه خالی کرد، در ادامه به موضوع مهم مددکاری زندان ها اشاره کرده و می گوید: “بین زنان زندانی هم باید تفکیک قائل شد. بسیاری از این زنان جایی را ندارند و کسی را ندارند که پیگیر کار آنها باشد، درحالی که برخی دیگر هم خانواده و وکلایی دارند که در بیرون زندان کار آنها را پیگیری می کنند و همین کمک خیران را اندکی سخت می کند. او بر لزوم فعال شدن و تقویت مددکاری زندان ها و در اولویت قرار گرفتن کودکان توسط آنها تاکید می‌کند”.خبرگزاری هرانا ـتاریخ : ۱۳۹۵/۰۴/۳
آخرین دیدگاه‌ها