زیرپوست شهر؛ زندگی با طعم فقر سهم کودکان حاشیه‌نشین تبریز!

 گسترش حاشیه‌نشینی و مهاجرت‌های بی‌رویه از روستاها، ‌ناکافی بودن طرح‌ها و اقدامات دولتی و مشارکت محدود تشکل‌ها و سازمان‌های غیردولتی و مردم نهاد در حوزه آسیب‌های اجتماعی از مهم‌ترین مولدهای ناهنجاری‌های اجتماعی در کلانشهرها است.

کلانشهر تبریز یا بنا به ادعای مدیران شهری، جهانشهر تبریز! نیز از این قاعده مستثنی نبوده و افزایش روزافزون جمعیت و گسترش جغرافیایی تبریز در کنار عدم توازن توسعه شهری باعث شده نزدیک به 500 هزار نفر حاشیه‌نشین به‌صورت کاملا نامناسب، در خانه‌هایی غیرایمن در این کلانشهر زندگی کنند.

ساکنان حاشیه‌نشین‌ها در تبریز جای دوری نیستند، همین جا در چند قدمی ما خانه و کاشانه دارند، البته نه خانه‌های گرانیتی و مرمری! بلکه خانه‌های آجری و بعضا گلی، کوچک و محقر! که در دامنه کوه‌های سر به فلک کشیده عینالی نزدیک گسل‌های تبریز بنا شده‌اند!

خانه‌هایی که اگر گردشگران خارجی در آستانه تبریز 2018 از بالای اتوبان پاسداران! نظاره‌گر شهر تبریز باشند بهترین ظرفیت برای جذب گردشگر و توریست‌های خارجی می‌تواند باشد!

خانه‌هایی که بعضی از آنها آشپزخانه، حمام و توالت مشترک دارند!

خانه‌هایی که هر لحظه امکان دارد سقف هایش با تمام دردها و خاطرات غم انگیز زندگی، آواری بر سر ساکنانش شوند!

حاشیه‌نشین‌هایی که همواره در حاشیه بوده‌اند و حاشیه نشینی جرم آنها شده است! و به همین دلیل سال‌های متمادی است که از داشتن بسیاری از امکانات اولیه محروم‌اند.

ترک‌ تحصیل، اعتیاد و انواع آسیب‌های اجتماعی بر آینده کودکان این مناطق سایه افکنده است. این کودکان از زندگی در این شرایط خشنود نیستند بلکه مجبورند!

کودکانی که بچه شهر اولین‌ها هستند اما با تبریزی‌ها و بریز و بپاش‌های بسیاری از محلات بالای شهر تبریز فاصله زیادی دارند!

با کودکان دیجیتالی بالاشهری‌ها که این روزها عمرشان در فضای مجازی می‌گذرد از زمین تا آسمان فاصله دارند!

کودکانی که بعضی از آنها بوی نان می‌دهند! و در همین دوران کودکی در کوچه پس کوچه‌های شهر با دست‌های کوچک پینه بسته نان آور خانواده‌هایی شدند که اکثر والدین‌شان در چنگال اعتیاد به دام افتاده‌اند!

کودکانی که از کودکی قناعت را یاد گرفته و تمرین می‌کنند! به داشته‌های ناچیزشان شکر می‌کنند!

بسیاری از آنها مثل خیلی از کودکان آرزوی داشتن لباس‌های زیبا و گرم در این روزهای سرد پاییزی دارند اما هیچ وقت به زبان نمی آورند! زیرا از مشکلات مالی و وضعیت اسفناک خانواده‌هایشان با خبرند! با همین سن کودکی می سوزند و می‌سازند!

کودکانی که به خاطر مشکلات مالی از رفتن به مدرسه هم باز مانده‌اند! بسیاری از این کودکان با غیرت‌های کودکانه خود، دوشادوش بزرگ‌ترها، از همین کودکی در کوچه‌ها و معابر شهر کار می‌کنند! بچه‌هایی که به آنها کودکان کار می‌گویند، از گل فروشی گرفته تا پاک کردن شیشه‌های ماشین‌های شاسی بلندی که قدشان به شیشه‌های آنها هم نمی‌رسد! کودکانی که با شکم‌های خالی و گرسنه وزن سیری مردمانی را وزن می کنند که هیچ توجهی به آنان نداشته و بی اعتنا از کنارشان رد می‌شوند!

امروز سهم کودکان، نوجوانان و جوانان حاشیه‌نشین چیزی نیست جز زندگی با طعم فقر!

 شاید خیلی‌ها معتقد باشند که گفتن این وقایع چه دردی دوا می‌کند؟! آنها که باید بدانند، می‌دانند! و یا به عبارتی بیدار کردن کسی که خود را به خواب زده! با بیدار کردن کسی که خوابیده متفاوت است!

زندگی زیر پوست شهری حاشیه‌نشینان گفتنی‌های زیادی دارد! تا زمانی که با آن‌ها هم صحبت و هم نشین نشوی، نمی‌توانی درکشان کنی!

مدیران شهری نباید اجازه تشکیل این مناطق را می‌دادند، حال که این مناطق شکل گرفته، باید همه برای توانمندسازی آن تلاش کنند.

در اکثر موارد نهادهای ذیربط به انکار این مناطق می‌پردازند! و یا با برجسته کردن عناوین پیشینیان شهر که داشته‌های فعلی ما نیست بلکه عناوینی است که در گذر زمان کسب شده و اکنون سرابی بیش نیست! این مناطق را در حاشیه اخبار شهر قرار می‌دهند، در نتیجه آتش زیر خاکستر در این مناطق شکل گرفته و به محلی امن برای بزه و جرم تبدیل می‌شوند! که این موضوع هم امنیت مناطق حاشیه‌نشین و هم امنیت کل شهر را تهدید می‌کند!

عدم استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های مردم نهاد برای حل معضلات فرهنگی و اجتماعی ناشی از حاشیه‌نشینی همواره مورد غفلت مسئولان قرار گرفته است.

اگر امروزه مشاهده می‌کنیم بسیاری از کشورهای توسعه یافته و پیشرفته توانسته‌اند بر معضلاتی نظیر حاشیه‌نشینی غلبه کنند به دلیل استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل مشارکتی عموم مردم و توجه به نقش اصلی و مهم مردم و بالا بردن مسئولیت‌پذیری ایشان در حل معضلات فرهنگی و اجتماعی است.

در این زمینه گذری کوتاه به یکی از محلات حاشیه‌نشین تبریز یعنی «ایده‌لو» کردیم تا از نزدیک شاهد فعالیت یک انجمن حقوق کودک باشیم و در این بین گفت‌وگویی با حنیفه نوحه‌خوان مدیرعامل منتخب انجمن دوستداران حقوق کودک کردیم که در ادامه می‌خوانید.

حنیفه نوحه‌خوان مدیرعامل منتخب انجمن دوستداران حقوق کودک تبریز در گفتگو با خبرنگار فارس با اشاره به سابقه تاسیس انجمن گفت: این انجمن سال 84 مجوز فعالیت خود را از استانداری اخذ کرده است و طرح تاسیس آن توسط فعالین حوزه کودک که اهل تبریز و ساکن تهران بودند داده شده بود که خوشبختانه این امر تحقق یافت.

وی گفت: این موسسه به صورت هیات مدیره‌ای اعم از اصلی و علی البدل به‌صورت هفت نفر اداره می‌شود که این هیات مدیره توسط اعضای انجمن هر دو سال یک بار انتخاب می‌شوند، اعضای انجمن حدود 60 نفر می باشد که داوطلبان بعد از پر کردن فرم درخواست عضویت و موافقت هیات مدیره، عضو انجمن می‌شوند.

نوحه‌خوان افزود: افراد تحت حمایت انجمن حدود 180 نفر هستند که 150 نفر  آن دختر و 30 نفر مابقی پسر هستند، بازه سنی این کودکان نیز مابین 6 تا 15سال است که اکثرا بد سرپرست یا تک سرپرست هستند.

مدیرعامل منتخب انجمن دوستداران حقوق کودک گفت: این انجمن فقط دارای یک ساختمان سه کلاسه است که به دلیل محدودیت مکانی در هر ساعت درسی سه کلاس برگزار می‌شود، مواردی که در کلاس‌ها بخصوص در فصل تابستان به عزیزان آموزش داده می‌شود به 3 دسته 1. حرفه آموزی 2. تفریحی 3. تقویتی تقسیم می‌شوند.

وی تصریح کرد: متاسفانه فرهنگ حاکم بر منطقه اینگونه حکم می‌کند که ازدواج‌ها بسیار زود هنگام صورت پذیرد و سعی انجمن این است که حدالمقدور جلوی این امر را بگیرد یا حداقل با برگزاری چنین کلاس‌هایی(مانند حرفه آموزی)  بتوانند امرار معاش کنند.

نوحه‌خان خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات گریبانگیر کودکان افت شدید تحصیلی‌شان می‌باشد، ما در اینجا بابت کلاس‌ها هیچ وجهی دریافت نمی‌کنیم، چون مربیان از ما وجهی دریافت نمی‌کنند، مربیان ما ثابت نیستند، اکثر مربیان دانشجویانی هستند که داوطلبانه به انجمن مراجعه می‌کنند و در بازه‌ای از زمان ما را یاری می‌کنند، عده‌ای از مربیان هم ثابت هستند و همواره یاریگر انجمن هستند.

نوحه‌خوان در ادامه با اشاره به اهمیت حقوق کودکان گفت: تمام فعالیت‌های انجمن فرهنگی، اجتماعی، غیردولتی، غیرسیاسی و غیرانتفاعی است و انجمن با توجه به قوانین داخلی کشور و با نگاهی ژرف به پیمان نامه حقوق کودکان سعی در آشنایی عامه مردم علی‌الخصوص مربیان و معلمانی که با کودکان سر و کار دارند؛ فعالیت می‌کند.

این فعال اجتماعی افزود: شاید عده‌ای فکر می‌کنند آشنایی با حقوق کودک و یا پیمان‌نامه یک امر تزئینی است در حالی که اصلا اینطور نیست، پیمان‌نامه یکی از اساسی‌ترین مباحثش اصول تربیتی کودکان است، بزرگسالان امروز کودکان دیروز هستند، یعنی من و شما زمانی کودکانی بودیم که با یکسری اصول تربیتی پرورش یافته‌ایم.

ای بسا گاها ناآگاهانه قربانی این اصول تربیتی شده‌ایم، در بهترین حالت ممکن احتمال دارد فرد به موضوع پی برده و با توجه به اینکه چه هست و آنچه باید باشد، سعی خواهد کرد ناخالصی ها درون خود را صیقل دهد و این فرد قطعا در آینده فردی تاثیر گزار بر جامعه خواهد بود.

نوحه‌خان گفت: متاسفانه بعضا افرادی به این جمع‌بندی نمی‌رسند و این ناآگاهی را نسل به نسل به آیندگان انتقال می‌دهند، باید توجه کنیم که آینده هر جامعه‌ای در گرو پرورش نسل کودک و جوان آن جامعه است از این رو کیفیت آموزشی از اهمیت بسزایی برخوردار است و این یک اصل است که کودکان امروز لاجرم شهروندان و رهبران آینده ما هستند.

این فعال حقوق کودک با اشاره به حوزه فعالیت و اهداف انجمن گفت: احتمال دارد عموم مردم و بسیاری از متخصصین بر این عقیده باشند که حقوق کودک همان اصول و قواعد کاربردی است که در محاکم قضایی بکار می‌رود در حالی که حقوق کودک سخن از اصول تربیتی و مهارت های فرزندپروری بر اساس مفاهیم جامعه شناختی و روان شناختی است که در طول سالیان دراز اندیشمندان حوزه تربیت اعم از روانشناسان، جامعه‌شناسان، حقوقدانان و… جهت بهره‌مندی فرزندان کره زمین از آن اصول بنیادی، موارد مهم را تدوین کرده‌اند.

نوحه‌خوان در ادامه گفت: این پیمان نامه در 20 نوامبر 1989 برابر با 29 آبان 1368 با عنوان کنوانسیون حقوق کودک در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید و جمهوری اسلامی ایران در سال 1372 به این کنوانسیون پیوست، من خواهشمندم هیچ کس این سند را یک سند وارداتی نداند چرا که سند مذکور مفاهیمی دارد که دغدغه تمام ژرف اندیشان حوزه انسان است.

نوحه‌خوان بنیادی‌ترین و اصلی‌ترین هدف انجمن را طبق اساسنامه ترویج حقوق کودک(موضوعات تربیتی) بر پایه مجوزهای قانونی داخلی، آموزش حقوق کودک به معنی اخص(آشنایی عموم مردم با برگزاری کارگاه‌های حقوق کودک) و آموزش مهارت‌های فرزند پروری برشمرد و گفت: آموزش مهارت های زندگی، ارایه خدمات مشاوره به خانواده ها در ارتباط با مسائل تربیتی کودک، ترویج کتاب خوانی، برگزاری کلاس های آموزشی و تقویتی در سایه تشکیل خانه کودک به صورت خودجوش، تشکیل اتاق کودک و مادر برای کودکان زیر 9سال، یاری نمودن کودکانی که توانایی تحصیل کردن دارند ولی به هر دلیل نتوانسته‌اند ادامه تحصیل دهند، احترام به هم نوع، مسئولیت مندی، پرداختن به یکی از مسائل روز کشور مسئله محیط زیست و کمبود آب از جمله موضوعاتی است که انجمن تلاش می‌کند به کودکان آموزش دهد.

وی در ادامه گفت:مهم‌ترین دغدغه انجمن طبق اساسنامه فعالیت‌های پژوهشی در خصوص لوایح و طرح‌های مرتبط با کودکان است که با انتقال این مطالب به مسئولان امر از آنها خواهیم خواست این مسائل را حل کنند.

این فعال اجتماعی با اشاره به مشکلات این انجمن و همچنین در توضیح انتشار خبر عدم وجود نظارت بر مربیان داوطلب که در خبر 17 مهر امسال در خبرگزاری فارس منتشر شده بود، گفت: چنین افرادی به‌عنوان عضو فعال انجمن وجود نداشتند و اگر فردی خود را به این انجمن منتسب کند، نه تنها انجمن دوستداران حقوق کودک بلکه هیچ سازمان مردم نهادی قوه قاهره و رصدی جهت شناسایی اینچنین موضوعاتی ندارند و اگر چنین باشد انجمن‌ها از اهداف اصلی خود غافل خواهند ماند. اما هیات مدیره جدید انجمن جهت جلوگیری از ورود افراد غیرحرفه‌ای در عضوگیری اعضا و داوطلبین مدرس نهایت دقت نظر را بکار برده طوری که فرد درخواست دهنده عضویت پس از  تصویب هیات مدیره به‌عنوان عضو شناخته خواهد شد.

وی افزود:همچنین مقرر شده از این پس تمام مربیان از مراجع ذیصلاح استعلام شوند تا آموزش‌های نامربوط و غیردرسی ارائه نشده و از ورود و دخالت افراد غیرمسئول به این مجموعه جلوگیری به عمل آید.

نوحه‌خوان ادامه داد: گفتن این نکته ضروری است که عده‌ای گمان می‌کنند این انجمن یک انجمن خیریه است، در حالی که طبق اساسنامه این موسسه خیریه نیست (خیریه به معنای ارائه خدمات رایگان معیشتی) مهم‌ترین دلیل این است که اگر انجمن وقت خود را صرف مسائل خیریه کند از هدف اصلی خود باز خواهد ماند، از این رو از تمام انجمن‌ها و موسسات خیریه دعوت می‌کنیم تا در کنار ما شعبه‌ای تاسیس کنند تا همزمان با برآوردن نیازها و دغدغه‌های معیشتی عزیزان از هدف اصلی انجمن نیز باز کنیم.

وی از تمام مربیان تربیتی علی الخصوص مددکاران اجتماعی، جامعه پزشکی و حقوقی، روانشناسان و جامعه‌شناسان دعوت به همکاری می‌کنیم تا نقیصه کمبود مددکار در این انجمن هر چه سریعتر جهت ارایه خدمات برطرف شود. خبرگزاری فارس۹۵/۰۸/۱۷