در حالی که برخی گزارش‌ها حکایت از وجود بیشتر از بیست نوع مدرسه در ایران دارد، مهدی نوید ادهم، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش آن را رد کرده و با اشاره به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش گفته که “به دنبال مدیریت و کاهش تنوع مدارس هستیم.”
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که در سال ۱۳۹۰ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است، بسیار کلی است و بر اساس چشم انداز سال ۱۴۰۴ نوشته شده که ایران باید به “جایگاه اول اقتصادی، علمی وفناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی انقلابی، الهام بخش جهان اسلام همراه با تعاملی سازنده و موثر در عرصه روابط بین‌الملل” برسد.
در این سند هیچ اشاره مشخصی به ترکیب و نوع مدارس نشده است ولی آقای نوید ادهم به خبرگزاری دانشجویان ایران گفته است: “در سند تحول بنیادین اصل بر عدم تفکیک و جداسازی دانش اموزان است و فرض بر این است که دانش آموزان با ویژگی‌های مختلف در یک کلاس و در یک مدرسه درس بخوانند.”
- فروش سئوالات امتحانات نهایی در ایران؛ جعلی یا واقعی؟
- زبان فارسی به عنوان درس اختیاری در مدارس ترکیه تدریس می‌شود
- هنر یا تفنن: آموزش سینما در مدارس ایران
- توزیع شیر رایگان در مدارس ایران ‘متوقف شده است’
به گفته دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش، “اصل بر عدم تفکیک است و اگر مدارس ویژه‌ای وجود دارد باید در حداقل ممکن باشد.”
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که در اسفند سال گذشته منتشر کرد، با انتقاد از تنوع مدارس در نظام آموزش و پرورش، وضعیت فعلی را یک نوع “سردرگمی” توصیف کرد که در آن “اصل رعایت عدالت آموزشی” زیر سئوال رفته است.
این مرکز وابسته به مجلس می‌گوید که نگاه اقتصادی به آموزش باعث شده تا “نابرابرهای ناعادلانه” در جامعه تقویت شود زیرا “فرصت‌های نابرابر در مدرسه، به فرصت‌های نابرابر در دسترسی به آموزش عالی و سپس به فرصت‌های نابرابر در دسترسی به مشاغل منجر شده و نابرابری از نوع تبعیض را در نظام اجتماعی نهادینه می‌سازد.”
در سال‌های پیش از انقلاب گرچه به مدارس دولتی و ملی تقسیم می‌شد اما محتوی دروس و کتاب‌های درسی آنها یکسان بود و تنها در برنامه‌ها و شیوه‌های آموزش تفاوت‌هایی وجود داشت.
در سال‌های بعد از انقلاب وجود مدارس ملی یا همان خصوصی “نمادی از وجود تبعیض و نابرابری قلمداد می‌شد” اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که اکنون بعد از نزدیک به چهار دهه بعد از انقلاب بیش از بیست نوع مدرسه در درون نظام آموزش و پرورش رسمی ایران وجود دارد.
مرکز پژوهش‌های مجلس درباره این مدارس می‌نویسد که “تقسیم بندی‌ها از مرز تقسیم بندی‌های درآمدی و پایگاه اقتصادی خانوادها فراتر رفته و به تقسیم بندی‌های منزلتی و تقسیم بندی بر پایه قدرت و تفاوت گروه‌های اجتماعی نیز سرایت کرده است.”
مدارسی نظیر شاهد، تیزهوشان، ایثارگران، وابسته به دستگاه‌ها، هیات امنایی، نمونه مردمی، عشایری، شبانه روزی، خارج از کشور، بزرگسالان، قرانی، غیر دولتی، دولتی، استثنایی، ورزش، آموزش از راه دور و هوشمند نمونه‌هایی از مدارس فعال در ایران هستند.
حق نشر عکسMEHRدانش آموزان ویژه
برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس این است که چهار میلیون دانش آموز در مدارسی غیر از مدارس عادی دولتی درس می‌خوانند این یعنی نزدیک به یک سوم از دانش آموزان کشور در مدارس ویژه درس می‌خوانند.
به عقیده کارشناسان این مرکز وابسته به مجلس، “برخورداری از فضا و امکانات آموزشی بیشتر با صرف پول بیشتر (شهریه) که طبعا به خانواده‌هایی با درآمد بالا تعلق دارد، نوعی تبعیض به حساب می‌آید.”
البته در این میان بر سر مدارس تیزهوشان اختلاف وجود دارد و برخی از وجود چنین مدارس دفاع می‌کنند و برخی معتقدند این مدارس، آسیب‌هایی به دانش آموزان تیزهوش وارد می‌کند و علاوه بر آن خود کم بینی را در دانش آموزان عادی افزایش می‌دهد.
دبیر کل شورای عالی آموزش پرورش می‌گوید :” تنها کسانی که به مفهوم دقیق کلمه تیزهوش هستند و از بهره هوشی بسیار بالا برخوردارند، در این مدارس تحصیل کنند.”
به گفته آقای نوید ادهم تا سال ۱۴۰۰ برنامه‌ای برای “حذف مدارس تیزهوشان نیست اما قطعا این مدارس کنترل و مدیریت خواهند شد و تعداد اندکی از دانش آموزان تیزهوش واقعی خدمات ویژه دریافت خواهند کرد.”
به این ترتیب به نظر می‌رسد این مدارس دستکم تا سال چهار سال دیگر به شکل فعلی با اندک تغییراتی به کار خود ادامه خواهند داد اما آنطور که دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش گفته ” متاسفانه در سال‌های گذشته به دلایل مختلف مدارس را تفکیک کردند که این امر می‌تواند انسجام اجتماعی و ملی را دچار آسیب کند. باید در راستای اجرای این سند ( سند بنیادین آموزش و پرورش) این مدارس را با شیب ملایم و به هم پیوسته و یکپارچه کنیم که جامعه پذیرای آن باشد.”
آمار نشان می‌دهد که در سال ۱۳۷۰ تعداد دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان ۹ هزار و ۶۸۲ نفر بود که این رقم در سال ۱۳۹۳ به ۱۴۶ هزار و ۴۹۰ نفر رسیده است.
بنابر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تعداد قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان مدارس تیزهوشان جذب دانشگاه‌های اروپا و آمریکا شده‌اند برای نمونه در سال ۱۳۸۲ از مجموع ۲۹۰ نفر از اعضای تیم‌های اعزامی به مسابقات جهانی، ۱۱۴ نفر در همان سال و پیش از ورود به دانشگاه، در دانشگاه‌های معتبر دنیا پذیرش شده‌اند. تعداد بسیاری دیگر نیز پس از پایان مقطع کارشناسی از کشور خارج شده و برای ادامه تحصیل به کشورهای توسعه یافته رفته‌اند.
حق نشر عکسMEHR“نقض عدالت آموزشی”
مطالعات انجام شده در زمینه توسعه فعالیت‌های مدارس غیر انتفاعی همگی بر این نکته اشتراک نظر دارند که این مدارس عدالت اموزشی را نقض می‌کند و “دسترسی نابرابر به فرصت‌های تحصیلات عالی را فراهم می‌نمایند و از این رو مغایر با اهداف آموزش و پرورش‌اند که متضمن دسترسی برابر احاد جامعه به امکان‌های آموزشی است.”
شواهد نشان می‌دهد مدارس متعدد در ایران با مجوز مجلس (مدارس غیر انتفاعی)، شورای عالی آموزش و پرورش (مدارس شبانه روزی، عشایری، هیات امنایی، ورزش، نمونه دولتی، ایثارگران، علوم ورزش)، شورای عالی انقلاب فرهنگی (مدارس آموزش از راه دور، شاهد و ایثارگر)، شورای عالی فناوری اطلاعات (مدرسه هوشمند)، وزیر آموزش و پرورش (مدرسه قرانی)، وزارت آموزش و پرورش (مدارس هوشمند) ایجاد شده است.
این تعداد مراجع تصمیم گیر برای ایجاد مدارس در ایران حاکی از آشتفتگی گسترده در این زمینه است و به نظر می‌رسد قبل از هر چیز شورای عالی آموزش و پرورش باید ارزیابی دقیقی از عملکرد این مدارس تهیه کند و بعد از آن در باره ادامه فعالیت این مدارس تصمیم بگیرد.
در کنار این موضوع، این شورا باید با همکاری مجلس جلوی فعالیت این حجم مراکز تصمیم گیری برای تاسیس مدارس مختلف را بگیرد.
آخرین دیدگاه‌ها