شهر دوستدار کودک عبارت آشنایی است که سالهاست تکرار می شود اما کودکان ما عملا در شهر چیزی برای دیدن ندارند و حتی برای امنیت تردد آنها نیز کار خاصی صورت نگرفته است.
خبرگزاری مهر– گروه جامعه- آزاده سهرابی: شهرهای کشور مناسب کودکان نیست. پایتخت کشور برای رفت و آمد و گشت و گذار کودکان ساخته نشده است. یک زمانی تهران پر بود از میدان. روزگاری که یکی از مهمترین بخش های تهران در معماری نوین شهری «نارمک» بود، آن محدوده را به گونه ای ساختند که پر بود از میدان هایی که در اطرافش کوچه هایی بود که به هم راه داشت و کوچه و خیابان ها و میادین این محدوده بزرگ شبیه رگ هایی به هم پیوسته می نمود. محله محوری رکن اساسی چنین معماری شهری بود. بچه ها در همین میدان های کوچک محله بازی می کردند و با طبیعت هم دمخور بودند. حتی میزان ایمنی آنها برای تردد بالا بود. امروزه حتی همین محدوده هم با گذر بزرگراه ها و کور شدن کوچه پس کوچه ها و از میان رفتن ماهیت میدان، از رمق افتاده است.
پایتخت همیشه الگوی شهرهای دیگر کشور بوده است. بگذارید بگوییم شهر، چون کودکان روستا از نعمت همنشینی با طبیعت برخوردارند و طبیعت عدالت را در همه جنبه ها رعایت می کند؛ از جمله اشتراک گذاشتن دیدنی هایش را. توجه به شهرسازی در پایتخت و عدالت در دیدن همه شهروندان از جمله کودکان می تواند به دیگر شهرهای کشور نیز سرایت کند.
فرهنگ توجه به کودکان در معماری و مدیریت شهری و مردمان شهر مورد توجه نیست
المان های شهر تهران در سطح دید کودکان ساخته نمی شود و از آن قابل تامل تر این است که ایمنی شهر برای کودکان سال هاست در حد حرف باقی مانده استباید گفت شهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ کشور برای میانگین قدی کودکان (۲.۵ سال تا ۱۲ سال) هیچ دیدنی در دسترس ندارد و چه بسا حتی آلودگی های بصری شهر در این سطح دید، بسیار زیاد است. المان های شهر های ما در سطح دید کودکان ساخته نمی شود و از آن قابل تامل تر این است که ایمنی شهرها برای کودکان سال هاست در حد حرف باقی مانده است. نهایت اتفاق این است که نزدیک برخی مدارس سرعت گیرهایی نصب شده است که بسیاری از رانندگان فرهنگ استفاده از آن را ندارند. بگذارید همین جا نظرمان را یکی کنیم که اساسا همه چیز از فرهنگ می گذرد. فرهنگ توجه به کودکان در معماری شهری، مدیریت شهری و مردمان شهر مورد توجه نیست. جالب اینجاست که حتی در کمتر مدرسه ای می توان نشانی از توجه به سطح دیداری کودکان را در تزئین حیاط مدرسه یا معماری داخلی مدارس دید. حتی کودکان برای دیدن نام مدرسه خود و یا شماره کلاس ها باید سر خود را تا حد امکان بالا بگیرند.
علیرضا اکبری کودک ۸ ساله ای که نقاشی هایش جوایز زیادی را از آن خود کرده است در حاشیه یکی از نمایشگاه های نقاشی کودکان به خبرنگار مهر گفت: اگر شهردار بودم حتما در میدان های شهر دایناسور و حیوانات عجیب و غریب می گذاشتم. اینطوری شهر هیجان انگیزتر می شد.
وی ادامه داد: من با سرویس مدرسه می روم و زیاد در کوچه و خیابان راه نمی روم اما گاهی که با مادرم به خرید می روم دلم نمی خواهد سرم پایین باشد. مجبورم سرم را بالا بگیرم و خیلی وقتها هم پایم به چیزی گیر می کند.
او در پاسخ به اینکه اگر وزیر آموزش و پرورش بود چه کار می کرد نیز گفت: خیلی کارها می کردم. اول از همه کلا کتاب ها را تغییر می دادم اما برای رفت و آمد بچه ها هم یک فکر جدی می کردم. مثلا مدرسه ما نزدیک خیابان اصلی است. اکثر بچه ها با سرویس مدرسه می روند و می آیند اما خب به نظرم اصلا نباید مدرسه نزدیک خیابان اصلی باشد.
اکبری ادامه داد: ما در حیاط مدرسه اصلا هیچ چیزی برای دیدن نداریم. به نظرم خوب نیست. خیلی همه چیز بدون رنگ است.
مریم قربانی روانشناس تربیتی معتقد است کودکان از نظر بصری رشدی در این شهر نمی بینند. در واقع قوه خلاقه بصری آنها را نمی توان تنها پشت میزهای نقاشی در کلاس های نقاشی خلاق و یا در مدارس و زنگ نقاشی پرورش داد بلکه در واقع کودک از شهر همه چیز را یاد می گیرد حتی چگونه دیدن را؛ در حالیکه کودکان ما در سطح شهر عملا چیزی برای دیدن ندارد.
کودکان را از شهر دور می کنیم و جذب بازی های رایانه ای می شوند
کودکان از نظر بصری رشدی در این شهر نمی بینند. در واقع قوه خلاقه بصری آنها را نمی توان تنها پشت میزهای نقاشی در کلاس های نقاشی خلاق و یا در مدارس و زنگ نقاشی پرورش داد بلکه در واقع کودک از شهر همه چیز را یاد می گیرد حتی چگونه دیدن را؛ در حالیکه کودکان ما در سطح شهر عملا چیزی برای دیدن نداردوی گفت: شهرهای ما برای کودکان ساخته نشده است در حالیکه این جزئی از حقوق آنهاست که در شهر چیزی برای دیدن داشته باشند که هم درک و فهمی از آن داشته باشند و هم قوه تخیل آنها را پرواز دهد و هم اینکه از نظر بصری به رشد آنها کمک کند. شهرداری اینهمه مجسمه برای این شهر می سازد و ساخته است اما آیا نباید درصدی از آنها برای کودکان می بود؟ حتی در ایام نوروز چند سالی است یک سری حجم هایی به نام تخم مرغ های رنگی در شهر نصب می کنند اما این حجم ها هم برای افق دید بزرگسال تعبیه شده؛ با اینهمه بهترین طرح آنهاست و کمی قابل استفاده برای کودکان هم هست.
این روانشناس امور تربیتی با انتقاد از اینکه مسئولان فقط شعار می دهند، بیان کرد: سال هاست می گویند شهر دوستدار کودک. کجای این شهر دوستدار کودک است؟ ما حتی مدارسمان که برای کودکان است دوستدار کودک نیست. رنگ و امکان شکوفا شدن خلاقیت و قدرت تخیل و امنیت برای بازی و قدم زدن و دویدن بدیهی ترین مواردی است که باید در یک محیط وجود داشته باشد تا بگوییم آن مکان دوستدار کودک است.
قربانی بیان کرد: اگر می خواهیم هر چیزی را در سطح اجتماع اصلاح کنیم باید از کودکان آغاز کنیم. باید بتوانیم سنت ها و فرهنگ خود را از طریق کودکان منتقل کنیم. ما امروزه ترجیح می دهیم تا کودکانمان به یک سنی نرسیده اند که افق دیدشان نزدیک میانگین افق دید بزرگسالان شود، کلا او را در شهر یا نادیده بگیریم یا بفرستیم در مکان های خاص محافظت شده برای بازی یا اینکه در خانه نگهشان داریم. عموم این مکان ها نیز به خاطر بسته بودن برای کودک کسل کننده است و اساسا برای همین است که کودک جذب دنیای بازی های رایانه ای می شود چون آنجا فضا را گسترده تر از محیط پیرامون می بیند.
وی ادامه داد: کودکان خصوصا در سنین پایین هنوز قدرت تشخیص بالایی ندارند و بسیار هیجانی هستند. بسیاری از مواقع این کودکان در سطح شهر از رو به رو شدن با یک المان شهری و یا یک رفتار دچار وحشت می شوند و این اثرات مخربی روی او می گذارد. پس ما نه تنها فیزیک شهر بلکه فرهنگ شهروندی را برای اینکه شهر دوستدار کودک داشته باشیم باید تغییر دهیم.
طرحی که گام اول را برداشته است
همانطور که اشاره شد سال هاست بحث شهر دوستدار کودک در شورای شهر و شهرداری مطرح می شود و گاه طرح هایی ارائه و حتی عملیاتی می شود اما به نظر می رسد برای داشتن چنین شهری، زیربناهای بسیاری باید با همت همگان تغییر کند.
در جدیدترین اقدام الهام فخاری در جلسه عصر چهل و ششمین جلسه شورای شهر تهران بود که با تاکید بر توجه به الگوی شهر دوستدار کودک پیشنهاد کرد، مناسب‌سازی وضعیت حمل و نقل و ترافیک کودکان در راستای تحقق شهر دوستدار کودک انجام شود و پیشنهاد طرح مرمت پیاده‌راه‌ها و همسطح‌سازی دریچه با شماره طبقه بندی ۲۱۴۰۲ و به طرح پیشنهادی به مبلغ ۸۰.۴۶۹.۰۰۰ هزار ریال را داد که این پیشنهاد با اصلاح مبلغ به ۴ میلیارد تومان به تصویب رسید.
و همچنین وی در پیشنهاد دوم خود با اشاره به این که ما می‌خواهیم تاکید اختصاصی به مسئله دانش‌آموزان و کودکان باشد و این کمک می‌کند که در هنگام رفت و آمد از عرض خیابان اولویتی برای دانش‌آموزان به وجود می‌آورد و کمک می‌کنیم که دانش‌آموزان در شهر بهتر حرکت کنند. شماره طبقه‌بندی ۲۰۴۱۴ برای طرح نصب چراغ‌های راهنمایی و رانندگی وجود دارد که پیشنهاد می‌کنم ۵درصد از بودجه طرح نصب چراغ‌های راهنمایی و رانندگی به طرح نصب «چراغ هوشمند و علائم هشداردهنده» جهت استفاده دانش‌آموزان با مبلغ ۳.۴۸۰.۰۰۰ ریال اختصاص یابد که با رای اعضای شورا افزودن این ردیف هم مصوب شد.
فخاری در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این طرح بیان کرد: ما طرح جدید را در راستای ایمن سازی معابر و گذرگاه های هم سطح و چراغ های راهنمایی رانندگی هوشمند دادیم تا در حوزه تجهیزات شهری فضای امن تری برای کودکان و دانش آموزان فراهم کنیم. این طرح با تاکید بر اینکه بیشتر در مکان هایی طرح پیاده شود که مسیر رفت و آمد دانش آموزان است اجرایی می شود. همچنین ردیف بودجه برای مناسب سازی پیاده راه ها و خیابان ها با توجه به شرایط کودکان در نظر گرفته شده است.
وی ادامه داد: ما شهرمان باید دوستدار کودک، سالمند، ناتوانان جسمی و حرکتی و.. باشد. در حال حاضر ما گام بودجه ای را برداشته ایم و برنامه بعدی ما اقدام و نظارت بر اجراست که در آن مرحله همه با هم باید کمک کنیم مطابق مدل مناسب و منطبق بر شهرسازی برای کودک عمل کنیم. امکان تحقق شهر دوستدار کودک مهیاست اما سخت است با اینهمه مردم کارهای سخت را شدنی می کنند. در این راه علاوه بر شهرداری و مردم باید سازمان های مردم نهاد، مجلس شورای اسلامی و رسانه ها نیز نقش خود را ایفا کنند. امروزه همه می دانیم شهر به اینگونه که هست مناسب کودکان نیست و همین که نسبت به وجود شهر نامناسب برای کودکان آگاهی مشترک داریم می تواند عزم برای تغییر را ایجاد کند.
اینکه منتظر تغییرات بزرگ و انقلابی در فضای شهری باشیم همیشه ما را معطل نگه می دارد اما این که چراغ های عابر پیاده جوری تعبیه شود که باعث شود همانقدر که سواره حق دارد، پیاده هم دارای حق باشد و خصوصا کودکان این حق را داشته باشند برای عبور از خیابان چراغی را سبز کنند، یکی از نشانه های مشخص از حق شهر برای همه است
وی ادامه داد: چنین طرح هایی در اجرا ممکن است با مقاومت و دشواری پیش برود اما همه باید به دنبال راه حل باشیم. اینکه منتظر تغییرات بزرگ و انقلابی در فضای شهری باشیم همیشه ما را معطل نگه می دارد اما این که چراغ های عابر پیاده جوری تعبیه شود که باعث شود همانقدر که سواره حق دارد، پیاده هم دارای حق باشد و خصوصا کودکان این حق را داشته باشند برای عبور از خیابان چراغی را سبز کنند، یکی از نشانه های مشخص از حق شهر برای همه است. ما در این طرح چنین موردی را دیده ایم. البته باید ظرفیت شهروندی و شهرداری را برای محقق شدن این طرح درگیر کنیم.
فخاری اظهار کرد: شاید چنین طرح هایی کوچک به نظر برسد اما گامی برای محقق کردن حق شهر برای همه است. ایمن سازی گذرگاه های هم سطح نیاز به پافشاری دارد و ما باید از پافشاری بر ساخت پل های عابرپیاده که هم به لحاظ مالی و فیزیکی هزینه بر است و مانع بصری در شهر ایجاد می کند و برای فرهنگسازی آن هم باید بسیار کار کنیم، دست برداریم و روی همین ایمن سازی گذرگاه های هم سطح تمرکز کنیم. در واقع جای سازه های فیزیکی باید رفتار مدنی را گسترش دهیم. حتی این مساله بر توسعه گردشگری هم اثر می گذارد.
محمدجواد حق شناس رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران در یکی از جلسات گفته است: معتقدم بودجه ۱ میلیاردی برای اجرای طرح های اجتماعی فرهنگی کودکان با توجه به مصوبه شهر دوستدار کودک کم است و باید به دو برابر افزایش بیابد؛ شهر دوستدار کودک با ۱ میلیارد اتفاق نمی افتد.
به نظر می رسد همچنان کسانی هستند که در مدیریت شهری روی بحث شهر دوستدار کودک تمرکز دارند اما باید دید واقعا اهتمام جدی برای اجرایی شدن آن از سوی شورای شهر، شهرداری تهران، آموزش و پرورش، مجلس شورای اسلامی و شهروندان وجود دارد یا نه. تجربه نشان داده است در زمینه مدیریت شهری عموما تهران الگوی دیگر شهرهای کشور قرار می گیرد. ما به کودکان این سرزمین بیش از اینها مدیون هستیم.
فضای عمومی در شهرهایمان بسیار کم است
امیرمسعود انوشفر -معمار- با بیان اینکه ما فاصله زیادی تا استانداردهای لازم برای رسیدن به شهری ایده آل برای زیستن داریم درباره این موضوع که استاندارد یک شهر برای توجه به کودک و دوستدار کودک شدن چیست، به خبرنگار مهر گفت: بگذارید از کل به جزء به این مساله نگاه کنیم. ما به طور کلی فضای عمومی در شهر تهران کم داریم؛ چه برای بزرگسال، چه کهن سالان و چه کودکان. فضاهای عمومی ما بسیار محدود است و مکث ما در شهر بسیار ناچیز است. حتی جایگزین های موقتی هم برای جبران این کمبود نداریم. به طور مثلا در شهری مانند پاریس روزهای تعطیل، خیابان ها بسته می شود تا بازارچه ها و یا رویدادهای فرهنگی برپا شود.
وی ادامه داد: بحث پارک ها و میادین در شهرهای ما نیز جای بحث دارد و شهرهای ما انسان مدار و پیاده مدار نیست بلکه ما در شهرهایمان عموما خیابان هایی داریم که برای عبور خودرو هستند و همیشه هم در آنها تردد خودرو را شاهدیم. بحث محله و گذرها در محله ها نیز بسیار کمرنگ شده و اتوبان ها ارتباط محله ها را قطع کرده است و در جهت احیا محله کم توجهی شده است.
این معمار در ادامه با تمرکز بر بحث توجه به کودکان در شهر نیز بیان کرد: وقتی فضاهای عمومی برای همگان کم باشد مسلم است که کودکان کمتر و کمتر مورد توجه قرار می گیرند. امروز بچه ها یا در مهدهای کودک و مدارس هستند یا در پارک هایی که خود به جهت استاندارد فضا و… دچار کمبود هستند. به نظر می رسد عموما شهرسازی در کشور ما بدون توجه به بحث های خدماتی خصوصا برای کودکان ساخته شده است. البته در بسیاری از شهرهای دنیا نیز آزمون و خطاهایی صورت گرفته و اشتباهاتی رخ داده است.
انوشفر به طور خاص درباره شهر و منظر کودکان در شهر که خط افق آنها آن را تعیین می کند نیز اظهار کرد: موضوع فقط کودکان نیستند. ما حتی برای جانبازان نیز رعایت چنین استانداردهایی را نداریم. این مساله در شهر ما بسیار جای کار دارد. ما همه دیدنی ها را در سطح بالایی از زاویه دید افراد قرار داده ایم برای همین کودکان ما خصوصا از نظر زیبایی شناسی دچار خسران هستند.
آخرین دیدگاه‌ها