۱۳۹۷/۱۲/۴
سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در سال 1354 به منظور «احداث، توسعه، ترمیم و نوسازی ساختمان مدارس، تهیه لوازم و تجهیزات مورد نیاز آنها و نیز تعیین معیارها و استانداردهای مطلوب فضاهای آموزشی و پرورشی»، در وزارت آموزش و پرورش تأسیس شد اما پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، این سازمان اقدامات مؤثری داشت و به عنوان بازوی عمرانی به ساخت و تأمین فضاهای آموزشی و پرورشی در سراسر ایران اسلامی و خارج از کشور پرداخت.
این سازمان در سال‌های اخیر در بحث مقاوم‌سازی ورود خوبی داشته است و با کسب دانش تخصصی «مقاوم سازی» توانست موفق به دریافت جایزه بین‌المللی ساساکاوا شود.
سازمان نوسازی مدارس کشور هم اکنون با رویکرد تخریب و بازسازی مدارس فرسوده، مکان‌یابی دقیق، علمی مدارس با افق دید بلند مدت، ایمن‌سازی مدارس و احداث و توسعه «مدارس سبز» مبتنی بر مدیریت سبز و با هدف فرهنگ‌سازی اهمیت مسائل زیست محیطی فعالیت می‌کند.
در ماده 2 قانون تأسیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، برخی وظایف شامل «انجام بررسی‌های لازم برای استقرار مدارس در مناطق مختلف کشور (مکان‌یابی مدارس)»، «بررسی و تهیه نقشه‌های ساختمان مدارس در هر منطقه متناسب با شرایط اقلیمی»، «تهیه برنامه برای ساختمان‌های مدارس» و «احداث بنای مدارس، توسعه، ترمیم و نوسازی مدارس موجود» است.
سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور به عنوان معاونت عمرانی وزارت آموزش و پرورش مشتمل بر حوزه ستادی در پایتخت و ادارات کل تابعه در 31 استان کشور است؛ برخی وظایف حوزه ستادی سازمان شامل تعیین ضوابط و استانداردهای فضاهای آموزشی و پرورشی، تعیین شیوه‌های اجرایی مؤثر در بازسازی فضاهای آموزشی مناطق آسیب دیده، تهیه برنامه‌های اجرایی برای تأمین فضاهای آموزشی و پرورشی، تهیه نقشه‌های ساختمانی و تأسیساتی فضاهای آموزشی و پرورشی، تنظیم پروژه‌های اجرایی و تنظیم پیش‌نویس و مبادله موافقت‌نامه طرح های عمرانی، تهیه الگوی توزیع اعتبارات متمرکز بین طرح ها و ادارات کل استان‌ها، تأمین تجهیزات و وسایل اداری، آموزشی، کارگاهی، آزمایشگاهی و رفاهی مورد نیاز فضاهای آموزشی، پرورشی و اداری از محل اعتبارات ملی و جذب و توسعه مشارکت‌های مردمی است.
به رغم تمام تلاش‌هایی که سازمان نوسازی مدارس کشور انجام داده است اما هنوز وضعیت تعدادی زیادی از مدارس کشور، نابسامان است و شاهد مدارس فرسوده، خشت و گلی و کپری هستیم از سوی دیگر، سیستم گرمایشی مدارس هنوز به شرایط مطلوب نرسیده است و همواره در فصل سرما، نگرانی از آتش‌گرفتن یک کلاس درس، تن‌ها را می‌لرزاند.
به سراغ مهراله رخشانی‌مهر رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور رفتیم و در خصوص وضعیت فضاهای آموزشی کشور به گفت‌وگو نشستیم.
فارس: در ابتدای انقلاب، چه تعداد مدرسه در کشورمان داشتیم؟
رخشانی‌مهر: سرانه فضاهای موجود آموزشی ما در سال‌های قبل از انقلاب ۱.۴ مترمربع بود؛ سرانه به معنای، مترمربع فضاهای موجود تقسیم بر تعداد دانش‌آموزان است.
فارس: عمر یک مدرسه از زمانی که ساخته می‌شود تا زمانی که قابل استفاده نیست، چقدر است؟
رخشانی‌مهر: وقتی می‌خواهیم یک ساختمان را طراحی کنیم، در محاسبات یک ضریب به نام ضریب N تعریف می‌کنیم و به N که عمر مفید است، عدد می‌دهیم؛ طبیعی است هرچقدر پول دهیم، آش می‌خوریم یعنی عمر مفید بنا را ما تعریف می‌کنیم.
طبیعتاً وقتی عمر مفید بیشتری می‌خواهید باید مصالح مرغوب‌تر و بهتری به کار ببرید و پول بیشتری هزینه کنید؛ بنابراین اینکه عمر مفید یک مدرسه چقدر است، باید بررسی کرد که عمر مفید را در طراحی، چقدر لحاظ کرده‌اند.
عمر مفید مدارسی که ما امروز تخریب و بازسازی می‌کنیم حدود ۴۵، ۵۰ سال است.
فارس: یعنی ۵ تا ۱۰ سال قبل از انقلاب ساخته شده‌اند؟
رخشانی‌مهر: در یک مقطعی تعداد زیادی مدرسه ساخته شد. ۲۵۰۰ مدرسه در سال‌های ۵۳ به مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی احداث شد یعنی می‌گفتند چون جشن ۲۵۰۰ ساله داریم، ۲۵۰۰ مدرسه می‌سازیم؛ بخشی از مدارس که تخریب و بازسازی می‌شود، همین مدارس ۲۵۰۰ ساله است.
فارس: مدارس از چه زمانی بر اساس آیین‌نامه زلزله ساخته شده‌اند؟
رخشانی‌مهر: اولین ویرایش آیین‌نامه زلزله در کشور سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ تصویب و برای اجرا ابلاغ شد و معنایش این است که قبل از آن، آیین‌نامه‌ای ویژه ایران نداشتیم یعنی ممکن است مدارس بر اساس آیین‌نامه‌های کشور دیگر که با شرایط لرزه‌نگاری کشور ما همخوانی ندارد، ساخته شده‌اند.
آیین‌نامه زلزله چندین بار ویرایش شده است و امروز که مدرسه می‌سازیم بر اساس آخرین ویرایش می‌سازیم و در حقیقت آن مدارس که بر اساس ویرایش اول ساختیم را باید بر اساس ویرایش آخر به‌روز کنیم.
فارس: بعد از انقلاب اسلامی ایران، شرایطی فراهم شد که تعداد زیادی از دانش‌آموزان جذب مدارس شوند و روند مدرسه‌سازی رو به رشد بود؛ درباره این روند توضیحی می‌دهید؟
رخشانی‌مهر: ما بعد از انقلاب چند نقطه پیک مدرسه‌سازی داشتیم و اینها نشان‌دهنده نگاه ویژه حاکمیت و نظام به موضوع آموزش بوده است.
اولین پیک مدرسه‌سازی به اول انقلاب برمی‌گردد و این طرح هم تفکر شهید رجایی بود؛ شهید رجایی از قبل هم به حوزه آموزش و پرورش و وضعیت نابسامان فضاهای آموزشی اشراف داشت و ساخت و ساز فضاهای آموزشی را آغاز کرد و بعد از شهادت وی نیز این طرح با نام «مدارس طرح شهید رجایی» ادامه پیدا کرد.
در آن مقطع برای جبران کمبود مدرسه، فضای آموزشی زیادی ساخته شد؛ نقطه بعدی مدرسه‌سازی، سال ۷۷ است و اولین بار جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور سال ۷۷ اعلام وجود کردند و از آن زمان خیرین مدرسه‌ساز خیلی مدرسه ساختند که در حال حاضر ۲۰ درصد مدارس کشور را خیرین ساختند و اکثریت برای سال ۷۷ به بعد است و نقطه بعد هم تصویب اعتبار برای مقاوم‌سازی، تخریب و بازسازی مدارس است.
مدارس ما نسبت به مدارس اول انقلاب متفاوت است؛ در آن مدارس عمدتاً امکاناتی پیش‌بینی نشده بود اما الان برای مدارس آزمایشگاه، سالن ورزش، نمازخانه و کتابخانه پیش‌بینی می‌شود.
فارس: ابعاد هر کلاس درس بر اساس استاندارد چقدر باید باشد؟
رخشانی‌مهر: در حال حاضر بر اساس «استاندارد ۶۹۷»، هر کلاس درس ۴۵ مترمربع است و در زمان قبل از انقلاب ۴۵ مترمربع تعریفی نداشت؛ در حال حاضر سرانه دانشآموزی ۵.۲ مترمربع است و این در حالیست که جمعیت دانشآموزی رشد داشته است.
ما اگر در ساخت و ساز کند بودیم و سرعت کافی نبود حتماً عقب می‌ماندیم و سرانه ۵.۲ مترمربع نشان می‌دهد که سرعت خوبی داشتیم.
فارس: زمانی که آقای افشانی رئیس سازمان نوسازی مدارس بود از اصطلاح بمب ساعتی برای فضای فرسوده مدارس استفاده کرد؛ بعد از آن، قانون مقاوم‌سازی، تخریب و بازسازی فضاهای فرسوده آموزشی تصویب شد اما الان هم فضای فرسوده داریم؛ آیا می‌توانیم از واژه بمب ساعتی برای مدارس فرسوده استفاده کنیم؟
رخشانی‌مهر: بعد از پیگیری آقایان افشانی، بوربور و رئیسی(رؤسای سابق سازمان نوسازی مدارس کشور)، ۵۰ درصد مدارسی که به تعبیر آقای افشانی بمب ساعتی بودند، بازسازی شدند اما ۵۰ درصد دیگر هستند.
آخرین دیدگاهها