۱۷ تیر ۱۳۹۸
قزوین – ایرنا – کودکان به خاطر شرایط سنی و توانایی جسمی پایین معمولا در دسترس ترین گروه ها برای تخلیه خشم بزرگترها هستند؛ گویی دیواری کوتاه تر از آنها برای خالی کردن این حجم از عصبانیت و خشونت وجود ندارد. کودک ساوجی زیر شکنجه‌های مادر بی رحم جان باخت، آتنای هفت ساله مورد تجاوز قرار گرفت، ابوالفضل ۱۱ ساله که برای دیدن کبوتر به خانه همسایه رفته بود با ضربات چاقوی مرد جنایتکار کشته شد، ملیکای هشت ساله توسط پسر همسایه به قتل رسید،
اینها تیتر خبرهایی است که طی سال‌های اخیر هر از چندگاهی بر خروجی خبرگزاری‌های قرار گرفته و افکار عمومی را جریحه دار می‌کند.
آمارها حکایت از آن دارد که بخش عمده‌ای از کودک آزاری‌ها توسط والدین و نزدیکان کودک اتفاق می‌افتد و بسیاری از آنها از سوی پدران و مادران پنهان مانده و آسیب‌ها و عواقب آن همچون آتش زیر خاکستر ممکن است ناگهان شعله ور شود.
در هفته اخیر نیز اقدام یک مادر قزوینی در کوبیدن کلید منزل به سر فرزند کودک ۶ ساله‌اش خبرساز شد، اتفاقی که در همان روزهای اولیه با تحلیل‌هایی همراه بود و عده‌ای مانند همیشه مادر را به باد انتقاد و ناسزا گرفته، عده‌ای نبود مراکز و کلینیک‌های سلامت روان و اقدامات پیشگیرانه را عامل چنین اتفاقاتی دانسته و عده‌ای هم، فقر اقتصادی خانواده‌ها را دلیل خشونت علیه کودکان اعلام کردند.
در واقع بخش زیادی از کودک آزاری‌ها به خاطر غفلت و ناآگاهی خانواده‌ها اتفاق می‌افتد و باید با برنامه ریزی های مناسب زمینه آموزش و آگاه سازی خانواده‌ها را فراهم کرد.
حساسیت مساله کودک آزاری و نگرانی‌هایی که در جامعه ایجاد می‌کند خبرگزاری ایرنا مرکز قزوین را بر آن داشت تا میزگردی را در این خصوص با حضور مدیران دستگاه‌های مربوط و کارشناسان برگزار کرده و علل خشونت و راهکارهای پیشگیری از کودک آزاری را بررسی نماید.
کودک آزاری و ریشه‌های تاریخی آن
یک روانشناس کودک در این میزگرد با اشاره به ریشه‌های تاریخی کودک آزاری گفت: این پدیده مساله امروز نیست بلکه در طول تاریخ میان ملت‌های مختلف از جمله بابلیان، اسپارت ها و قبل از اسلام در عربستان نمونه‌های زیادی داشته است به عنوان مثال قربانی کردن کودکان معلول توسط اسپارت ها یا زنده به گور کردن دختران در عرب جاهلیت همگی از نمونه‌های کودک آزاری در تاریخ هستند.
مجتبی امیری مجد افزود: با وجود تغییرات فرهنگی هنوز هم جنبه‌های اصلی و اساسی کودک آزاری به شکل باورهای غلط در فرهنگ کشورها باقی مانده است به طوری که برای شکل گیری هرچه بهتر شخصیت کودک تنبیه بدنی او را مناسب می‌دانند.
وی با اشاره به دامنه کودک آزاری گفت: این موضوع، هر گونه آسیب جسمی، هیجانی، جنسی و غفلت از کودکان توسط والدین را شامل می‌شود.
امیری مجد ادامه داد: بر اساس این تعریف، سخت گیری ها با هدف تربیت کودک جزو کودک آزاری نیست بلکه زمانی که پیامدهای جدی در آینده کودک داشته باشد کودک آزاری تلقی خواهد شد.
وی توهین، تحقیر، آزارهای کلامی با به کار بردن جملاتی مانند تو ارزش نداری، تو اضافه بودی و همچنین سو استفاده جنسی و غفلت از نیازهای کودک را از مصادیق کودک آزاری عنوان کرد و اظهار داشت: این غفلت از احتیاجات کودک هم در خانواده‌های با سطح پایین فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اتفاق افتاده و هم از سوی خانواده‌هایی که در سطح عالی اقتصادی و فرهنگی قرار دارند به وقوع می‌پیوندد.
این روانشناس با بیان اینکه تربیت فرزند نیاز به ابزارها و روش‌هایی دارد، گفت: ابزار والدین در گذشته برای تربیت فرزندان تنبیه بدنی بود اما امروزه دیگر اعتقادی به این مساله میان خانواده‌ها وجود ندارد ولی چون ابزارهای جایگزین آن معرفی نشده است، در نتیجه همین موضوع باعث افزایش اختیارات و توقعات و تخلیه خشم انباشته والدین بر سر فرزندان می‌شود.
متولی مشخصی برای مقابله با کودک آزاری وجود ندارد
این روانشناس با بیان اینکه هیچ متولی مشخصی برای این موضوع وجود ندارد، گفت: اگر فردی در ساخت و ساز تخلف کند شهرداری در همان روز با آن برخورد می‌کند اما در خصوص والدینی که آموزش ندیده و بدون صلاحیت صاحب فرزند شده‌اند هیچ نهادی وجود ندارد که از آن جلوگیری کند.
امیری مجد افزود: باید افراد مانند بسیاری موارد دیگر گواهینامه ازدواج هم داشته باشند و با آموزش مهارت‌های مورد نیاز صلاحیت‌های روانی آنها برای فرزند دار شدن تأیید شود.
وی، همچنین آموزش کودکان را نیز مهم دانست و گفت: در فرهنگ ایرانی بسیاری تعارضات بین والدین و فرزندان در موضوعات مختلف از قبیل انتخاب نوع پوشش و لباس کودکان وجود دارد که ممکن است در آینده آسیب‌ها و تعارضاتی را به دنبال داشته باشد و باید با فرهنگ سازی برای رفع آنها اقدام کرد.
امیری مجد یادآور شد: باور عمومی در کشور ما این است که والدین نه امانت دار بلکه مالک فرزند خود هستند و قوانین کشور هم بر این امر صحه گذاشته‌اند و تا زمانی که این دیدگاه تغییر نکند نمی‌توان به نتایج مؤثری در تربیت فرزند دست یافت.
وی با اشاره به سه عامل مؤثر در بروز خشونت علیه کودکان گفت: عامل فردی مربوط به ویژگی‌های شخصی والدین، خانوادگی مانند تعارضات داخل خانواده و عامل فرهنگی و اجتماعی مانند قوانین و فقر اقتصادی در ارتکاب خشونت علیه کودک تأثیر می‌گذارند.
امیری مجد افزود: البته ویژگی‌های خود کودک هم در وقوع کودک آزاری مؤثر است به طور مثال کودک پرخاشگر شاید بیشتر در معرض کودک آزاری قرار گیرد.
وی اظهار داشت: کودکان در مواجهه با خشونت ممکن است پرخاشگر شده یا احساس گناه کنند که در هر دو حالت آزار کودک چرخه خشونت را ادامه داده و در آینده خود کودکان آزار دیده نیز خشونت را به جامعه سرایت می‌دهند.
امیری مجد به وظیفه افراد جامعه در برخورد با کودک آزاری نیز اشاره کرد و گفت: جامعه باید با کمک رسانه‌ها نسبت به این موضوع حساس‌تر شده و هر نوع رفتار آزار دهنده نسبت به کودک را به مراجع و نهادهای مربوط گزارش دهند.
وی با تاکید بر اینکه رویکردها باید پیشگیرانه محور، نه درمان محور باشند، گفت: امروزه مشاوره پیش از طلاق در کشور اجباری شده اما هنوز مشاوره پیش از ازدواج اجباری نیست در حالی که باید مشاوره قبل از ازدواج انجام شود تا افراد فاقد صلاحیت اصلاً ازدواج نکنند.
امیری مجد خاطر نشان کرد: آموزش کودکان برای حفظ و مراقبت از خود و اطلاع دادن به آنها در خصوص وجود نهادهای حمایت از کودک نیز اهمیت بسیاری دارد و باید از همان دوران پیش دبستانی تا پایان تحصیل به طور مستمر تداوم یابد.
بخش عمده کودک آزاری‌ها توسط والدین و نزدیکان کودک صورت می‌گیرد
مدیر کل بهزیستی قزوین با اشاره به موارد گزارش شده کودک آزاری به تفکیک از طریق تیم‌های سیار اورژانس اجتماعی، سامانه تلفنی ۱۲۳ و مراکز مداخله در بحران گفت: در سه ماهه نخست سال جاری ۲۵۸ نفر کودک آزاری بر اساس ارجاعات تیم سیار گزارش شد که که ۵۰.۷۸ درصد آنان دختر و ۴۹.۲۲ درصد پسر بودند.
علیرضا وارثی افزود: از این تعداد ۲۱.۷۰ درصد در سنین بین هشت تا ۱۰ و کمترین آنها با ۸.۹۱ درصد دارای سنین ۱۴ تا ۱۸ سال بوده‌اند.
وی با اشاره به نوع آزارها نیز با بیان اینکه ۷۶ تن از این کودکان دچار آزار جسمی، هشت نفر جنسی، ۲۰ نفر عاطفی و ۱۵۴ نفر مسامحه شده‌اند، گفت: در واقع بیشترین آزارها با ۵۶.۶۹ درصد متعلق به مسامحه و غفلت بوده و کمترین نوع آزار با ۳.۱۰ درصد به آزار جنسی تعلق دارد.
مدیرکل بهزیستی قزوین با بیان اینکه در سه ماهه نخست سال جاری از بین موارد کودک آزاری که از طریق تیم‌های سیار ارجاع شده‌اند ۱۶۷ کودک توسط پدر و ۷۳ کودک توسط مادر دچار آزار شده‌اند، ادامه داد: اعضای خانواده با ۹۵.۷۴ درصد بیشترین آمار کودک آزارها را به خود اختصاص داده‌اند یعنی حجم بسیاری از این کودک آزاری‌ها درون خانواده و توسط اعضای خانواده انجام می‌شود و ۱.۵۵ درصد نیز در محل مدرسه و توسط کارکنان مدرسه و همکلاسی‌ها صورت می‌گیرد.
وارثی به خدمات انجام شده برای این کودکان اشاره کرد و اظهار داشت: مشکل ۲۱ تن از این کودکان با اقدامات انجام شده حل شده و به خانواده بازگشته‌اند.
وی ادامه داد: همچنین ۲۸ کودک به مراکز درمانی، ۱۷ کودک به مراکز قضائی و انتظامی، ۸۵ کودک به مراکز مداخله در بحران، ۶۸ کودک به مراکز مشاوره، ۱۰ کودک به مراکز شبه خانواده، ۱۳ کودک به معاونت‌های توانبخشی، اجتماعی و پیشگیری و یک کودک به مرکز بازپروری ارجاع شدند.
وارثی یادآور شد: در سه ماهه اول سال ۹۸، ۱۹.۳۸ درصد از کودک آزاری‌ها توسط تیم سیار به مراکز نگهداری ارجاع شده و توسط این اداره کل به آنها خدمات نگهداری ارائه شده است.
به گفته وی در بسیاری مواقع مرز کودک آزاری‌ها و تربیت در هم خلط شده و خانواده‌ها با تصور تربیت به کودک آزاری اقدام می‌کنند.
مسائل اقتصادی و ناآگاهی خانواده‌ها در بروز کودک آزاری تأثیر ویژه دارند
وارثی با بیان اینکه مسائل اقتصادی، آگاهی کم خانواده‌ها و فرهنگ آنها در ارتکاب کودک آزاری مؤثر است، گفت: همچنین بر اساس تماس با خط ۱۲۳ نیز طی سه ماهه اول امسال ۲۲۲ مورد کودک آزاری گزارش شد که کلیه این تماس‌ها به دلیل اهمیت موضوع، به سرعت به تیم سیار اورژانس اجتماعی ارجاع شدند.
وی اظهار داشت: همچنین بر اساس ارجاعات کودک آزاری به مراکز مداخله در بحران نیز در سه ماهه نخست سال جاری کودکان سنین بین ۲ تا هفت سال با ۲۱.۴۳ درصد بیشترین ردیف سنی کودک آزاری را به خود اختصاص داده‌اند و سایر ردیف‌های سنی کمترین میزان کودک آزاری را شاهد بوده‌اند.
به گفته وارثی از بین موارد گزارش شده به مراکز مداخله در بحران بهزیستی ۱۰۰ درصد کودک آزاری‌های امسال در داخل خانواده و توسط والدین صورت گرفته است.
مدیرکل بهزیستی قزوین با اشاره به راهکارهای پیشگیری از کودک آزاری و خشونت علیه کودکان افزود: حساس سازی خانواده‌ها و جامعه توسط رسانه‌ها نسبت به مساله کودک آزاری و گزارش آن به بهزیستی، برگزاری و تقویت دوره‌های مهارت‌های زندگی پیش از ازدواج در مدارس و آموزش دانش آموزان و دانشجویان، پر کردن اوقات فراغت خانواده‌ها، توسعه فضاهای ورزشی و فرهنگی، ترویج فرهنگ مشاوره و حل مشکلات اقتصادی مردم از جمله مواردی است که می‌تواند تا حد بسیار زیادی به تحقق جامعه عاری از خشونت علیه کودکان کمک کند.
غفلت و ناآگاهی خانواده‌ها مؤثر در وقوع کودک آزاری‌ها
مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین نیز در این میزگرد گفت: علاوه بر قوانین بین المللی و داخلی در خصوص حقوق کودک، در آموزه‌های دینی نیز تاکید زیادی بر حفظ حقوق کودک از جمله انتخاب نام نیکو، تربیت درست و یا حق کودک یتیم وجود دارد که نشان می‌دهد جایگاه کودکان در دیدگاه اسلام تا چه حد ارزشمند و مهم است.
مریم بیدخام افزود: بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی هر آسیب یا تهدید به سلامت جسم و روان و رفاه فرد از سوی والدین و یا نزدیکان کودک، کودک آزاری تلقی می‌شود.
وی اضافه کرد: اگرچه شاید نتوان در این خصوص آمارهای دقیقی ارائه کرد اما بیشترین موارد گزارش شده از کودک آزاری درون خانواده‌ها بوده که البته بخش عمده‌ای از آنها ناشی از غفلت و ناآگاهی خانواده‌ها است.
بیدخام ادامه داد: تا پیش از دهه ۸۰ فقط پدر می‌توانست برای کودک آزاری شکایت کند اما از آن پس با تصویب مجلس شورای اسلامی، کودک آزاری جرم عمومی شد و دست افراد دیگر را نیز برای شکایت باز گذاشت.
وی با اشاره به مواد قانونی در دفاع از حقوق کودک گفت: طبق ماده هزار و ۱۶۸ قانون مدنی نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف است و در ماده هزار و ۱۷۳ هم هرگاه در اثر مواظبت نکردن یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل، قیم یا رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.
بیدخام خاطرنشان کرد: در بررسی علل کودک آزاری‌ها شاید اعداد نتوانند گویای دقیقی باشند اما مشکلات معیشتی، ذهنیت غلط والدین و ناآگاهی از قانون و فقه اسلامی، ازدواج‌های تحمیلی، ازدواج زودهنگام مادران، فرزندان ناخواسته، طلاق و فوت نزدیکان والدین، اشتغال والدین و سپردن نگهداری فرزند به افراد دیگر از جمله مواردی هستند که می‌توانند موجب کودک آزاری از سوی والدین شوند.
وی اظهار داشت: کودکان در برخی از مواقع در دسترس ترین افراد برای تخلیه خشم هستند و در بیشتر موارد کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند از شکایت کردن و بیان آن می‌ترسند.
به گفته بیدخام دقت در ازدواج و تشکیل خانواده مطابق با معیارهای فرهنگی خانواده‌ها و خودداری از ازدواج‌های تحمیلی از دیگر عوامل پیشگیری از تکرار کودک آزاری در جامعه است.
زمان آموزش‌های فرزند پروری باید به پیش از ازدواج برگردد
مدیرکل امور اجتماع و فرهنگی استانداری قزوین گفت: همچنین زمان آموزش‌های فرزند پروری باید به پیش از ازدواج باز گردد تا زوج‌ها مهارت‌های مورد نیاز را از همان پیش از تولد فرزند فرا گیرند.
بیدخام تاکید کرد: همچنین مداخلات هم باید فرهنگ سازی شود چون در بهزیستی هم این امکانات وجود دارد و مردم می‌توانند با مشاهده کودک آزاری آن را به بهزیستی اطلاع رسانی کنند.
مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین اضافه کرد: حساس سازی جامعه نسبت به کودک آزاری بسیار مهم است تا اگر مواردی از آن مشاهده شد به دستگاه های متولی گزارش شود.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای پیشگیری از کودک آزاری و خشونت علیه کودکان گفت: یکی از این اقدامات اجرای طرح نماد توسط آموزش و پرورش است که تعداد قابل توجهی از دانش آموزان را تحت پوشش دارد و بر اساس آن معلم باید وضعیت دانش آموز را رصد کند تا اگر مشکلی دارد آن را شناسایی و به مددکار و مشاوره ارجاع دهد.
بیدخام تشکیل مراکز اورژانس اجتماعی بهزیستی با اولویت مناطق آسیب خیز، تشکیل پایگاه‌های خدمات اجتماعی، خدمات سلامت، امضای تفاهم نامه سه جانبه به منظوری پیشگیری از اعتیاد، آموزش همسر و فرزندان زندانیان و طرح‌های ساماندهی کودکان کار را نیز از دیگر اقدامات در راستای این امر عنوان کرد.
تعریف سن کودک در قوانین ایران بسیار پایین است
یک وکیل پایه یک دادگستری نیز در این میزگرد گفت: قبل از پرداختن به هر نکته‌ای در خصوص کودک آزاری ابتدا باید تعریف کودک در قوانین ایران را مورد بررسی قرار داد که دختر را تا سن ۹ و پسر را تا سن ۱۵ سالگی کودک محسوب می‌کند.
فاطمه گلنار افزود: در واقع این سن هم برای دختر و هم برای پسر پایین است و قانونگذار در همین سن برای کودک مسئولیت‌هایی را تعیین کرده که باید اصلاح شود.
وی اضافه کرد: بخشی از قانون مدنی به حق نگهداری اطفال اختصاص یافته است که در یکی از مواد آن، نگهداری اطفال هم حقی برای کودک و هم تکلیفی برای مادر و پدر قرار داده شده است تا او را رها نکنند و ضمانت اجراهای کیفری و حقوقی نیز در این خصوص در نظر گرفته شده است.
گلنار خاطرنشان کرد: پدر و مادر حق ندارند فرزند خود را رها کنند چون این عمل، خلاف قوانین است اما متأسفانه معمولاً به این وظایف قانونی عمل نمی‌شود و افراد نسبت به قوانین بی مسئولیت شده‌اند.
پیمان نامه‌های حقوق کودک در ایران ضمانت اجرایی ندارند
این وکیل دادگستری گفت: در حوزه حقوق کودکان باید با آموزش والدین قبل و بعد از تولد و همچنین اصلاح قوانین موجود و تدوین قوانین جدید برای رفع آسیب ها و خلاها و دست یابی به یک ضمانت اجرایی قوی اقدام کرد.
وی با بیان اینکه حقوق کودکان در ایران با چالش‌های جدی مواجه است، گفت: متأسفانه با وجود گذشت سال‌ها از پیوستن ایران به کنوانسیون جهانی حقوق کودک و تصویب این موضوع در مجلس شورای اسلامی، این موضوع چندان رعایت نشده است.
گلنار با تاکید بر اینکه هرنوع تصمیمی که حق همه جانبه کودک در آن رعایت نشود حقوق او را تضییع خواهد کرد، اظهار داشت: در کنار تمام چالش‌های حقوق کودک اثبات عمل مجرمانه نیز در قوانین ما دشوار است.
این وکیل پایه یک دادگستری همچنین یادآور شد: خانواده‌ها باید بدانند کودک آزاری یک جرم عمومی است که باید حتماً آن را گزارش کنند.
گلنار با تاکید بر اینکه توجه به حقوق کودک یکی از راهکارهای برون رفت از آسیب‌های اجتماعی موجود است، گفت: در جامعه باید مساله کودکان هم در موضوعات پیشگیری و هم مجازات مورد توجه قرار گیرد.
وی همچنین ماده هزار و ۱۷۳ قانون مدنی را ظرفیت خوبی برای تأمین امنیت کودک دانست و گفت: باید از ظرفیت قانونی این ماده استفاده کرده و نهادها و مراکزی ایجاد شود تا بعد از محرز شدن فقدان صلاحیت والدین، کودکانشان به این سازمان‌ها سپرده شوند.
گلنار افزود: تصور عمومی در جامعه این است که والدین بر کودک مالکیت و اختیارات کامل دارند اما این موضوع باید تعدیل شده و در قوانین نیز فقط به والدین توجه نشود بلکه مشاوره دادن به کودک و سایر حقوق او نیز مورد توجه قرار گیرد.
آخرین دیدگاهها