دو روی سکه شبکه دانش‌آموزی “شاد” از نگاه کارشناسان
۲۸ فروردین ۱۳۹۹
اپلیکیشن شاد برای آموزش مجازی دانش‌آموزان رونمایی شد، طرحی که از نظر مسئولان نقطه عطفی در تاریخ آموزش و پرورش است اما کارشناسان هم دیدگاه‌ها و نظراتی درباره “شاد” مطرح می‌کنند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، تعطیلات کرونایی مدارس، آموزش و پرورش را به ناچار وارد میدان آموزش‌های مجازی کرد، عرصه‌ای که پیش از این تجربه‌ای در این مقیاس از آن نداشتند و شاید به همین دلیل است که در تعطیلات اخیر شاهد تصمیمات پراکنده‌ای بودیم که در ابتدا سخن از آموزش‌های تلویزیونی بود و کار آن هم شروع شد و پس از آن فضای آموزش مجازی مطرح شد که در پیام‌رسان‌های مختلف کار آموزش دانش‌آموزان رقم خورد و حالا هم صحبت از شبکه دانش‌آموزی شاد است.
هر چند حرکت آموزش وپرورش در مسیر ساماندهی آموزش‌های مجازی پس از مدت‌ها انفعال این وزارتخانه آن هم در شرایطی که کشور ما میزبان تعطیلات ناخواسته بسیاری است، می‌تواند اقدام قابل توجهی تلقی شود اما صحبت از موفقیت‌های این شبکه فعلا بسیار زود است باید منتظر ماند تا کلاس‌های درس در این فضا برگزار، بازخوردها از معلمان و دانش‌آموزان گرفته شود و برای مسئولان آموزش و پرورش مشخص شود چه تعداد از دانش‌آموزان در این فضا غایب هستند تا آن وقت شاید براساس آمار به دست آمده، روی دیگری از واقعیت نیز نمایان شود!
یک گوشی و آموزش چند دانش‌آموز در شاد؛ چگونه؟
می‌توان گفت بخشی از مشکلات فعلی به بحث فنی کار مربوط است از جمله پاسخگویی شبکه اینترنت کشور، مسائلی که خانواده‌های دارای چند فرزند دانش‌آموز در یک دوره تحصیلی مطرح می‌کنند از جمله اینکه اگر ساعات آموزش فرزندانشان با هم تداخل داشت باید برای هر کدام یک گوشی تهیه شود؟ و البته این پاسخ آموزش وپرورش به آنهاست که می‌توان با یک گوشی، آموزش چند دانش‌آموز را پیگیری کرد؛ به هر حال بخشی از خانواده‌ها از مسئولان تقاضا دارند به شیوه عملی به آنها آموزش دهند که چگونه با یک گوشی می‌توان کار آموزش همزمان چند دانش‌آموز را پیگیری کرد؟ یا معلمانی هستند که می‌گویند فرزند دانش‌آموز دارند و خودشان با فضای مجازی مدرسه دیگری درگیر هستند در این حالت بحث آموزش‌ها را چگونه پیگیری کنند، یا اینکه خانواده‌ها از نصب اپلیکیشن شاد و دریافت پیغام که این برنامه می‌تواند به گوشی شما آسیب بزند، می‌گویند.
در کنار تمام این مشکلات، ابتدا به بخش اصلی ماجرا گریزی می‌زنیم تا بدانیم رونمایی از این شبکه تا چه اندازه در مسیر عدالت آموزشی و تا چه میزان می‌تواند شکاف‌های آموزشی و طبقاتی را عیان‌تر کند.
در کنار دانش‌آموزان روستایی و عشایری که در آموزش مجازی غایب هستند و البته آموزش آنها با همت معلمان و راهبران آموزشی به صورت مراجعه به درب منازل و ارائه بسته‌های آموزشی در جریان است اما گروه دیگر از دانش‌آموزان در مناطق جنوبی یا حاشیه شهرها هستند که به دلیل در دسترس نبودن امکانات همچون گوشی هوشمند یا هزینه‌های اینترنت از جریان آموزش جا می‌مانند.
هر چند آمار دقیقی به صورت رسمی از میزان دسترسی به اینترنت در دست نیست اما حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که 30 درصد دانش‌آموزان به دلایلی از جمله نبود اینترنت یا در اختیار نداشتن ابزار هوشمند از آموزش مجازی محروم هستند عدد قابل توجهی در جمعیت دانش‌آموزی کشور خواهد بود که نمی‌توان ساده از کنار آن گذشت و در برنامه‌ریزی‌ها آنها را نادیده گرفت.
البته از بحث هزینه‌های اینترنت در آموزش مجازی نیز نمی‌توان ساده گذشت چرا که اگر در بستر شبکه شاد اینترنت رایگان فراهم نشود، بازهم بخشی از جامعه هدف آن دچار مشکل می‌شوند چرا که برخی از خانواده‌ها تا حدی توانایی تأمین هزینه‌های اینترنت را دارند.
بخش دیگر ماجرا به مسائل فنی و اما و اگرهای مطرح پیش روی شبکه شاد مرتبط است؛ برخی منتقدان بر این باورند که آموزش در بستر شبکه شاد، آموزش در فضای پیام‌رسان‌ها است و اساسا انتخاب پیام رسان برای آموزش از راه دور انتخاب مناسبی نیست و اگر قرار بود چنین اتفاقی هم بیفتد پیام‌رسان‌های داخلی هستند که محیط مخصوص دانش‌آموز را دارند.
پیام‌رسان گپ: فضای ایزوله دانش‌آموزی را فراهم کردیم
مهدی انجیدنی مدیرعامل پیام رسان گپ در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید: “45 روز قبل آموزش و پرورش خودش از 5 پیام‌رسان دعوت کرد تا بخشی از جمعیت دانش‌آموزی را تحت پوشش قرار بدهند و بر همین اساس 5 پیام‌رسان کار خود را شروع کردند و آموزش و پرورش در فرآیند کار خواسته‌های جدیدی را مطرح کرد که همه پیاده‌سازی شد از جمله حالت ایزوله؛ در پیام رسان گپ پروژه‌ای به عنوان پیام رسان مداد داریم که 100 درصد ایزوله و مخصوص دانش‌آموزان است.
وی ادامه داد: قرار بود هر کدام از پیام رسانها 4 میلیون دانش آموز را تحت پوشش قرار دهند و آموزش وپروش نیز 500 میلیون تومان ضمانت نامه بانکی از آنها خواست، اگر پیام‌رسان‌ها از کیفیت مطمئن نبودند که چنین ضمانتنامه سنگینی را قبول نمی‌کردند اما به یکباره و بدون توضیح دقیق و مستدل، پیام‌رسان‌ها را از چرخه کار حذف کردند در حالیکه هر کدام از پیام رسان ها برای این کار رقم‌های میلیونی هزینه کرده بودند. اتفاق بین آموزش و پرورش و پیام رسانها یکی از عجیب ترین اتفاقات در امور قراردادها یک وزارتخانه است.
چرا مناقصه برگزار نشد؟!
انجیدنی گفت: در بحث فضای ایزوله یک دلیل بیاورند که حالت کودک در پیام‌رسان گپ , نقد شود. 5 بار از مسئولان آموزش وپرورش خواستیم که برای توضیحات خود درباره ضعف پیام‌رسان‌ها یا پاسخگو نبودن آنها به خواسته‌های آموزش وپرورش یک دلیل بیاورند، همچنین آموزش وپرورش از طریق شرکت دیگر ApI راه‌اندازی کرده بود و اطلاعات دانش‌آموزان در آنجا ثبت بود و در اختیار پیام‌رسان‌ها قرار نداشت. برای ما عجیب بود اگر آموزش و پرورش تصمیم داشت نرم افزار اختصاصی داشته باشد چرا از پیام رسانها دعوت کرد و اگر هم نرم‌افزار اختصاصی طراحی شد باید مناقصه گذاشته می‌شد و فرآیند قانونی طی و شرکت‌های دیگر نیز می توانستند حضور پیدا کنند. کلاینت شاد دقیقا مشابه یکی از پیام رسانها است و اختصاصی برای آموزش وپرورش شده است.”
شاد را نمی‌توان تعبیری از توسعه آموزش الکترونیک دانست
در سوی دیگر برخی کارشناسان هم معتقدند رونمایی از شبکه شاد را نمی‌توان تعبیری از توسعه آموزش‌های الکترونیک در آموزش وپرورش تلقی کرد.
عباس فرجی مشاور مدارس و کارشناس آموزشی در این‌باره به تسنیم گفت: ما باید تعریفی از توسعه در آموزش و همینطور عدالت در آموزش را ارائه کنیم. متاسفانه آموزش و پرورش تعریف درستی از عدالت آموزشی و توسعه در آموزش ندارد، باید مشخص شود که آیا آموزش و پرورش توسعه یافته می‌خواهیم یا آموزش و پرورشی که با فناوری کار خود را پیش ببرد.
او معتقد است که این تصور وجود دارد به کمک فناوری می‌توان به آموزش و پرورش توسعه یافته دست یافت در حالی که این خطاست و مدارس برخوردار می‌توانند از فناوری‌های روز استفاده بهتری داشته باشند، مثلاً مدارس غیر دولتی به خاطر داشتن امکانات بیشتر و دانش‌آموزانی که از تمکن مالی بهتری برخوردار هستند قابلیت بهتری در آموزش های مجازی دارند.
فرجی معتقد است هیچ کدام از وزرای آموزش و پرورش نگاه جدی و تخصصی و هوشمند نداشتند و مدیرانی داریم که فقط آموزش و پرورش را می‌شناسند و این مدیران از افرادی که با فناوری‌های روز آشنا هستند کمک می‌گیرند تا شبکه‌ای به اسم شاد را ابداع کنند که این شبکه الزاماً نه آموزشی است و نه فناورانه، آنچه شاهد هستیم این است که آموزش‌های کلاسی را فقط به صورت مجازی ارائه می کنیم. در حقیقت معلم‌ها را به گوشی‌ها آوردیم و هیچ اتفاق دیگری هم در این حوزه نیفتاده است در حالی که وقتی از روشهای مدرن و پیشرفته آموزش صحبت می‌کنیم فقط جابجایی کلاس با گوشی نیست و بسیار عمیق‌تر و وسیع‌تر است.
با اجبار نمی‌توان افراد را ملزم به نصب اپلیکیشن کرد
در همین رابطه محمد آزین دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت به تسنیم گفت: مگر آموزش و پرورش وقتی کلاس‌ها به شیوه حضوری برگزار می‌شد بر روند کار نظارت داشت که هم اکنون می‌خواهد بر نحوه تدریس معلمان نظارت کند؟ این خواسته غیرمعقول است؛ از سوی دیگر با چه ابزار فنی می‌خواهند تحلیل محتوا کنند که تدریس و محتوای معلم چیست؟ شبکه شاد یک بات است و اعتبارسنجی هویت معلم، مدیر و دانش‌آموزان طبق سامانه سناد از طریق آن انجام شود. بگذریم که طبق آخرین تصمیم وزارتخانه پیام‌رسان‌ها از این مجموعه حذف شدند. حتی اگر فرض را هم بر این بگذاریم که به لحاظ فنی می‌توانند بر کار تدریس معلم نظارت کنند، چگونه می توان اعتماد اجتماعی را برای حضور در این شبکه اجتماعی جلب کرد؟ مگر همه مجبور به اطاعت هستند؟! اپلیکیشن‌ها به مرور رشد می‌کنند و وقتی رضایت جلب شد مخاطبان آن را نصب می‌کنند به صورت دستوری و از بالا به پایین نمی‌توان افراد را ملزم به نصب اپلیکیشن‌ها کرد.
راه‌اندازی شاد در سه سطح نادرست بود
او با اشاره به اینکه راه‌اندازی شبکه اجتماعی شاد در سه سطح نادرست بود، متذکر شد: نخست، منطق این مدل نظارت کامل بر جزییات درون کلاس درس آن هم از بالا به پایین است که درست نیست. دوم، به لحاظ فنی و تخصصی مشکلاتی وجود دارد؛ پیام رسان ابزار آموزشی نیست و سوم، آمادگی اجتماعی و فرهنگی و پذیرش و اعتماد مردم است که هم‌اکنون با حالت مطلوب در ان زمینه فاصله داریم.
این دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه آموزش مجازی فارغ از بستر آن نوعی از ظرفیت یادگیری است که به‌معنای کپی کردن کلاس درس حضوری در فضای مجازی نیست، افزود: استقرار بسترها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آموزش مجازی یک شبه اتفاق نمی‌افتد و برای آن فرهنگ‌سازی و آموزش تدریجی نیاز است تا معلمان و دانش‌آموزان بیاموزند چگونه از آن استفاده کنند. فرهنگ استفاده و یادگیری روشهای آموزش مجازی بسیار مهم است که برای آن تدبیری اندیشده نشده است. برای نمونه باید دقت کرد معلمی که در خانه است، خانه محیط شخصی است و نمی‌توان آنجا کلاس درس آنلاین برگزار کرد و برگزاری کلاس آنلاین مشکلات بسیاری دارد که به یک مورد ساده آن اشاره می‌کنم؛ تصور کنید معلمی فرزند خردسال دارد با حضور او چگونه می‌تواند در خانه کلاس درس آنلاین برگزار کند؟ وقتی از موضوع کلاس درس آنلاین صحبت می‌شود به این مسائل توجه نداریم و تصور این است همه مشکلات، محدود به مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است.
طراحی گیت‌وی با عجله و غیرشفاف
آزین گفت: موضوع دوم مشکل زیرساخت‌هاست، پیشنهاد این است که یک واسط فنی(گیت‌وی) وجود داشته باشد تا بخش خصوصی نیز بتواند از آن استفاده کند و اعتبارسنجی کلاس و مدرسه را انجام دهد. ضمن اینکه حفظ امنیت اطلاعات توسط آموزش وپرورش بسیار مهم است. متاسفانه طراحی این گیت‌وی در وضعیت کنونی با عجله بسیار و به‌صورتی غیر شفاف انجام شد.
وی بیان کرد: سازمان پژوهش مسئول محتوا است و دفتر تکنولوژی آموزشی باید قواعد سرویس دهنده‌های حوزه آموزش را تدوین و به آنها مجوز دهد چون بخش خصوصی باید این کار را انجام دهد و سازمان پژوهش هم نظارت را عهده‌دار شود از سوی دیگر آموزش و پرورش اجازه دهد که مدارس دولتی از آن استفاده کنند، وقتی آموزش و پرورش مانع می‌شود بخش خصوصی نیز وارد نمی شود.
چرخه معیوبی که ادامه خواهد داشت
آزین در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان آموزش مجازی را در بستر شبکه رشد دنبال کرد؟ گفت: شبکه رشد، کلاس درس آنلاین نیست و محتواهای تایید شده سازمان پژوهش در آنجا قرار می‌گیرد و معلمان و سازمانها پس از تایید آموزش و پرورش می‌توانند محتوا را در آنجا بارگذاری کنند. بحث دیگر نیز ابزار است. هم اکنون ابزارهای مختلف پشتیبانی از آموزش مجازی مانند کلاسگرام و اسکای‌روم که داخلی هستند و ابزارهای متعدد خارجی وجود دارند آموزش و پرورش از این به بعد باید به ابزارها مجوز دهد تا در کنار پیام‌رسان‌ها آنها هم حضور داشته باشند و مدارس به توانند از آنها استفاده کنند.
او در پایان متذکر شد: اگر به مسائل به‌صورت کل‌نگر، همه‌جانبه، درازمدت و با کمک صاحب‌نظران همه حوزه‌های مرتبط توجه نشود کماکان شاهد تصمیمات مقطعی خواهیم بود که با تصمیمی دیگر نقض می‌شوند. برای مثال مسئولان تا الان دنبال شبکه شاد بودند، سپس ممکن است پایان سال تحصیلی را اعلام کنند، این تصمیم عملا کارایی شبکه شاد را از بین خواهد برد، سپس به فکر شیوه‌های برگزاری امتحانات می‌افتند و پس از آن هم منتظر می‌مانند تا شهریور ماه که مشخص شود ستاد کرونا چه تصمیمی می‌گیرد و باز هم به فکر آموزش مجازی می‌افتند و این چرخه معیوب همچنان ادامه خواهد داشت.
به گزارش تسنیم، هم‌اکنون که شبکه شاد رونمایی شده و آموزش وپرورش در مسیر آموزش های مجازی گام برداشته است، نیاز است تا دورنمایی برای آینده شبکه شاد داشته باشیم، با توجه به اینکه سال تحصیلی فعلی عملا پایان اردیبهشت خاتمه می‌یابد و آموزش‌های مجازی نیز تا این ایام عملیاتی خواهد شد و هنوز برخی مشکلات این شبکه مرتفع نشده است، به نظر می‌رسد در عمل فرصت کوتاهی برای استفاده از شبکه شاد در تعطیلات فعلی وجود داشته باشد البته باید منتظر بود و دید که آیا قرار است امتحانات پایان سال دانش‌آموزان نیز در بستر شبکه شاد به شیوه مجازی برگزار شود؟
به هر حال آموزش وپرورش این فرصت را دارد که در ایام پیش رو و تا شروع سال تحصیلی جدید مشکلات موجود بر مسیر آموزش مجازی در بستر شبکه شاد را حل کند و اگر قرار باشد این بستر فضایی برای آموزش مجازی دانش‌آموزان باشد، در رفت و آمد وزرا، تغییر دولت‌ها یا حتی در ایام پساکرونایی مدارس، پرونده آن بسته نشود.
آخرین دیدگاه‌ها