آسیب‌های کودکان کار و راه‌هایی برای کمک به آنها

۰۶ دی ۱۳۹۹

رکنا : کودکی دوران بسیار مهمی در زندگی انسان‌هاست و تصمیمات بعدی زندگی، گره‌های روانی، ترس‌ها، رفتار‌ها، مشکلات ارتباطی و… تا حد زیادی ریشه در کودکی دارند.

تقریبا همه ما می‌دانیم که کودک نیاز دارد بازی کند و شاد باشد، دنیا و شگفتی‌های آن را کشف کند، آموزش‌های متناسب با سن ببیند و مهم‌تر از همه در آرامش باشد.

به گزارش رکنا ، حالا اگر این اتفاق‌ها جایش را به کار کردن بدهد، آن هم کارهای دشوار و طاقت‌فرسا (چه به لحاظ فیزیکی و چه به لحاظ روانی)، آن وقت چه بلایی بر سر کودک و به دنبال آن چه بلایی بر سر جامعه خواهد آمد؟
ریشه‌یابی، بررسی علل افزایش روز به روز این کودکان، این‌که این کودکان ایرانی‌اند یا جزو اتباع، با خانواده زندگی می‌کنند یا برای کار کرایه داده می‌شوند و… را به مسئولان امر واگذار می‌کنیم.
آنچه در این صفحه برای ما مهم است. یک ویژگی مشترک بین تمام آن‌هاست: «کودک» بودن و نیازهای کودکی فراموش شده آن‌ها. با ما همراه باشید تا برخی از ابعاد روانی و اجتماعی این موضوع را بررسی کنیم.
بزرگسالان کوچک

به سمت ماشین می‌آید و همان‌طور که با دست‌های کوچک و کثیف خود به شیشه می‌زند، اصرار می‌کند از او گل بخریم. همزمان چند کودک قدونیم‌قد دیگر به سمت ماشین می‌دوند که یکی می‌خواهد شیشه را پاک کند، دیگری سعی دارد بخت ما را از طریق فال بگشاید و… وقتی می‌بینند نمی‌خواهیم چیزی بخریم، خوراکی را هم قبول نمی‌کنند و می‌گویند به جای این‌ها پول بده.
اینجا دیگر غمی عظیم‌تر از وضعیت زندگی‌شان بر دل‌مان می‌نشیند. کودکی که خوراکی را پس می‌زند و به جای آن پول درخواست می‌کند، نمی‌تواند کودک باشد. او بزرگسال کوچکی است که فشار، اجبار، ترس، استرس و تاریکی دنیایش را پر کرده است.
کودکی فراموش شده

کودک باید بازی کند، این را بارها و بارها از زبان روان‌شناسان شنیده‌ایم اما کودکی که به جای بازی کردن مجبور است کار کند، چه آسیب‌هایی را متحمل می‌شود؟ بزرگ شدن و در دنیای بزرگ‌ترها قرار گرفتن پیش از زمان آن، اولین و مهم‌ترین آسیب است. فشارها و استرس‌های بزرگسالان، تلاش برای تامین معاش، ساعت‌های زیادی در طول روز کار کردن و… همگی کودک را از فرصت بازی و آموزش دور کرده و به یکباره وارد دنیای بزرگ‌ترها می‌کند.
رشد مهارت‌های حرکتی، اجتماعی، هوشی و…، عزت نفس، بودن با همسالان در فضای شاد، رشد تمرکز و حافظه، خلاقیت و حل مسئله، دوست‌یابی، سرگرمی و کشف‌های جدید کاهش استرس، یادگیری رهبری، مسئولیت و… همگی از جمله فواید بازی برای کودکان است. بنابراین کودکی که بازی نمی کند از تمام این فواید دور مانده و همپای همسالان خود رشد روانی نخواهد داشت.
زندگی در کنار گرسنگی و بیماری

بروز انواع مشکلات جسمی و در معرض خطرهای جدی سلامتی قرار داشتن یکی دیگر از مهم‌ترین آسیب‌ها برای کودکان کار و خیابان است. این کودکان معمولا ساعت‌های طولانی گرسنه می‌مانند، به علاوه غذایی که می‌خورند بی‌کیفیت و بدون ارزش غذایی مورد نیاز کودکان است. بنابراین چنین کودکانی معمولا دچار فقر موادمغذی و ویتامین‌های مورد نیاز بوده و انرژی کافی ندارند.
به علاوه به علت کار طولانی‌مدت در فضای شهری، زندگی در محله‌های نامناسب، نوشیدن آب‌های آلوده و… وضعیت بهداشت بیشتر این کودکان مطلوب نیست و امکان ابتلا به انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها وجود دارد. اگر خوش‌بینانه از بیماری‌های جدی‌تر فاکتور بگیریم، بیماری‌هایی مثل وبا، اسهال، شپش سر و… در فصول گرم سال به علت ماندن ساعت‌های طولانی در هوای گرم، آلودگی‌ها و آنفلوآنزا، ابتلا به ویروس‌ها و… در فصول سرد سال از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که کودکان کار را تهدید می‌کند.
سوءاستفاده، هدیه گروه‌های بزهکار

قرار گرفتن در معرض انواع سوءاستفاده‌های جسمی و جنسی، بهره‌کشی از سوی افراد و گروه‌های تبهکار، احتمال سوءمصرف موادمخدر یا توزیع و فروش مواد، گرایش به بزهکاری و… از دیگر آسیب‌های کودکان کار و خیابان است. این آسیب‌ها هرچه بیشتر بر مشکلات این کودکان می‌افزاید و احتمال دستگیری و سوءسابقه را برایشان بیشتر می‌کند. به علاوه این آسیب‌ها متوجه جامعه نیز بوده، چراکه آینده جامعه در گرو کودکان امروز است.
چرا من؟

کودکان کار وقت زیادی از روزشان را در سختی و فشار کار می‌گذرانند. این کودکان معمولا زندگی مرفه کودکان دیگر، غذاهایی که کودکان دیگر می‌خورند، لباسی که می‌پوشند و… را می‌بینند. بنابراین مقایسه خود با سبک زندگی دیگران بسیار محتمل است. به دنبال این مقایسه معمولا حسرت این‌که چرا من نمی‌توانم این امکانات را داشته باشم، شکل می‌گیرد. همین موضوع زمینه‌ساز کینه و دشمنی با دیگر افراد جامعه شده و امکان شکل‌گیری رفتارهای ضداجتماع در آینده زیاد خواهد بود. چنین فردی احتمالا در آینده به دنبال گرفتن حق خود، آن هم از راه‌های مخرب بر خواهد آمد.
چطور می‌توان به کودکان کار کمک کرد؟

غذا و خوراکی، نه پول

اگر می‌خواهید به کودکان کار کمک کنید، راه‌های زیادی برای آن وجود دارد. این کمک به معنای کمک مالی یا خرید از آن‌ها نیست؛ پولی که به کودکان کار می‌دهید، هرگز برای خودشان نخواهد بود و از آن‌ها گرفته می‌شود. بنابراین بهتر است به بهبود وضع آن‌ها کمک کنید. مثلا می‌توانید میوه یا لقمه‌های سالم برای آن‌ها ببرید تا کمک کوچکی برای بهبود وضع تغذیه‌شان باشد.
البته به یاد داشته باشید این کار را در کمال احترام انجام دهید و هیچ‌وقت از باقیمانده غذایتان برای بخشیدن به کودکان استفاده نکنید. آب معدنی هم می‌تواند گزینه مناسبی در فصل گرما باشد، چراکه این کودکان ممکن است از آب‌های آلوده هم استفاده کنند. برای این کار به‌اندازه تمام کودکان یک چهارراه یا یک منطقه تغذیه در نظر بگیرید. اگر محدودیت مالی دارید با همکاری دوستان‌تان این کار را انجام دهید.
من هم مثل تو محترم هستم

احترام گذاشتن به کودکان کار را فراموش نکنید. تصور نکنید کودکان متوجه نمی‌شوند یا چون در خیابان مشغول کارند، احترام داشتن چندان برایشان مهم نیست. این کودکان رفتار جامعه را با خود می‌بینند و همه را در خود ذخیره می‌کنند تا دوباره آن را به همین جامعه پس بدهند. پس حتی اگر نمی‌خواهید چیزی از آن‌ها بخرید با کمال احترام این نکته را به آن‌ها بگویید. تحقیر، خشونت، ترحم‌های بیجا و… همگی می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این کودکان بی‌گناه وارد کند. به یاد داشته باشید این کودکان قربانی هستند و وضعیتی که دارند نتیجه اعمال‌شان نیست؛ پس با آن‌ها محترمانه برخورد کنید.
آموزش‌های مفید و درست

اگر توان دارید، آموزش به این کودکان یکی از بهترین کارهاست. آموزش‌های داوطلبانه شما می‌تواند در حوزه‌های مختلف مثل آموزش بهداشت شخصی، مهارت‌های زندگی، آموزش‌های درسی و … باشد. حتی بازی، داستان و سرگرمی هم، هرچند اندک اما می‌تواند بخشی از نیاز این کودکان به بازی و بودن با همسالان را تامین کند. مسلما برای این آموزش‌ها نیاز به فضای مناسب دارید. برای این منظور می‌توانید با سازمان‌های مردم‌نهاد، کانون‌ها، خیریه‌ها و… همکاری کنید. بسیاری از این مراکز به کمک‌های داوطلبانه احتیاج دارند و از آن استقبال می‌کنند.
هدیه‌های جذاب کودکانه

بسته‌های فرهنگی مثل کتاب، پازل، اسباب‌بازی‌های ساده، توپ، دفتر نقاشی، مدادرنگی و… می‌تواند برای این کودکان جذاب و شادی‌آور باشد. به علاوه بخشی از نیازهای روانی آنان را تامین می‌کند. البته گاهی می‌شنویم که نباید برای این کودکان چنین کادوهایی تهیه کرد، چراکه ممکن است باعث درگیری بین بچه‌ها و مشکلات دیگر شود.
این نکته را به یاد داشته باشید که اگر می‌خواهید با این روش به کودکان کار کمک کنید، بهتر است این کار را از طریق موسسات خیریه انجام بدهید. یعنی فقط برای یک یا دو کودک بسته تهیه نکنید و در یک چهارراه که 20 تا کودک کار هست، توزیع کنید. این کار حتما درگیری بین کودکان ایجاد خواهد کرد. با موسسات هماهنگ کنید تا کمک‌های مختلف را جمع کرده و به شکل گروهی بسته‌ها را بین بچه‌ها توزیع کنید.
سوالاتی که دروغگویی را رواج می‌دهد

سوالات خصوصی و بی‌جا برای هرکسی ناخوشایند است، بنابراین چرا این تصور وجود دارد که پرسیدن چنین سوالاتی از کودکان کار اشکالی ندارد؟ اگر قصد کمک دارید از طریق موسسات معتبر این کار را انجام دهید. اگر قصدتان ارضای حس کنجکاوی خودتان است که باید بگوییم جدای از غیراخلاقی بودن آن، هیچ‌گاه پاسخ درستی دریافت نخواهید کرد. پس لطفا با سوالات بی‌فایده خود، کودکان را به دروغگویی وادار نکنید.