ماهنامه خط صلح – جنسیت بخش جدایی‌‌ناپذیری از زندگی بسیاری از انسان‌هاست. علاوه بر این‌که آموزش باکیفیت و مطابق با استانداردهای بین‌المللی، فراگیر، علمی و جامع در این حوزه به کودکان و نوجوانان ضرورت دارد، دسترسی به چنین آموزشی یکی از حقوق آن‌ها هم به شمار می‌رود. کودکان نیاز دارند قبل از شروع فعالیت جنسی درباره‌ی گرایش‌های جنسی، هویت‌های جنسیتی و رفتارهای جنسی سالم آموزش ببینند تا به اندازه‌ی کافی برای روابط سالم و مبتنی بر رضایت متقابل آماده باشند. این آموزش باید با مراحل مختلف رشد کودکان منطبق باشد و ظرفیت درک آن‌ها در هریک از این مراحل را نظر بگیرد. آموزش جامع جنسی بخشی از آموزش باکیفیت است که باید توسط قانون پیش‌بینی و اجباری شود و برای همه‌ی سنین و در همه‌ی بخش‌های سیستم آموزشی اجرایی شود.
آموزش در این حوزه در سال‌های اخیر مورد توجه نهادهای بین‌المللی هم قرار گرفته است؛ مثلاً سخنگوی ویژه‌ی حقوق آموزش سازمان ملل در گزارشی در سال ۲۰۱۰ بر حق دریافت آموزش جامع جنسی تأکید کرد: «آموزش جنسی باید به خودی‌خود یک حق تلقی شود و با سایر حقوق بشر مطابق و مرتبط باشد». نیاز به آموزش‌های مرتبط با جنسیت و سکشوالیته نیز در سند آموزشی ۲۰۳۰ توسعه‌ی پایدار یونسکو پذیرفته شده و دستیابی به آن در دستور کار قرار گرفته است. در این سند هدف از آموزش جنسی، آموزش و یادگیری جنبه‌های شناختی، عاطفی، فیزیکی و اجتماعی جنسیت بیان شده است و به دنبال تجهیز کودکان و نوجوانان به دانش، مهارت، نگرش و ارزش‌هایی است که آن‌ها را قادر می‌سازد تا حقوق، سلامت و ارزش‌های خود را درک کنند و بتوانند روابط اجتماعی و جنسی عاری از خشونت و تبعیض و بر پایه‌ی احترام به حقوق خود و طرفین ایجاد کنند. بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا در دهه‌های گذشته پیشرفت قابل‌توجهی در زمینه‌ی ارائه‌ی آموزش‌های مرتبط با جنسیت و سکشوالیته در مدارس و بهبود محتوای آن داشته‌اند؛ به گونه‌ای که این محتوا جنبه‌هایی فراتر از زیست‌شناسی و تولیدمثل را شامل شده است. این در حالی است که در ایران علی‌رغم شواهد فراوان مبنی بر این‌که آموزش جامع جنسی برای کودکان در ابعاد فردی و اجتماعی چقدر مفید و واجب است، سند آموزشی ۲۰۳۰- که از پاییز سال ۱۳۹۵ بحث‌برانگیز بود-، در حال حاضر با مخالفت روبه‌رو شده است. چنین مخالفتی که ظاهرًا تهدیدی علیه ارزش‌های سنتی و مذهبی است، اغلب مصداق مخالفت گسترده‌تری با تحقق کامل حقوق زنان، افراد متعلق به گره‌های اقلیتی جنسی و حتی حقوق خود کودکان است.
رسانه‌ها و چهره‌های نزدیک به محافظه‌کاران در ایران این سند را «توطئه» و «نفوذ» خوانده‌اند. در پی تغییر «آموزش‌های جنسی جامع» یکی از انتقادهای جدی این است که این سند با مطرح‌کردن تحریک جنسی زودهنگام بر خلاف فرهنگ جوانان و نوجوانان ایرانی است. این مخالفت‌ها در قالب بیاناتی مثل: «جنسی‌سازی کودکان در سنین پایین، تبلیغ هم‌جنس‌گرایی و گسترش ایدئولوژی جنسیتی» مطرح شده است.
البته که ردشدن سند ۲۰۳۰ عواقب بسیاری دارد؛ مشکلاتی که از گذشته وجود داشته و اگر اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگیرد، ممکن است در آینده هم ادامه پیدا کنند. خشونت جنسی علیه کودکان در چارچوب خانواده، بارداری در سنین پایین و افزایش ریسک بیماری‌های مقاربتی از جمله این مشکلات است. در ادامه نادیده‌گرفتن طیف گسترده‌ی گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی که منجر به تولید و بازتولید کلیشه‌های جنسیتی می‌شود و شرایط را برای کودکان و نوجوانانی که در طیف اقلیت‌های جنسیتی‌اند، سخت‌تر می‌کند، سبب می‌شود آن‌ها در معرض خطرات بیش‌تری برای خودآزاری یا خودکشی قرار گیرند؛ هم‌چنین کودکان و نوجوانان دارای محدودیت جسمی و ذهنی علی‌رغم آسیب‌پذیری شدیدشان در برابر سوء‌استفاده‌ی جنسی اغلب از هرگونه دسترسی به اطلاعات کافی درباره‌ی تمایلات و روابط جنسی محرومند. متأسفانه بسیاری از آن‌ها حتی به آموزش‌های معمول نیز دسترسی ندارند و تمایلات جنسی آن‌ها نادیده یا حتی به عنوان مشکل تلقی می‌شود.
هم‌زمان به دلیل قرنطینه در زمان همه‌گیری کووید-۱۹ و شروع مدارس آنلاین کودکان و نوجوانان به طور فزاینده‌ای در برابر جرایم آنلاین، اخاذی جنسی آنلاین، قلدری سایبری یا سایر استثمارهای جنسی که توسط فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات تسهیل می‌شود، آسیب‌پذیر شدند؛ هم‌چنین فضای مجازی می‌تواند اطلاعات غیرعلمی یا تصاویری تحریف‌شده از تمایلات جنسی و حقوق جنسیتی را نیز به کودکان و نوجوانان منتقل کنند، اما با توجه به شرایط سانسور کنونی فضای مجازی تنها راه موجود است که هم‌چون شمشیری دولبه در کنار تمام معایب -مشروط بر فراهم‌شدن فضاهای مجازی امن و فراگیر برای تمام کودکان- می‌تواند آموزش و اطلاعات مفید و مناسبی نیز ارائه دهد. منابع فارسی‌زبانی نیز در فضای وب فارسی وجود دارند که با رویکردهای یادگیری مشارکتی و یادگیرنده‌محور در زمینه‌ی آموزش‌های مرتبط به جنسیت و سکشوالیته مطابق با شرایط سنی کودکان و فرهنگی ایران با ارائه‌ی اطلاعات واقعی و به دور از بازتولید کلیشه‌های جنسیتی درباره‌ی گرایش جنسی و هویت جنسیتی به عنوان یکی از جنبه‌های رشد انسان فعالیت می‌کنند. این آموزش‌ها می‌تواند به مبارزه با هم‌جنس‌گراهراسی و ترنس‌هراسی در مدرسه و فراتر از آن، ایجاد یک محیط امن برای همه کمک کند.
با وجود تمام چالش‌ها و مقاومت‌ها در برابر آموزش جنسی آگاهی والدین و سرپرستان کودکان می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. این‌که بدانند آموزش جنسی جامع به معنای آگاهی کودک نسبت به حقوق خود و احترام به حقوق دیگران است، می‌تواند به کودک کمک کند که بتواند از همان سنین پایین نگرش مثبتی نسبت به تمایلات جنسی و روابط سالم فردی اتخاذ کند و مهارت‌های زندگی ارزشمندی مانند اعتماد به نفس، تفکر انتقادی و ظرفیت تصمیم‌گیری آگاهانه را در خود تقویت کند.
این جمله‌ی آشنایی است که اکثراً آن را شنیده‌ایم: «تربیت کودک بیست سال قبل از تولدش آغاز می‌شود»؛ بر اساس این باور برای ساختن جامعه‌ای آگاه در نسل‌های آتی باید کودکان امروز را که بزرگ‌سالان فردا هستند، آگاه و روشن تربیت کرد.
آخرین دیدگاه‌ها