آزار کودکان کار در سایه ناکارآمدی قوانین حمایتی؛ والدین هوشیار باشند

۲۶ مرداد ۱۴۰۳ ایران ‌ویر

سه کودک کار در یکی از کارگاەهای خیاطی در شهر مریوان توسط کارفرما از ناحیە پشت با اتوبخار سوزاندە شدند. این سە کودک با نام‌های «نهرو خالدی»، «مانی دانش» و «ریبین قادری»، در یک کارگاه خیاطی مشغول‌ به‌کار بودند. این کودکان پیش‌تر نیز توسط این کارفرما مورد آزار‌ و اذیت قرار گرفتە بودند.

 

صبح روز چهارشنبه ۲۴ مرداد ۱۴۰۳ نیز خبر جان باختن یک کودک پنج ساله با هویت «سیوان خالندی» به دلیل سهل‌انگاری و بی‌احتیاطی در کوره آجرپزی «ساروقامیش» بوکان زیر دستگاه لیفتراک رفت و جان خود را از دست داد.

 

پرونده‌ای جدیدی نیز با اتهام «آشوب در زندان» توسط شعبه سوم بازپرسی دادسرای اوین علیه »پخشان عزیزیي، فعال مدنی محکوم به اعدام گشوده شده است.

 

«مریم دهکردی» در برنامه این هفته مرور اخبار مرتبط با شهروندان کُرد، میزبان «یحیی سرخانی» بود برای واکاوی بیشتر خبرهای مرتبط با نقض حقوق کودکان کُرد در استان‌های غربی کشور.

 

در انتهای این برنامه که لینک آن در صفحات اینستاگرام «ایران‌وایر» فارسی و کُردی و صفحه شخصی مریم دهکردی موجود است، خلاصه خبرها به زبان کُردی تکرار شده‌اند.

تصویر کمر سوزانده شده سه کودک در یک کارگاه خیاطی در مریوان توسط کارفرمای آن‌ها تکان‌ دهنده بود. تنبیه بدنی کودکان کار که در کارگاه‌های ناایمن به کار گرفته می‌شوند، از بارزترین اشکال نقض حقوق کودکان در ایران است.

«یحیی سرخانی»، فعال مدنی و محیط‌زیست در توضیح اتفاقی که برای این سه کودک رخ داده است، می‌گوید: «متاسفانه هر سال با آغاز تابستان شمار کودکان کار در کردستان و دیگر استان‌های غربی ایران افزایش پیدا می‌کند. آمار دقیقی در این زمینه نداریم اما اغلب خانواده‌ها برای کمک به اقتصاد خود، فرزندان‌شان را به عنوان دست‌فروش کنار خیابان‌ها به کار می‌گیرند.»

به گفته سرخانی، در همین مورد کودکان مریوانی به خاطر یک خطای کوچک کارفرما این سه کودک را آزار فیزیکی داده و تنبیه بدنی کرده اما فقط یکی از خانواده‌ها در این باره شکایت کرده است؛ شکایتی که نتیجه خاصی هم نداشته و کارفرما در حال حاضر آزاد است.

نهرو خالدی، یکی از این کودکان دربارە علت چنین تنبیه هولناکی گفته است: «هنگام کار در کارگاە، پارچە از دستم روی زمین افتاد و در حین برداشتن پارچە با میز کارفرما برخورد کردم و این اتفاق موجب خشم کارفرما شد و به ما گفت شما را چگونە تنبیە کنم؟»

به گفته او، در پی این اتفاق، کارفرما با استفادە از اتوبخار بخشی از پشت این کودکان را سوزاندە است.

این کودکان همچنین تایید کرده‌اند که تنبیه بدنی آن‌ها توسط کارفرما پیش از این نیز رخ داده بود.

در این اتفاق چند نکته باید مورد توجه قرار بگیرد؛ اول این که به نظر می‌رسد توجه ناکافی والدین کودکان مشغول به کار به آن‌چه تحت عنوان تنبیه بدنی در محل کار رخ می‌دهد، خیال کارفرمایان را راحت کرده است تا هرگونه بخواهند، با کودکان کار برخورد کنند. در این مورد از سه کودک آزار دیده، تنها والدین یک کودک اقدام به ثبت شکایت علیه کارفرما کرده‌اند.

نکته دوم این که در اخبار مرتبط با این نقض آشکار حقوق کودکان، رسانه‌های داخلی مداوم از عبارت نوجوان به عنوان کودک استفاده کرده‌اند.

یحیی سرخانی با اشاره به کند شدن روند پی‌گیری قانونی این شکایت می‌گوید: «پدر کودک شاکی از کارفرما همان زمان که این اتفاق رخ داده، شکایت کرده و خواسته است که ماجرا از طریق دادگستری مریوان پی‌گیری شود. او همچنین به پزشکی قانونی مراجعە کرده و منتظر نتیجە است اما دو روز بعد از بازداشت کارفرما آزاد و روند رسیدگی به پرونده معلق شده است. بعد از این خانواده این کودک اقدام به رسانه‌ای کردن ماجرا کردند و بلافاصله دادستانی مریوان قول پی‌گیری و تسریع در رسیدگی به پرونده را داد. در این مورد می‌بایست بهزیستی و اداره کار و امور اجتماعی شهرستان به عنوان متولیان امر به سرعت پی‌گیری می‌کردند اما هیچ واکنشی از سوی آن‌ها دیده نشده است.»

آمار دقیقی از کودکان کار در ایران وجود ندارد اما رییس «انجمن علمی مددکاری اجتماعی» پیش از این از اشتغال بیش از هفت میلیون کودک کار در کارگاه‌ها و کارخانه‌های شهرستان‌ها خبر داده است.

«مصطفی اقلیما» گفته است: «تعداد کودکانی که در پایتخت و در معابر کار می‌کنند، در مقابل تعداد کودکان کار در کارگاه‌ها و کارخانه‌های شهرستان‌ها کم است، چرا که این کودکان در مقابل مبلغ کمتری حاضر به فعالیت می‌شوند. از این رو اغلب کارفرمایان با حضورشان موافقت می‌کنند.»

پیش از این نیز «ناهید میرتاج الدین»، نماینده اصفهان در مجلس دهم در سال ۱۳۹۶ به نقل از کارشناسان گفته بود: «آمار کودکان کار بین سه میلیون تا هفت میلیون نفر است.»

مشکل اقتصادی خانواده‌ها از اصلی‌ترین عوامل کار کودکان عنوان شده است. «احمد بیگدلی»، نماینده خدابنده در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی هم مهر ۱۳۹۹ گفته بود: «متاسفانه با افزایش فقر در جامعه، آمار کودکان کار هم افزایش یافته است، تاجایی‌ که حتی در جاده‌ها ساعت پنج صبح کنار اتوبان‌هایی که هیچ امنیت جانی برای عابران وجود ندارد، این کودکان مشغول دست‌فروشی هستند.»

با گسترش فقر و افزایش کودکان بازمانده از تحصیل که شمار آن‌ها بر اساس اعلام مقام‌های دولتی ۹۷۰ هزار نفر و طبق برآورد کارشناسان سازمان تأمین اجتماعی بیش از سه میلیون نفر است، پیش‌بینی می‌شود شمار کودکانی که مجبور به کار می‌شوند هم افزایش یابد.

روز ۲۵ مردادماه سال جاری رسانه‌ها از مرگ یک کودک خردسال بوکانی با هویت «سِیوان خالندی» که به‌همراه خانواده خود در یک آجرپزی در منطقه ساروقامیش مشغول‌به‌کار بود، خبر دادند.سیوان پنج ساله زیر دستگاه لیفتراک افتاد و جان باخت.

در فصل کار کوره‌های آجرپزی، جمعیتی زیادی از شهرهایی همچون بوکان، سقز، بانه، سردشت، سیمینه و روستاهای اطراف این شهرها به‌همراه خانواده‌های‌شان برای کار به این مراکز مراجعه می‌کنند. کارگران در اطراف این کوره‌ها در شرایط نامناسب و غیر بهداشتی، به‌ناچار سکونت دارند